Met bezoek Australische premier aan China lijkt handelsoorlog voorbij

Wijnboer Mark Davidson houdt een platte, plastic fles omhoog. „Dit is de nieuwste innovatie op wijngebied”, zegt hij met kinderlijk enthousiasme. „De fles is gemaakt van PET-plastic. Veel beter voor het milieu, want het is gemakkelijker te recyclen dan glazen flessen.” Op zijn wijngaard Tamburlaine Organic Wines in de Hunter Valley, een wijnregio ten noorden van Sydney, heeft hij zijn chardonnay en shiraz al in de opmerkelijke, lichtgewicht flessen zitten.

De kwieke zeventiger met een diepe stem is ervan overtuigd dat wijn in plastic de toekomst is. „Geloof je me niet? We hebben de consumenten ook laten wennen aan de draaidop. Dit zal precies hetzelfde gaan”, voorspelt hij.

NRC treft hem een dag voordat hij naar China vertrekt voor een het eerste bezoek aan zijn oud-klanten in meer dan vier jaar. „Sinds het begin van de handelsoorlog heb ik contact gehouden met mijn Chinese klanten, al kon ik geen druppel wijn verkopen.”

Hij had de reis niet beter kunnen plannen. Hij is op hetzelfde moment in het land als de Australische premier Anthony Albanese. „Ik hoop dat dit betekent dat we de handel weer nieuw leven in kunnen blazen”, zegt Davidson.

IJzige relatie

Albanese komt zaterdag aan voor een driedaags bezoek. Hij gaat naar Beijing en naar Shanghai, waar hij een handelsbeurs bezoekt, en heeft ontmoetingen met China’s premier Li Qiang en ook met de Chinese leider Xi Jinping zelf. Sinds Albanese met zijn Labour-partij aan de macht kwam in 2022 is de ijzige relatie langzaam aan het ontdooien. Het is voor het eerst in ruim zeven jaar dat een Australische premier in China is.

Sluimerende onenigheid tussen beide landen kwam in 2020 tot uitbarsting toen Australië opriep tot een onderzoek naar de oorsprong van het coronavirus. Als straf kwam China met torenhoge importtarieven voor Australische producten zoals gerst, katoen, rundvlees, kolen, suiker en wijn. Voor Australische wijn gold ineens een importbelasting van 212 procent. „Dat betekende het einde van onze handel met China”, zegt Davidson.

Zijn wijngaard spreidt zich uit over glooiende heuvels. Het is lente in dit deel van Australië. De zon is midden op de dag al ongenadig fel. Aan de ranken hangen felgroene bladeren en piepkleine trosjes druiven. Al bijna veertig jaar kweekt Davidson hier druiven. Lang verkocht hij zijn biologische wijn vooral in eigen land, maar dat veranderde toen Australië in 2015 een vrijhandelsverdrag sloot met China. „We zagen meteen dat dit een gigantisch grote markt voor ons was. Ruim 1,4 miljard mensen, die allemaal zin hebben in een feestje”, lacht hij.

Een groeiende groep welvarende Chinezen raakte in de ban van de wijn. Vooral rode wijn was zeer in trek bij Chinezen die volgens Davidson „wel eens wat anders wilden drinken dan bier of sterke drank”. „Er was een onstilbare dorst naar kennis. Men wilde leren hoe je wijn hoort te drinken, we gingen ook cursussen geven.”

Wijnboer Mark Davidsonreist deze week naar China, net als de Australische premier Anthony Albanese. Hij hoopt zijn flessen weer aan Chinese klanten te kunnen verkopen nu de relatie tussen beide landen verbetert.

De nieuwe wijnliefhebbers waren bereid een hoge prijs te betalen. „We kregen in China wel drie keer meer per liter wijn dan in het Verenigd Koninkrijk of de VS. Het was een zeer lucratieve markt.”

China werd de belangrijkste afzetmarkt voor Australische wijn, goed voor 40 procent van de export. In 2020 leverde het omgerekend nog ruim 700 miljoen euro op. Met het abrupte einde aan de handel, moesten wijnboeren en andere Australische ondernemers nieuwe markten vinden.

‘Sancties zijn mislukt’

Dat is grotendeels gelukt, zegt Hervé Lemahieu van de Australische prestigieuze denktank Lowy Institute. „We kunnen inmiddels concluderen dat de Chinese economische sancties zijn mislukt. Ze hebben de Australische economie niet veel schade toegebracht”, zegt hij in de salon van het gebouw in het zakencentrum van Sydney.

De importtarieven voor sommige producten waren een klap voor Australische ondernemers zoals wijnboer Davidson, maar lang niet alle handel lag stil. China bleef vooral grondstoffen als ijzererts en aardgas kopen. Daarnaast lukte het Australië om nieuwe markten te vinden voor zijn producten.

Ook hebben de importtarieven volgens Lemahieu niet het gewenste politieke effect gehad. Het vermoeden is dat het een poging was om de relatie tussen Australië en de VS onder druk te zetten, maar die band is alleen maar inniger geworden. „We zien dat Beijing daarom de tactiek jegens Australië heeft aangepast en de deur weer heeft opengezet.”

Lees ook Vrijgelaten Cheng Lei was slachtoffer van Chinese gijzelaarsdiplomatie

Het bezoek van Albanese aan China heeft een lange aanloop gehad. Er waren verschillende stappen nodig voordat het bezoek kon plaatsvinden. Het meest opzienbarend was de vrijlating van de Australisch-Chinese journalist Cheng Lei. Ze zat sinds 2020 vast in een Chinese cel vanwege het lekken van staatsgeheimen. Volgens China had ze haar straf uitgezeten, al lijkt het meer op gijzelaarsdiplomatie. Albanese staat onder druk om ook de vrijlating van de Australisch-Chinese schrijver Yang Hengjun te eisen. Hij zit sinds 2019 vast op beschuldiging van spionage.

In mei dit jaar werden de laatste importrestricties op Australische steenkool ingetrokken. In augustus werden de heffingen op Australische gerst beëindigd. De verwachting is dat de importtarieven voor wijn waarschijnlijk begin volgend jaar zullen volgen. Hoewel nog niet alle belemmeringen zijn weggenomen, heeft Australië de formele klacht die het bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO) had ingediend, voorlopig ingetrokken.

Veiligheidspact

China verwacht wel iets terug. De Australische regering besloot onlangs om de huurovereenkomst van de haven van Darwin door een Chinees bedrijf niet op te zeggen, ondanks eerdere zorgen over mogelijke spionage. Het is een belangrijke strategische haven in het noorden van Australië, waar vlakbij ook Amerikaanse troepen worden gelegerd.

Maar China’s grootste wens is een toetreding tot het vrijhandelsverdrag Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP). Dit verdrag is ondertekend door Australië, Brunei, Canada, Chili, Japan, Maleisië, Mexico, Nieuw-Zeeland, Peru, Singapore, en Vietnam. Onlangs sloot ook het Verenigd Koninkrijk zich aan. „Toetreding tot dit verdrag zou China’s positie als dominante economische macht in de Indo-Pacific bekrachtigen. China wil daarom dat Australië het land voordraagt als nieuw lid”, zegt Lemahieu.

China stelt zich assertief op in de Zuid-Chinese Zee, zoals hier bij een confrontatie tussen de Chinese kustwacht en een Filippijns bevoorradingsschip bij een betwist atol. Analist Hervé Lemahieu verwacht dat Albanese ook de Zuid-Chinese Zee ter sprake zal brengen bij zijn bezoek aan China.

Hij acht de kans klein dat Albanese die wens in vervulling laat gaan. „Hij is net in Washington geweest, waar hem heel duidelijk is gemaakt dat de Amerikanen dit niet zien zitten.” Het bezoek wordt een test voor de diplomatieke vaardigheden van de Australische premier. „Albanese heeft heel doelbewust de verwachtingen getemperd. Dit bezoek gaat om een stabilisatie van de relatie, niet meer”, zegt Lemahieu.

wijnboer in AustraliëMark Davidson We hebben een vruchtbare handelsrelatie, dat staat los van onze politieke verschillen

Hij verwacht dat naast de handelsrelatie ook gevoelige onderwerpen als China’s aanwezigheid in de Zuid-Chinese Zee en het Aukus-veiligheidspact tussen Australië, de VS en het Verenigd Koninkrijk ter sprake zullen komen.

Ook Taiwan zal niet onbenoemd blijven. „Maar we moeten ons niet blindstaren op wat er mogelijk kan gebeuren in Taiwan, dat kan ook een afleidingstactiek zijn. We zouden veel meer moeten kijken naar wat er in de Zuid-Chinese zee gebeurt. Hier is China concreet bezig de macht naar zich toe te trekken. Dat wil Australië voorkomen.”

Lees ook Wat gaat het nieuwe bondgenootschap Aukus doen en 8 andere vragen over de anti-Chinese alliantie

De ontmoeting wordt een balanceeract voor Albanese. Hij wil de banden aanhalen, zonder een verandering in het beleid. Volgens Sam Roggeveen, defensiespecialist bij dezelfde denktank, is dat assertieve Australische defensiebeleid een risico. „Door ons aan te sluiten bij het Aukus sturen we een agressieve boodschap naar China. Dat is geen goed idee”, zegt hij aan de telefoon vanuit Canberra. In een veelbesproken essay in het Australische vakblad Foreign Affairs waarschuwt hij dat Australië door de militaire samenwerking met de VS een doelwit kan worden van een Chinese nucleaire aanval.

Als onderdeel van het Aukus-pact met de VS en het Verenigd Koninkrijk schaft Australië nucleair aangedreven onderzeeboten aan. „Dat is een veel te ambitieuze defensiestrategie voor ons land. Terwijl de grote afstand tot de rest van wereld juist ons grootste voordeel is. Beijing ligt dichter bij Berlijn dan Sydney. Die afstand zouden we in ons voordeel moeten gebruiken”, aldus Roggeveen.

Geduldig geweest

Internationaal wordt het bezoek van Albanese aan de grootmacht met veel interesse gevolgd. Als het gaat om de relatie tussen China en het westen, is Australië de kanarie in de kolenmijn. Lemahieu: „Het is een goede test om te zien hoe landen kunnen omgaan met economische dwang van China. De conclusie? Het is minder eng dan het lijkt. Australië is geduldig geweest, en dat heeft zich uitbetaald. Uiteindelijk moet China toch zaken doen met de wereld.”

Deze week zei premier Albanese in het radioprogramma ABC Wide Bay dat hij duidelijke taal niet zal schuwen. „Australiërs verwachten dat ik direct ben over onze belangen. China weet dat we een alliantie hebben met de Verenigde Staten, en dat we staan voor mensenrechten en de rechtsstaat.”

Als het aan wijnboer Davidson ligt, houdt Albanese de zakelijke en de politieke belangen gescheiden. „We hebben een vruchtbare handelsrelatie, dat staat los van onze politieke verschillen. Het zijn twee verschillende discussies, en dat moeten we zo houden.”

In zijn wijnopslagplaats staan tientallen metershoge roestvrijstalen vaten. Hij heeft er vertrouwen in dat hij de inhoud van de vaten binnenkort kwijt is. „Ik zie deze wijn het liefst zo snel mogelijk in flessen richting China vertrekken. Wij zijn er klaar voor.”