Maurice Steijn won de strijd met Sven Mislintat, maar verloor de oorlog bij Ajax

Vaak sprak Maurice Steijn over wat beter moest bij Ajax. De opbouw van achteruit, het tempo in de passing, het druk zetten op de tegenstander, de defensieve controle, de onderlinge communicatie, wie de leiding neemt in het veld. „Dat moet verbeteren”, zei hij dan. Om er vaak bij te zeggen dat ze er mee bezig zijn. „Daar besteden we veel aandacht aan”, zei hij dan.

Maar Ajax werd niet beter. Steijn, eind juni 2023 begonnen, klampte zich vast aan „lichtpuntjes”. Zoals een – wisselvallige – eerste helft tegen AEK Athene en een – wankele – 3-2 voorsprong in het afgebroken duel tegen RKC Waalwijk. „Wij zijn een ploeg in opbouw, we doen het elke week iets beter, stapje voor stapje gaan we omhoog”, zei hij begin oktober nog hoopvol, na die twee wedstrijden.

Om twee dagen later in een ontluisterend optreden thuis te verliezen van AZ. Steijn staart kort na het eindsignaal voor zich uit, als spelers een striemend fluitconcert krijgen van de harde kern. Ajax staat dan zestiende, beleeft de slechtste competitiestart ooit. „Ik wil tot de laatste snik verdergaan om deze club uit de malaise te trekken”, zegt Steijn die middag, ogenschijnlijk strijdbaar, maar met een vermoeide blik.

Zo verrassend als zijn aanstelling was – want geen ‘aanvallend’ ingestelde coach, zoals de Ajax-traditie voorschrijft – zo onvermijdelijk was zijn vertrek. Maandag aan het begin van de avond, ruim een etmaal na de even spectaculaire als typerende nederlaag tegen FC Utrecht (4-3) – de achtste wedstrijd op rij zonder overwinning, waardoor Ajax nu zeventiende staat in de competitie – maakte Ajax bekend dat Steijn en de club „per direct uit elkaar” gaan.

„De sportieve resultaten en de ontwikkeling van het team bleven achter”, geeft interim-directeur Jan van Halst in het persbericht als verklaring. Steijn zou zelf ook getwijfeld hebben of hij „de juiste man op de juiste plaats” is. Zijn assistent, de onervaren Hedwiges Maduro, neemt het voorlopig over.

Steijn coacht tijdens het verloren thuisduel tegen AZ.

Gebrek aan leiderschap

Hoe ingewikkeld de opdracht voor Steijn is, wordt eind juli al blootgelegd in een oefenduel bij Anderlecht. Vooraf oogt Steijn nog ontspannen in zijn blauwe trainingspak in stadion Lotto Park in Brussel, maar tijdens het duel moet hij volop bijsturen. „Bijna iedere aanval van Anderlecht was een kans”, zegt hij na afloop. „We willen te pas en te onpas naar voren stappen en laten dan heel veel ruimte in onze rug. Je ziet een patroon.” Ajax verliest met 3-0.

Belangrijker dan die oefennederlaag, is dat de problemen van Steijn structureel blijken. Zoals de linksbackpositie, „daar moeten we ook nog iets”. Owen Wijndal, een jaar eerder voor tien miljoen gekocht van AZ, voldoet niet – hij begint op de bank. Over Anass Salah-Eddine, teruggekeerd van een verhuurperiode bij FC Twente, bestaan ook twijfels. „Ik vind dat wat er nu staat, dat dat beter moet. Dat is ook mijn werk, spelers beter maken, maar er moet een schepje bovenop.” Hoewel er nieuwe verdedigers komen – op zeker moment heeft Ajax zelfs vier linksbacks – blijft die positie een kwetsbaarheid.

Lees ook Hoe Sven Mislintat Ajax in tweeën brak

Het gebrek aan leiderschap, is een ander mankement. Steijn hoopt in Brussel dat directeur voetbalzaken Sven Mislintat verdedigers haalt die „een leidersrol kunnen pakken”. Spelers als Dusan Tadic en Daley Blind – beiden vertrokken – zou hij er graag nog bij hebben, die hadden gezag in de kleedkamer. „Maar misschien staan nu andere jongens op, dat kan natuurlijk ook.”

Dat blijkt al snel een illusie. Steven Bergwijn maakt hij aanvoerder, maar de aanvaller is geen speler die van nature het voortouw neemt. Van topaankoop Josip Sutalo wordt verwacht dat hij als centrale verdediger voor stabiliteit en volwassenheid zorgt – maar dat brengt hij niet. Het helpt niet dat de Kroaat geen Engels, laat staan Nederlands spreekt.

Het gebrek aan leiders wreekt zich: de ploeg weet bij tegenslag niet wat ze moet doen in het veld. Dat is met name tegen FC Twente zichtbaar, als het team in de beginfase volledig uit elkaar wordt gespeeld.

Steijn in een onderonsje met Feyenoord-coach Arne Slot voor de Klassieker in de Johan Cruijff Arena, op 24 september.

Minder fit dan Feyenoord

Fitheid is een ander cruciaal punt. Uit testen bij het Nederlands elftal bleek dat Ajax-spelers vorig seizoen „minder fit waren” dan die van landskampioen Feyenoord, hoorde Steijn vanuit Zeist. Hij wil zijn selectie „topfit” maken, „dat is een eerste vereiste”.

Maar tegen AZ, drie dagen na het Europese duel tegen AEK, oogt Ajax verre van energiek. Er vallen grote ruimtes op het middenveld, spelers wandelen soms nadat ze balverlies lijden. „Dat heeft niks met fitheid te maken”, zegt Steijn die middag. „Het oogt altijd heel futloos als je geen grip hebt op de tegenstander.”

Op Ajax zelf heeft Steijn ook geen grip. Het is nooit zijn team geworden. Dat begint al in de zomer. Steijn had weinig inspraak bij de twaalf spelers die Mislintat haalde, laat de coach eind augustus doorschemeren. Waar Steijn eerder pleitte voor doelman Nick Olij, met wie hij bij Sparta werkte, kiest Mislintat verrassend voor de onervaren Duitser Diant Ramaj. En zo zijn er meer spelers die hij graag wil maar die niet komen.

Voormalig directeur voetbalzaken Sven Mislintat met Steijn tijdens een open training in de Johan Cruijff Arena, begin augustus.

„Hij viel van de ene verbazing in de andere”, zegt iemand uit de omgeving van Steijn. Diegene vertelt dat Mislintat soms onaangekondigd de trainerskamer binnenkwam, zijn computer openklapte en via een Teams-call een nieuwe speler introduceerde bij Steijn. De coach was er bij zijn aanstelling vanuit gegaan dat hij nauw betrokken zou worden bij transfers.

Illustratief voor de frictie is het woordenspel in de media met zijn directeur voetbalzaken. „Ik ben met alle nieuwe spelers blij, maar het moet nog blijken of ze de kwaliteiten bezitten die we ze toedichten”, zegt Steijn eind augustus voor de camera na een nederlaag in de voorronde van de Europa League tegen het Bulgaarse Ludogorets. Daarmee impliceert hij voor het eerst zijn twijfels over de vele nieuwelingen. In de dagen erna herhaalt hij dit in vergelijkbare woorden. In de top van de club wordt pas dan duidelijk dat er spanningen bestaan tussen Steijn en Mislintat.

Onsamenhangend

Steijn wint de strijd met Mislintat, die wordt ontslagen, maar verliest de oorlog. Waar Mislintat hem presenteerde als „een echte overperformer” – bij ADO Den Haag, VVV-Venlo en Sparta liet Steijn zijn ploegen gedisciplineerd en goed georganiseerd voetballen – gebeurt het tegenovergestelde. Ajax speelt onsamenhangend, is defensief broos, zet ongeorganiseerd druk en kan niet bouwen op ingeslepen aanvalspatronen. De opbouw is zo voorspelbaar dat Ajax in veel duels nauwelijks kansen creëert.

Het lukt daarbij niet om een vaste as te vormen, een fundament dat het team draagt. Waar in de voorbereiding het middenveld nog draait om spelmaker Branco van den Boomen – een goede passer, maar verdedigend minder – verdwijnt die naar de bank. Datzelfde overkomt zijn vervanger Benjamin Tahirovic. Beiden zijn niet goed genoeg, vindt Steijn. Zo blijft hij schuiven, terwijl het zelfvertrouwen van zijn spelers met de week verder erodeert. Eerst Salah-Eddine als linksback, dan een paar duels Borna Sosa, dan Jorrel Hato. Zonder dat het spel echt beter wordt. Opvallend is dat steeds meer aankopen van Mislintat op de bank belanden.

Na nederlagen doet Steijn weinig moeite om zijn spelers te beschermen. Over de snelle 2-0 achterstand bij FC Twente, zegt hij tegen de pers dat dit lag aan een gebrek aan „scherpte” en „bereidheid” bij zijn spelers. Onbesproken blijft het betere tactische plan van FC Twente.

Pijnlijk in dit verband is dat hij rechtsback Anton Gaaei geen blik waardig gunt als hij hem na twee fouten tegen Feyenoord vroegtijdig wisselt. De jonge Deen is ontdaan als hij richting de kleedkamer loopt.

Steijn in een lege Johan Cruijff Arena voor de hervatting van de wedstrijd tegen Feyenoord, eind september. Het duel werd drie dagen eerder gestaakt vanwege vuurwerk op het veld.

Drie dagen later, als de Klassieker voor lege tribunes wordt uitgespeeld nadat het duel vanwege vuurwerk is gestaakt, valt op dat spelers van Ajax minder communiceren dan die van Feyenoord. „Onderlinge coaching en leiderschap, dat moet deze ploeg ontwikkelen”, zegt Steijn. „Dat proberen wij ook aan te dragen door spelers verantwoording te geven.”

Dat hier onvoldoende progressie in wordt geboekt, kan Steijn aanvankelijk goed uitleggen: ze zijn in opbouw, veel nieuwkomers zijn pas laat aangesloten en ze hebben weinig trainingsdagen gehad. Dat argument gaat steeds minder op naarmate de tijd verstrijkt en de slechte resultaten aanhouden.

Bepalende spelers, onder wie reserve-aanvoerder Steven Berghuis, laten in de media de kans liggen om het voor Steijn op te nemen. „Dat vind ik een moeilijke vraag, dat is ook niet aan mij”, zegt Berghuis als hem bij ESPN na opnieuw een competitienederlaag de vraag wordt gesteld wat hij van Steijn vindt als coach. Het creëert twijfel over de steun voor Steijn in de selectie.

De directie laat hem nog zitten, ook na het verlies tegen AZ, wanneer zijn positie al onhoudbaar lijkt.

Maar zoals Van Halst stelt in het persbericht, verbetering blijft uit. Na het verlies tegen FC Utrecht heeft zowel de harde kern als het bestuur genoeg gezien. De fanatieke aanhang vraagt maandagmiddag in een statement om het vertrek van Steijn, een paar uur later maakt de club zijn exit bekend.

„Wij kwamen tot de conclusie dat dit nu het beste is voor Ajax, al vind ik het vreselijk jammer,” zegt Steijn in het persbericht. „ Iedereen die mij kent weet dat ik er alles aan heb gedaan om Ajax terug te brengen naar waar deze club hoort. Maar het is mij niet gelukt.”