Marcos jr. een tiran als zijn vader?

Al op achtjarige leeftijd blaakte Ferdinand Romualdez Marcos jr. van zelfvertrouwen. „Ik ben Bongbong Marcos, als ik groot ben word ik politicus. Ik zal mijn land dienen. Vooral de armen”, zo klinkt hij in een familievideo die recentelijk in een BBC-radioprogramma te horen was.

Ruim vijftig jaar later, mei 2022, wordt Ferdinand ‘Bongbong’ Marcos junior gekozen tot nieuwe president van de Filippijnen. Dankzij een uitgekiende desinformatiecampagne, die is betaald uit de pot met de zes tot tien miljard dollar die de familie tijdens het regime van vader Marcos uit de staatskas heeft geroofd. Donderdag 30 juni treedt hij aan.

Zijn leven lang volgde Ferdinand jr. het geëffende pad dat zorgvuldig voor hem was uitgezet. Toen in februari 1986 de volksopstand uitbrak die een einde maakte aan het bewind van zijn vader, was hij 29 jaar en al enkele jaren gouverneur van Ilocos Norte, de thuisstaat van zijn vader. Diens regime had zich toen ontwikkeld tot een zeer wrede dictatuur.

Weelde en een eliteschool

Ferdinand junior groeide op in weelde en genoot ongekende privileges. Op zijn twaalfde werd hij naar de Britse katholieke elitekostschool Worth gestuurd, een Harry Potter-achtig kloostergebouw op een prachtig landgoed in West Sussex. Een oud-klasgenoot, de Britse schrijver James Heneage, vond hem een charmante medescholier.

„Hij was muzikaal, speelde saxofoon”, vertelde Heneage vorige maand in een radioprogramma van de BBC. „Hij was gezellig. En hij had een enorme Rolls-Royce met chauffeur en een kleine sport-Mercedes tot zijn beschikking. Tot onze verbazing mochten wij er ook in rijden.” Een studiebol was Ferdinand niet. „Ik herinner me hem niet als erg intelligent. Ik was verbaasd dat hij was toegelaten tot de universiteit van Oxford. Hij studeerde amper.”

Journaliste Marites Vitug van de kritische nieuwswebsite Rappler dook in 2015 in Ferdinands cv. Nergens zag ze bewijs dat hij, zoals hij zelf steeds beweerde, zijn studie had afgerond. Ze ontdekte dat hij Oxford had verlaten met een ‘speciaal diploma’ en geen officieel doctoraal examen had afgelegd. Ferdinand heeft deze misleiding op zijn website inmiddels gecorrigeerd. Ook de opleiding op het prestigieuze Wharton College van de universiteit van Pennsylvania heeft hij niet afgemaakt.

Moeder Imelda

De invloed van moeder Imelda op het leven van de nieuwe president is onmiskenbaar. Hij heeft herhaaldelijk gezegd dat het presidentschap vooral haar wens is. Na de dood van zijn vader, in 1989 in ballingschap in Hawaii, was zij degene die de droom van een glorieuze terugkeer naar de Filippijnen niet opgaf.

De documentaire The Kingmaker uit 2019 geeft een inkijkje in haar denkwereld. Ze duldt slechts bewieroking, is continu verongelijkt over vermeend onrecht dat haar is aangedaan, en presenteert zich als de ultieme goedheid. Een van haar motto’s: „Perception is real, truth is not.” Verbeelding is echt, de waarheid niet. Met andere woorden: het is irrelevant of iets waar is of niet. Het gaat erom wat mensen geloven.

Dat credo werkt ze uit in een jarenlange campagne van liefdadigheidswerk en gelikte filmpjes om de harten van de Filippijnen te heroveren. Voor erkenning van de misdaden tijdens de dictatuur is daarin geen plaats, en Bonbongs optreden als gouverneur onder zijn vaders regime wordt gebracht als een mooie zaak van verdienste.

Schrikbewind

Langzaamaan is in de Filippijnen de herinnering aan het schrikbewind van vader Marcos vervaagd. Zo werd het mogelijk dat Bongbong – Imelda’s oogappel – de verkiezingen kon winnen met de belofte van een terugkeer naar de „gouden jaren” die zijn vader het land zou hebben gegeven.

Maar zal Ferdinand junior de Filippijnen ook terugduwen naar de jaren van autocratie? Onder president Duterte – in 2016 aan de macht gekomen met financiering van de Marcosdynastie – is de democratie al flink uitgehold. En Ferdinand juniors beëdiging donderdag vindt plaats op de Quirino-tribune in Rizal Park, waar ook zijn vader werd beëdigd. Een eerbetoon?

„Ferdinand jr. is geen sterke leider”, stelt politicoloog Victor Manhit. „Hij doet geen harde uitspraken, blijft altijd op de vlakte. Juist omdát hij geen capabele leider is, denk ik niet dat nu een terugkeer van de dictatuur dreigt. Hij zal niet in staat zijn om, zoals zijn vader, het leger aan zijn kant te krijgen. Bovendien: de benoemingen die hij tot nu toe heeft gedaan op de economische posten in zijn regering wekken vertrouwen. Hij selecteert experts, ervaren mensen.”

Journalist Dale de Vera volgde maandenlang de campagne van Marcos jr. „Ik heb hem verschillende malen ontmoet”, vertelt hij aan de telefoon. „Hij is een warme persoonlijkheid. Heel aardig. Ik kan me niet voorstellen dat hij zich zal ontpoppen als een dictator.” Hij pauzeert om even na te denken. „Maar misschien heb ik het mis.”

De Vera kent de geschiedenis van de Marcosjaren en weet hoezeer de verkiezingscampagne op leugens dreef. Bovendien staat Ferdinand jr. erom bekend dat hij onwelgevallige vragen mijdt. „Een vriendin van me, een Rappler-journaliste, vroeg tijdens de campagne of hij als president ook naar de Verenigde Staten zal reizen en hoe hij dat gaat doen. Er loopt daar een aanklacht tegen hem en zijn moeder wegens minachting van het hof in rechtszaken die zijn aangespannen door slachtoffers van het regime. Die vraag beviel hem niet en zij werd eruit gezet.” In de Filippijnen loopt een recentere rechtszaak tegen Ferdinand jr. wegens belastingfraude. De meeste critici verwachten dat de nieuwe regering deze zaak zal begraven.

„Ik heb vrienden met ouders die zijn gemarteld onder het regime”, zegt De Vera. „Die mensen zijn kapot van deze verkiezingsuitslag. Maar de meeste Filippijnen kennen geen slachtoffers van toen. Bovendien is Bongbongs voornaamste drijfveer eerherstel van de familie. Ik denk niet dat hij opnieuw verbanning wil riskeren door te ver de grenzen van de democratie op te zoeken.”

Ook voor Etta Rosales (84 jaar), een mensenrechtenactiviste die is gemarteld onder het regime, is de verkiezing van de Marcos-telg een hard gelag. Zij vreest wel degelijk een terugkeer van de dictatuur. „Hij kijkt op naar vader. Dat is toch veelzeggend?”

„Hij is op legitieme wijze aan de macht gekomen”, zegt politicoloog Manhit. „Laten we afwachten. Er zijn ook nog altijd krachten in de Filippijnen die zullen blijven vechten om de democratie te behouden.”