Machtsmisbruik hindert proces tegen verdachten fatale explosie Beiroet

Een Libanese officier van justitie gaat tot nieuwe uitersten om het recht te ondermijnen. De hoogste aanklager aan het Hof van Cassatie, Ghassan Oweidat, gaf woensdag opdracht tot de vrijlating van alle verdachten in het onderzoek naar de explosie in de haven van Beiroet. Tegelijkertijd klaagde hij de rechter aan die het onderzoek leidt, Tarek Bitar.

Zoals gebruikelijk in Libanon heeft de curieuze gang van zaken alles te maken met vriendjespolitiek en machtsmisbruik. Oweidat probeert Bitar van de zaak af te krijgen omdat deze eerder deze week een onderzoek aankondigde naar Oweidat zelf en een reeks machtige Libanese politici en ambtenaren. „In plaats van dat ik voor hem verschijn, zal hij nu voor mij verschijnen”, zei een zelfgenoegzame Oweidat tegen persbureau Reuters. Bitar reageerde dat alleen de minister van Justitie of de Hoge Raad de bevoegdheid hebben hem van de zaak te halen, en niet Oweidat, die nu bovendien zelf verdachte is.

Lees ook: Een jaar na de explosie in Beiroet en de top ontloopt alle schuld

Zeker 218 mensen kwamen om het leven en zevenduizend anderen raakten gewond nadat op 4 augustus 2020 een opslagplaats vol ammoniumnitraat in de haven van Beiroet in brand vloog en ontplofte. Grote delen van de Libanese hoofdstad werden in puin gelegd en historisch erfgoed van grote waarde ging verloren. De totale materiële schade kan wel 3,9 miljard euro bedragen, aldus de Wereldbank.

Levensgevaarlijke situatie

De explosie is het gevolg van de nalatigheid van de Libanese autoriteiten, die het ammoniumnitraat zes jaar lang in de haven lieten slingeren. De president, premier, en talloze ministers en ambtenaren waren op de hoogte van de levensgevaarlijke situatie, maar grepen ondanks talloze waarschuwingen niet in. Bijna tweeënhalf jaar na de explosie is nog geen van hen vervolgd.

Onderzoeksrechter Bitar wordt door veel Libanezen gezien als de laatste hoop in de strijd om gerechtigheid. Zijn voorganger Fadi Safwan werd begin 2021 na politieke druk van de zaak gehaald, maar de 47-jarige Bitar liet zich niet afschrikken en begon nieuwe onderzoeken naar politici en functionarissen die hij in verband brengt met de explosie. Sindsdien verkeren Bitar en zijn gezin zozeer in gevaar dat hun huis wordt beveiligd door het Libanese leger.

De curieuze gang van zaken heeft alles te maken met vriendjespolitiek

Dat aanklager Oweidat de verdachten vrijlaat en Bitar op het matje roept, is een zoveelste poging zijn onderzoek te dwarsbomen. Vorig jaar dienden door Bitar ondervraagde politici al talloze klachten tegen hem in. Hierdoor lag Bitars onderzoek dertien maanden stil omdat de behandeling van de klachten alsmaar werd uitgesteld en de rechters die zich erover zouden buigen ook nog eens met pensioen gingen.

Politieke inmenging

De politieke inmenging in de rechtsgang is tekenend voor het bredere disfunctioneren van de Libanese staat. In Libanon zijn overheidsfuncties verdeeld onder verschillende religieuze sekten die elkaar tijdens de Libanese Burgeroorlog (1975-1990) te lijf gingen. Daardoor is er geen overheidsapparaat dat boven de partijen staat en krijgt vriendjespolitiek vrij spel. Het resultaat is een corrupt systeem dat de explosie in Beiroet onbestraft laat, de Libanese economie de afgrond in duwde en 80 procent van de bevolking onder de armoedegrens dreef.

De gevestigde partijen gebruiken steeds de angst voor een nieuwe burgeroorlog tegen uitdagers van dit systeem. Zo ook tegen Bitar: toen deze in oktober 2021 aan Hezbollah en Amal gelieerde politici wilde ondervragen, organiseerden de sjiitische partijen demonstraties langs een christelijke wijk in Beiroet. Daarna braken straatgevechten uit en vielen zes doden. Ook nu weer vrezen veel Libanezen voor de gevolgen van een confrontatie tussen Bitar en de politieke elite. De hashtag ‘ik ben bang’ was woensdag trending op Twitter.

Maar andere Libanezen zijn niet bang meer. Donderdag verzamelden de nabestaanden van de explosie in Beiroet zich voor het Paleis van Justitie. Door de protesten werd een bijeenkomst van de Hoge Raad over Bitars eventuele vervanging afgelast. Overigens lijkt het er niet op dat er binnen de Raad een voldoende meerderheid bestaat om Bitar van de zaak af te halen.

Ondertussen richtte de razernij van de menigte buiten het Paleis van Justitie zich tegen aanklager Oweidat. „Het is alsof hij onze kinderen opnieuw vermoord heeft’, zei een moeder van een van de slachtoffers van de explosie buiten het Paleis van Justitie tegen de lokale krant L’Orient Le Jour. „Het zijn criminelen zonder geweten.”