Lucky Fonz III: ‘Ik heb eindeloos lopen stoeien en tweaken’

‘Schrijven is distilleren”, zegt Lucky Fonz III over het geheim van liedjes maken. „Alles wat me bezighoudt, fascineert en opwindt gooi ik in een grote trechter, en uiteindelijk komt er dan één druppeltje whisky uit.”

Even later: „Schrijven is ook cureren. Ik ben van het gooi-en-smijtwerk, wil alles uitproberen en zo speels mogelijk zijn. Dan gaat het erom dat je oog hebt voor het moment dat het klikt.”

Bij Lucky Fonz III (echte naam: Otto Wichers, leeftijd: 41 jaar) klikt het al sinds 2005, toen hij begon als eigenzinnige singer-songwriter met een akoestische gitaar. Inmiddels heeft hij een rijk en uniek oeuvre opgebouwd, waarin ook beats pompen en synthesizers knorren. Vrijdag verschijnt zijn achtste album, Hemellichamen. Daarop gaan eenzaamheid, vertwijfeling en radeloosheid hand in hand met zelfrelativering, verzoening en berusting.

Al die thema’s komen samen in het openingsnummer ‘Kwantumwetenschapper’, een schijnbaar eenvoudige pianoballade waarin Wichers een onoplosbaar natuurkundig raadsel weet om te toveren tot een universeel symbool van troost.

Hoe verzin je zoiets? Tijd om samen met de maker de magie regel voor regel te ontleden en alle worstelingen bloot te leggen.

Kwantumwetenschapper, neem me bij de hand/ Vertel me een verhaal en schreeuw het door het land

„In de klassieke literatuur moet je altijd beginnen met het aanroepen van de muze. Je zegt: gebruik mij als spreekbuis, ik gooi het de wereld in. ‘Vertel me een verhaal’ – dat is letterlijk Homerus. De Odyssee begint zo: ‘Muze, vertel mij over de man met vele listen, die zeer veel rondzwierf, nadat hij de heilige stad van Troje verwoest had.’

„Ik ben een soort van gesjeesd letterkundige – wel afgestudeerd, niet gepromoveerd – maar heb altijd een fascinatie gehad met kwantummechanica. In dat vakgebied gebeuren voortdurend dingen die indruisen tegen het verstand. Het idee van een eenzame wetenschapper die probeert iets onbegrijpelijks te doorgronden – dat prikkelt mijn poëtische brein. Dan ruik ik de metaforiek.”

De doden zijn niet dood zolang ze naast je staan/ Ze hebben alles in hun mars om nog langer mee te gaan

„Volgens de kwantummechanica kunnen twee dingen die onoverbrugbaar ver van elkaar zijn verwijderd elkaar toch beïnvloeden. Ik denk dan meteen aan de doden. Want ook mensen die er niet meer zijn, beïnvloeden je: je denkt aan ze, mist ze, vraagt je af wat ze nu doen of denken. Zo verandert de taak van de kwantumwetenschapper in de existentiële opdracht om het onbegrijpelijke van leven en dood te begrijpen.”

En gooi gewoon geluiden als een wilde in het rond/ En soms moet iemand huilen en ik denk dus dat het komt/ Omdat de golven van geluid van hetzelfde ritme zijn/ Als de golven in je lichaam die breken op de pijn

„Maar ook kunst is een mysterie. Ik lees graag filosofie over de relatie tussen lichamelijkheid, begrip en muziek. Geluid is een fysiek verschijnsel: een verandering in luchtdruk die onze oren oppikken, of zelfs je broek laat wapperen. Maar uiteindelijk raakt het je emoties. Niemand weet hoe dat precies werkt. Maar ons lijf zit vol met datgene wat muziek definieert: golven, ritmes, cycli en patronen. Ik denk dat de interactie met onze gevoelens verloopt via synchroniciteiten tussen het lichaam en de muziek.

„De ene metafoor kickstart vervolgens de andere. Het is als het invullen van een cryptogram: geluidsgolven, hersengolven, golven in zee… wat doen golven eigenlijk? Die breken. Aha! En dat is weer een woord dat mensen associëren met pijn, en dan gaat het dus weer over emoties.”

Ik heb dit huis gebouwd met plakband en karton/ Niet dat ik ooit kon weten waar ik aan begon

„Van nature ben ik lang van stof en heel onstuimig. Schrijven is mijn poging om de wereld te begrijpen. Een liedje is de enige plek waar ik precies ben. Als dat niet lukt, raak ik gefrustreerd en gooi ik gewoon alles weg. Er zijn heel wat mooie nummers gesneuveld omdat ik niet het juiste schroefje kon vinden, terwijl ik eigenlijk langer had moeten zoeken.

„Ook over ‘Kwantumwetenschapper’ ben ik lang onzeker geweest. Ik heb eindeloos lopen stoeien en tweaken. Het werd maar niet zoals het moest zijn. Er bestaat een complete schaduwwereld aan verloren gegane coupletten.”

De brieven op een stapel, de boeken bij de muur/ Ik stak alles in de fik voor de warmte van het vuur

Lees ook het Zomeravondgesprek: ‘Van m’n tien tenen staan er twee in de mainstream’

„Dat veranderde toen ik tussen twee lockdowns op een intiem festivalletje een voorlopige versie uitprobeerde. Ineens viel alles op zijn plaats. Ik merkte hoe mensen werden geraakt: er gebeurde letterlijk wat ik in het refrein bezong.

„Ik hou van improviseren. Ter plekke verzon ik: ‘Ik stak alles in de fik voor de warmte van het vuur.’ Meteen wist ik: dit is de tekst, nu moet ik niet meer twijfelen. Ik heb die regels onmiddellijk opgeschreven in mijn schriftje. Maar zonder publiek had ik dat nooit bedacht.”

Dus je hakt jezelf in mootjes, je vormt jezelf weer om/ Tot een vormeloze massa, zodat je weer terugkomt/ En weer wordt gegoten in een nieuwe maatschappij/ En in de leegte tussen vreemden hoor je er weer bij

„Het leven is per definitie onbegrijpelijk. Je kunt kiezen voor een valse zekerheid van een of andere ideologie en zeggen: zó is het, nu hoef ik er nooit meer over te piekeren en dan is alles opgelost.

„Maar ik denk dat dat een onacceptabele keuze is en je juist met je onzekerheid in het reine moet komen. De prijs die je daarvoor betaalt, is voortdurend emotioneel laveren tussen extremen: eenzaamheid, vervreemding en vervreemding versus onderdeel zijn van een gemeenschap. Over die koorddans gaat Hemellichamen.”