Klimaatactivisten uit het Midden-Oosten: ‘De politieke context dwingt ons tot verandering van onderaf’

Op de klimaattop in Dubai, de COP28, zijn behalve de officiële delegaties van landen in het Midden-Oosten ook honderden jonge activisten uit de regio die zich inzetten voor het klimaat. Safa Al-Jayoussi, adviseur op het gebied van klimaatrechtvaardigheid in het Midden-Oosten en Noord-Afrika voor Oxfam, ziet een toenemend belang van klimaatactivisme in de regio: „Ondanks een krimpend maatschappelijk middenveld vanwege de beperkingen van politieke vrijheden, is er een steeds grotere groep van klimaatactivisten. Het klimaat is politiek minder gevoelig dan andere onderwerpen. Maar activisten zijn zich heel goed bewust van de link tussen klimaat en verschillende vormen van onrechtvaardigheid.”  

Ondanks de sterke afhankelijkheid van fossiele energie zetten regeringen in het Midden-Oosten ondertussen stappen in de energietransitie, met grootschalige projecten voor zonnepanelen, ontzilting of waterstof. „Er bestaat echter een grote kloof tussen deze door de overheid gestuurde duurzame energieprojecten en de bevolking, die hier vaak niet van profiteert”, ziet Yasmina El Amine, onderzoeker naar rechtvaardige energietransitie in de Arabische wereld aan het University College in Londen.

Op de COP28 sprak NRC met zes jonge klimaatactivisten uit Egypte, Jordanië, Palestina, de Emiraten en Tunesië over hun perspectieven op de klimaatverandering in de regio en de onderhandelingen op de top. Ondanks uiteenlopende uitdagingen in de verschillende landen van het Midden-Oosten, benadrukken zij het belang van verandering van onderaf en bewustwording van klimaatverandering.

Amjad Bany Issa Jordanië

Amjad Bany Issa (28) is een voorvechter van klimaatrechtvaardigheid, gericht op het dichten van de kloof tussen jongeren en beleidsmakers op het gebied van klimaat. Hij is namens Jordanië ook betrokken bij het Southern Neighbourhood-programma van de EU.

„Ik kom uit een familie van boeren uit de provincie Irbid in het noorden van Jordanië, dat altijd bekend stond om zijn vruchtbare grond. Door toenemende waterschaarste, veranderende regenval en bodemdegradatie heeft mijn familie grond moeten verkopen om betere manieren te vinden om in haar levensonderhoud te voorzien in de stad.

„Het is heel belangrijk om discussies te hebben over klimaatverandering in kleine dorpen en steden. Voor veel mensen is begrijpelijkerwijs voedsel en levensonderhoud, niet klimaatverandering, de prioriteit. Maar zij zijn wel degenen die de gevolgen dragen, dus bewustwording en representatie is heel belangrijk. Jordanië is verantwoordelijk voor slechts 0,06 procent van de wereldwijde CO₂ -emissies en is geen grote speler op het gebied van mitigatie. Het is het op een na meest waterschaarse land ter wereld. We hebben veel meer adaptatiefondsen nodig. Dat is een van mijn doelen tijdens de top, om het mondiale noorden te bewegen tot meer klimaatfinanciering voor landen in het mondiale zuiden. De klimaatfinanciering bestaat nu voor een groot deel uit leningen, in plaats van giften. Dat moet veranderen.”

Haneen Sharif Westelijke Jordaanoever

Haneen Sharif (29) is regiocoördinator van het Climate Action Network Arab World, dat zich toelegt op het versterken van het maatschappelijk middenveld op het gebied van klimaat in de Arabische wereld. Eerder werkte zij voor de Palestijnse NGO Green Building Council.

„Als de COP niet in de Emiraten gehouden kan worden, waar dan wel? Het gastland kent zowel de kant van de fossiele industrie als de kant van de klimaatverandering, en kan als tussenpersoon functioneren. De activering van het Loss and Damage Fund op de eerste dag van de top laat zien dat het werkt. Verandering van onderaf is belangrijk, maar je kunt het pas over klimaatverandering hebben als mensen genoeg te eten hebben of toegang tot water.

„Ik kom uit al-Khalil (Hebron) op de Westelijke Jordaanoever. Terwijl ik hier ben om op te roepen tot klimaatrechtvaardigheid, heb ik geen garantie dat mijn familie in Palestina veilig is. Waterschaarste is een van de grootste problemen in het Midden-Oosten. Op de Westelijke Jordaanoever komt dat niet alleen door klimaatverandering, maar met name doordat Palestijnen geen controle hebben over het water. Kolonisten consumeren zes keer zoveel water als wij. Je kunt de gevolgen van klimaatverandering daar niet los zien van de bezetting.”

Ahmed Elhadj Taieb Tunesië

Ahmed Elhadj Taieb (24) is secretaris van Youth for Climate in Tunesië en een van de jonge klimaatonderhandelaars van de Tunesische delegatie op COP28. Daarnaast representeert hij de internationale beweging Stop Ecocide in Tunesië.

„Tunesië lijdt zwaar onder de klimaatverandering. De eilanden Djerba en Kerkenna dreigen in 2050 te verdwijnen door de stijgende zeespiegel. Afgelopen jaren werden er nieuwe hitterecords gebroken, met temperaturen van 52 graden. Er is een gebrek aan water, de biodiversiteit neemt af en er zijn meer bosbranden.

„Met Stop Ecocide proberen we Tunesië het Rome Statuut te laten ondertekenen dat ecocide als een internationale misdaad erkent. Door de slechte economische situatie in Tunesië gaat er minder aandacht uit naar klimaatverandering, het is geen prioriteit. In Tunesië hebben we een gezegde: ‘Geef me te eten en dan praten we morgen.’ Voor de Tunesische delegatie zijn klimaatadaptatie en een rechtvaardige energietransitie de prioriteit. Adaptatie is heel kostbaar, maar keihard nodig, anders zijn we verloren.”

Mohamed Kamal Egypte

Mohamed Kamal (27) is een milieuactivist en uitvoerend directeur van de Egyptische NGO Greenish, gericht op bewustwording van klimaatverandering en klimaateducatie in Egypte. Hij werkt daarnaast als adviseur voor afvalverwerking in Egypte en verschillende Afrikaanse landen.

„Het is belangrijk om bewustwording te creëren over klimaatverandering, om de bevolking sterker te maken tegenover de besluitvormers. De politieke context in veel landen in het Midden-Oosten dwingt ons tot verandering van onderaf. De Egyptische Nijldelta is een van de kwetsbaarste gebieden voor klimaatverandering en vervuiling, wat alleen maar is toegenomen door de bouw van de Grote Renaissancedam in Ethiopië. Alexandrië wordt bedreigd door de zeespiegelstijging.

„In Egypte wordt momenteel ingezet op de productie van waterstof. Maar dit wordt niet ingezet voor een groene energietransitie, maar omdat het Europese investeringen aantrekt. Veel duurzame energie wordt geëxporteerd. Ondertussen hebben wij in Egypte constant te maken met stroomuitval. Ik ben na 28 klimaattoppen sceptisch over wat er is bereikt. Het is belangrijk dat deze COP in de Emiraten wordt gehouden. We hebben de Golfstaten hard nodig in de discussie en voor de klimaatfinanciering. Maar ik vind het problematisch dat de voorzitter van de top tegelijkertijd directeur is van een oliebedrijf. Er zou meer beleid moeten worden gemaakt op belangenverstrengeling tijdens de klimaattoppen.”

Hoor Ahli Verenigde Arabische Emiraten

Hoor Ahli (19) neemt deel aan het Youth Climate Delegates Programme van de Verenigde Arabische Emiraten, dat erop gericht is om jonge mensen een stem te geven in de klimaatonderhandelingen tijdens de top. Ze was eerder betrokken bij de Student Energy Summit in Abu Dhabi.

„Iedere delegatie op de COP heeft de jeugd nodig, zij hebben een frisse blik. Wij werken nauw samen met het Emiraatse team van onderhandelaars. Ik noem mezelf geen klimaatactivist, maar een voorstander van het klimaat. Het woord activist wordt geassocieerd met protest, maar dat is niet hoe we verandering moeten bepleiten volgens mij. Je kunt ook op andere manieren je stem laten horen.

„Ik denk bij klimaatverandering niet zozeer aan uitdagingen, maar aan mogelijkheden. Watergebrek is een groot probleem in het Midden-Oosten, maar er zijn ook nieuwe technieken voor ontzilting. We exporteren olie, maar dit zouden we niet doen als er geen vraag naar was. Het gaat om de balans: hoe kunnen we verminderen, maar ook de vraag naar energie beantwoorden. De keuze voor dr. Sultan (Sultan Ahmed al-Jaber, red.) als president van de COP28 vind ik strategisch. Met hem heb je een belangrijke belanghebbende aan boord die goed begrip heeft van de energie-industrie, maar ook van de energietransitie. Hij vertegenwoordigt beide kanten.”

Menna Salah Egypte

Menna Salah (30) is medeoprichter van de Egyptische organisatie Climatopia, die zich richt op onderzoek naar klimaatverandering om Egyptische plattelandsgemeenschappen te ondersteunen. Ze is ook betrokken bij het Arab Green Voices Network.

„Ik ben opgegroeid in Banha, op het Egyptische platteland. Mijn ouders waren boeren en onderwijzers. Toen ik klein was speelde ik altijd op het land en at verse groente en fruit, een tijd die ik in mijn hart meedraag. Later verkochten mijn ouders het land. Steeds meer boeren in Egypte verkopen hun grond door tegenvallende opbrengsten, onder meer door extreme weersomstandigheden en verslechterde kwaliteit en kwantiteit van gewassen.

„Als student moest ik iedere dag vanuit Banha naar Cairo op en neer reizen. Ik raakte gemotiveerd om gemeenschappen op het platteland te ondersteunen in de strijd tegen klimaatverandering. De COP27 in Egypte heeft veel mensen bewust gemaakt van klimaatverandering. Iedereen wilde opeens met ons werken. Egypte heeft allerlei megaprojecten voor zonnepanelen en windenergie, maar het is lang niet genoeg. De regering moet meer samenwerken met lokale gemeenschappen.”

Leeslijst Mail de redactie