Keramist en schilder Isa van Lier ‘Alles wat ik maak, is iets wat ik mis of waarnaar ik verlang’

Ze liggen gelukzalig te glimlachen, de glanzende ronde koppen die elk zo groot en fel gekleurd zijn als een skippybal. Op hun keramieken hoofden ligt, heel zorgzaam, een kussentje dat ze beschermt tegen de spanband waarmee ze aan hun pallet zijn vastgesnoerd. Zelfs nu het werk van keramist en schilder Isa van Lier (26) in de opslag ligt bij haar atelier, ziet het er nog vrolijk en tevreden uit.

Van Lier maakte sinds haar afstuderen in 2020 in slechts twee jaar naam als kunstenaar, in een stormachtig tempo dat sterk contrasteert met de meditatieve, dromerige blijheid die haar werk uitstraalt. Ze creëerde in de eerste helft van het afgelopen jaar maar liefst twee ruimtevullende installaties. Ze maakte voor de Friese buitenexpositie Paradys een paradijs in de natuur, van kleurrijk keramiek: Len Tempel. De kern bestond uit een vijf meter hoog ei, waar je in kon en waar het fijn was. Mensen kwamen er stralend uit – of huilend, maar dat was dan ook goed.

Spulletjes kijken in de Action was voor mij net zoiets als naar het bos gaan

En twee maanden later opende de installatie FLOW in de Kunsthal, een meanderend pad dat de bezoeker meevoerde door een landschap van felgekleurde steentjes. Daartussen stonden ook weer zulke vriendelijke keramieken gezichten, geruststellend als de paaltjes bij een boswandeling. „Een kruising tussen een zen-stonegarden en een ballenbak. Ik zag het ineens voor me. Een kinderlijk beeld, eindeloos, waarin ik kan verdwijnen.”

Het werk van Isa van Lier heeft „de lichtheid van een droomwereld die in mijn hoofd zweeft”, zegt ze zelf tijdens een gesprek in haar atelier. De plek kan haast niet industriëler: het HEM, een voormalige munitiefabriek aan het Noordzeekanaal in Zaandam, met uitzicht op opslagtanks voor diverse fossiele brandstoffen. Haar werk lijkt juist te ontsnappen aan de echte wereld. Hier maakt Van Lier de dingen afgerond, kleurrijk en organisch.

Het gesprek gaat over escapisme, over hoe Isa van Lier kunst maakt om aangenaam in te verdwijnen. Ze vertelt erover in een enthousiaste, bezielde woordenstroom. Maar, zegt ze allereerst: dat maken was het afgelopen jaar niet per se prettig. „Ik ging helemaal los in mijn droomwereld, ik ging mijn paradijs maken, maar ik ben wel door de hel gegaan om dat paradijs te maken.”

Hoezo?

„Ik ben een totale workaholic geweest, ik was een slaaf van mijn eigen ideeën. Die grote ballen met de gezichtjes, die maak je van slierten klei die je in cirkels op elkaar drukt. Het is spierballenwerk, je duwt met je duimen, centimeter voor centimeter. Ze zijn nu al groot, maar ze waren nog 10 procent groter want ze krimpen in de oven. Ik maakte er acht. Ik heb die twee maanden elke dag van negen uur ’s ochtends tot twaalf uur ’s nachts gewerkt, met mijn koptelefoon op. Ik overdrijf niet.

„Paradys in Oranjewoud was zo’n mooie grote opdracht. Zo’n kunstwerk te mogen maken op zo’n plek in de natuur. Ik bouwde mijn tempel in een schuur, waar normaal de harken van de tuinmannen staan. Van binnen kijk je uit op gras met bomen, het is er zo perfect in balans, er is zo’n connectie tussen de binnenwereld en buitenwereld. Toen heb ik dat ei bedacht, mijn veilige ei, waar vanuit je dan naar buiten kijkt. Maar dat ei… ik ben er nog steeds van aan het bijkomen. Het was niet alleen maar gips en klei.”

Wat was het dan wel?

„Voor mij was die tempel het paradijs. Een plek waar je helemaal veilig en geliefd bent. Die plek zit in mijn hart en in mijn hoofd.”

Ze vertelt dat ze, toen ze een jaar of zestien was, elke dag tekeningen maakte in kleine boekjes. Ze laat het zien: een klein, in leer gebonden schriftje, met op elk velletje een pentekening. Zoekend, half abstract, half figuratief, in klare lijnen en bochten zonder einde. „Het was als een dagboek, een plek waar ik veiligheid vond. Zo’n plek had ik nodig. Als ik me niet helemaal goed voelde, of overprikkeld was, dan zei ik: ik moet even in m’n ei. Nu, tien jaar later, heb ik dat ei in het echt gemaakt en mocht iedereen erin. Ik hoopte dat je daarbinnen alle grote-mensen-structuren die je rond je kinderlijke hart hebt gebouwd, van je af kon laten vallen en kon kijken met de open blik van een kind. Het was heel bijzonder om dat te delen met mensen. Ik was helemaal leeg en op, maar er waren zoveel mensen die me mailden dat ze ontroerd waren.”

Je zegt: er is een plek in mijn hart waar ik helemaal geliefd ben. Heb je dat altijd zo gevoeld?

„Ik besef nog niet zo lang dat ik zo’n plek heb, en dat kunst me daar brengt. Alles wat ik maak, is iets wat ik mis of waarnaar ik verlang. Ik denk dat we in het dagelijks leven zo veel in ons hoofd zitten, dat we niet meer de echtheid van de dingen ervaren. Daarover ging ook mijn afstudeerwerk Zen Supermarket. We hebben zo’n gekke relatie tot objecten: we leven in de overvloed van een supermarkt, met al die kleuren en pakjes en zakjes. Het is absurd dat dat ons normale leven is.”

Vind je overvloed ongemakkelijk?

„Ik focus niet op wat er niet goed is aan die overvloed – ik houd er ook heel erg van. Vroeger ging ik in de stad met mijn moeder altijd naar winkels zoals de Action, en dan spulletjes kijken. Voor mij was dat net zoiets als naar het bos gaan en daar dan blaadjes zien. Die overvloed is net als de natuur. De natuur groeit ook eindeloos. Mijn ‘zen-supermarkt’ gaat over die ambiguïteit. Enerzijds de overvloed, de ingewikkeldheid van het dagelijks leven – en anderzijds de aandacht, ruimte en wijsheid van de natuur, die ik vond in Japan in zen-tempels.”

Japan is belangrijk voor je?

„Ik voelde altijd: ik wil naar Japan. Ik begreep dat pas nadat ik er een half jaar had gestudeerd. Ik voelde me er heel erg thuis. In het Japanse shintoïsme is alles bezield, of het nou een waterval of een tandenborstel is. Daar komt kawaii vandaan, het afbeelden van dingen met schattige gezichtjes. Ik ben atheïstisch opgegroeid, maar ik denk dat de wereld er mooier van wordt als mensen aan een object bezieling geven.

„Het is ook een manier om niet zo gevoelloos met de overvloed in de wereld, met materiaal, om te gaan. Zoals ook in Japanse kalligrafie: het gaat niet om de tekst, het gaat erom hoe verlicht en aanwezig de monnik was terwijl hij die tekening maakte. In Japan zag ik: ik ben niet gek, er is een cultuur die ook op deze manier naar de wereld kijkt.”

Eerst dacht je wel dat dat gek was?

„In de kunstwereld word je verwacht om te begrijpen wat je doet en dat uit te leggen. Schattige, kinderlijke, niet-conceptuele dingen worden niet zo serieus genomen als kunst met een conceptueel, problematisch, verdrietig karakter. Mijn docenten vonden mijn werk te vrolijk, te kermis. ‘Dit is niet hoe de wereld is’, zeiden ze, ‘waar is de donkere kant?’ Daarom ben ik nog extremer doorgegaan in die laagdrempelige, kinderlijke vrolijkheid. Juist omdat dit niet kan in de kunstwereld, ontstaat er spanning.

„Ik ben wel aan het reflecteren: wil ik dit nog allemaal? Ik heb het afgelopen jaar alles gegeven, ik had geen tijd meer voor liefde of vrienden. Dat was ook zo dubbel. Ik wil liefde geven en ik heb daarmee zoveel mensen bereikt die ik niet ken, maar ik heb ook veel opgeofferd. Nu heb ik weer een leven. Ik ben de binnenwereld aan het opruimen.”

Hoe doe je dat?

„Door stil te blijven staan. Ik hou niet van verdoven, ik heb mijn hele leven nog nooit gedronken, ik wil alles direct voelen. Ik heb heel veel geschreven, heel veel gehuild. Ik mediteer en ik doe elke ochtend yoga, ik ben een gedisciplineerde monnik. En muziek is mijn drugs. Ik zou niks kunnen zonder muziek luisteren, dansen en zingen, als een kind.”

Het voelt alsof jij niet hoeft te ontsnappen.. alles zit al in je.

„Dat is wel echt een waarheid. Wat is het paradijs? Het lijkt altijd ergens dáár te liggen. Als je die relatie hebt, of geld, of als je succesvol bent als kunstenaar. We zijn zo gewend om naar dingen te verlangen, maar dat is ook een vorm van escapisme: we voelen niet wat híer al zit, van binnen.”