De verkiezingsuitslag in de VS is een waarschuwing voor ‘pro-life’ Republikeinen en het Hooggerechtshof

De Democratische Partij is favoriet bij uitstek onder ongehuwde vrouwen. In de berg aan inzichtelijke kiezersvoorkeuren die dinsdagavond via een grote exitpoll bij de Congresverkiezingen naar buiten kwam, was het een opvallend statistiekje. Getrouwde mannen, getrouwde vrouwen, ongetrouwde mannen: die drie groepen stemden in meerderheid op de Republikeinse Partij, met respectievelijk 20, 14 punt en 7 procentpunt verschil. Ongetrouwde vrouwen daarentegen stemden met een zeer afgetekend verschil Democratisch: plus 37 procentpunt.

Onder anderen rechtse opiniemakers van The Washington Examiner en online vrouwenglossy The Conservateur pikten het cijfer woensdag snel op. De onuitgesproken boodschap daarbij: dit waren de eerste landelijke verkiezingen sinds het Hooggerechtshof in juni het federale recht op abortus vernietigde. En aangezien ongetrouwde vrouwen een wat vrijblijvender seks- en liefdesleven zouden hebben, tillen zij ‘dus’ zwaarder aan keuzevrijheid bij zwangerschap. De rest vindt economische thema’s belangrijk, zoals de hoge inflatie en benzineprijzen.

Een soortgelijke analyse klonk kort voor de verkiezingen ook van CNN-commentator Van Jones. De oud-stafmedewerker van de Democratische president Barack Obama oogstte behoorlijk wat kritiek van medeprogressieven met zijn analyse dat „je niet elke week een abortus ondergaat, maar wel elke week boodschappen doet”. Democraten, vond Jones, deden er verstandiger aan op te houden met hameren op abortusrechten.

Lees ook deze reportage: Deze vrouwen in Missouri gaan voorop in de strijd tegen abortus

‘Neerbuigende’ misvatting

Dit soort analyses waren in de weken en maanden voor de stembusgang vaker te horen in Amerikaanse media. Ze lijken te kort door de bocht te zijn geweest. Dinsdag trokken de Republikeinen volgens exitpolls weliswaar een groter deel van de vrouwelijke kiezers aan dan bij de vorige midterm-verkiezingen van 2018, maar dat was ook een nogal atypisch jaar: ongebruikelijk veel linkse vrouwen kwamen toen op tegen de polariserende president en ‘pussy-grabber’ Donald Trump.

Doorgaans zijn de verkiezingen halverwege een presidentiële ambtstermijn een soort referendum over de huidige bewoner van het Witte Huis. Enkele historische uitzonderingen daargelaten (zoals Bush jr. kort na de aanslagen van 11 september) verliest de regeringspartij daarbij vaak enkele tientallen Huis-zetels.

Er wordt momenteel nog in tientallen districten geteld, maar dit jaar lijkt de gebruikelijke afstraffing voor de zittende president veel lichter. En dat terwijl Biden beroerde waarderingscijfers heeft en veel burgers klagen over de economie en de koers van het land in het algemeen.

Eén verklaring voor die relatieve mildheid is dat het onder Trump met drie conservatieve rechters versterkte Hof in juni veel kiezers blijvend heeft mishaagd met zijn baanbrekende abortusuitspraak. Het schrapte toen – tegen de wens van circa twee derde van de bevolking in – een grondrecht dat al bijna een halve eeuw bestond. En hoewel de abortusratio in de VS al decennia daalt, laat één op de vier Amerikaanse vrouwen in haar leven een „onbedoelde zwangerschap” afbreken, aldus cijfers van het Guttmacher Institute, een expertisecentrum.

Lees ook dit artikel: Republikeinen boeken winst bij vrouwen en latino’s

De linkse filmmaker Michael Moore noemde het vorige week bij de tv-zender Fox News dan ook een misvatting en „neerbuigend” dat vrouwen „de prijs aan de pomp of van een blik soep” belangrijker zouden vinden dan vrije en veilige toegang tot deze cruciale ingreep. Hij voorspelde dat de Republikeinse winst zou tegenvallen. „Kennen al die politieke experts soms geen vrouwen? Hebben ze sinds juni weleens met een echt mens gesproken? Hebben ze geen vrouw in huis?”

Amerikanen duidelijk ‘pro-choice’

Met zijn omstreden uitspraak heeft het Hof de electorale schade voor Biden en zijn partij binnen de perken gehouden. Dat bleek ook uit de referenda die in vijf staten gehouden werden over abortus. Drie relatief linkse staten (Californië, Michigan en Vermont) stemden dinsdag in met voorstellen om het recht op keuzevrijheid te schragen in hun eigen grondwet.

Opvallender nog was dat in twee oerconservatieve staten (Kentucky en Montana) voorstellen voor een strenge anti-abortuswet werden weggestemd. Rechts Kansas stemde in de zomer al voor behoud van zijn abortusrecht. Als kiezers zich direct kunnen uitspreken over dit thema (lees: niet via een stem op een kandidaat of partij) blijkt de voorkeur vóór keuzevrijheid overduidelijk.

Dat biedt de Democraten in de opmaat naar de presidentsverkiezingen van 2024 electorale kansen. Door dat jaar in meer staten ‘pro-choice’-referenda te organiseren, kunnen ze ‘hun’ kiezers naar de stembus lokken. En in het (vooralsnog onzekere) geval dat ze hun dubbele meerderheid in beide huizen behouden, kunnen ze zelfs daarvóór al proberen het abortusrecht via wetgeving in het Congres landelijk te beschermen.

Elke poging tot invoering landelijk abortusverbod lijkt gezien de uitslag van dinsdag politieke harakiri

Dilemma voor Republikeinen

Voor de Republikeinen bevat hun tegenvallende resultaat bij deze Congresverkiezingen juist een waarschuwing. Vóór dinsdag flirtten sommige ‘pro-life’-senatoren en -afgevaardigden met een voorstel om een landelijk abortusverbod door te voeren. Al zouden ze daar de benodigde meerderheden voor kunnen behalen: elke poging hiertoe zou gezien de uitslag van dinsdag politieke harakiri lijken. Dit risico kan zich ook op deelstaatniveau aftekenen, waar de meeste anti-abortuswetten worden doorgevoerd.

Onvoorspelbaarder is of de zes conservatieve (van de in totaal negen) raadsheren van het Hooggerechtshof zich dit jongste stembusresultaat aantrekken. Na het abortusvonnis van juni vreesde progressief Amerika dat dit nog maar het begin was. Ook verworven rechten als vrije toegang tot anticonceptie of het homohuwelijk zouden bij dit Hof niet veilig zijn. De rechters van het Hof worden voor het leven benoemd en hoeven zich niets aan te trekken van verkiezingsuitslagen. Maar de impliciete boodschap van de uitslag van dinsdag moeten ook zij kunnen lezen: in de ogen van veel kiezers zijn ze in juni te ver gegaan.