‘Kenia is gered van een ramp, en mijn gezin van de honger’

Zelden ging er zo’n zucht van verlichting door Kenia als zondagavond. President William Ruto en oppositieleider Raila Odinga deden waarvoor Kenianen weken hadden gebeden. Kenia balanceerde op de rand van anarchie door demonstraties, plunderingen en straatgevechten. Ruto deed concessies aan Odinga, waarna deze de demonstraties afgelastte. „Kenia is gered van een ramp”, jubelde mijn krantenjongen maandag, „en mijn gezin van de honger”.

Kenia heeft de sterkste democratie van Oost-Afrika, maar de afgelopen weken was het land in een vrije val geraakt door sociale en politieke onrust, door beschuldigingen over verkiezingsfraude vorig jaar, door een forse waarde-daling van de nationale munteenheid en door gebrek aan harde valuta. Haviken rond de president speculeerden al dagen dat Odinga zou worden gearresteerd, en in het weekend bracht de politie versterking naar de hoofdstad Nairobi. Talrijke journalisten waren doelwit van de politie, en zij waarschuwden dat op de vooravond van de geplande „moeder van alle protesten” het internet zou worden afgesloten, een maatregel die uniek zou zijn geweest voor Kenia.

Ergste crisis ooit

„De afgelopen twee weken heeft ons land te maken gehad met ernstige daden van wetteloosheid, wijdverbreid geweld, plunderingen en inbreuk op eigendommen”, zei Ruto zondagavond. Er waren drie dodelijke slachtoffers en tientallen gewonden. Een somber kijkende Odinga voegde daar een uur later aan toe: „Kenia zit in zijn ergste crisis ooit. Als we zo doorgaan wordt het een gefaalde staat”.

Religieuze leiders riepen in toespraken op palmzondag en bij de ramadan God aan om het geweld te stoppen. Diplomaten van de Verenigde Staten en de Afrikaanse Unie deden verwoede pogingen een dialoog te entameren tussen de politieke kemphanen.

Dat is gelukt: Ruto deed een concessie door de samenstelling van de kiescommissie te heroverwegen, waarna Odinga een bestand afkondigde.

„Nu durf ik mijn kinderen weer naar school te brengen”, verzuchtte mijn groentevrouw. Mijn vrienden kunnen weer naar hun werk, mijn echtgenote naar een overheidsgebouw, en de middenstand kan zich verheugen op een Paasweekend aan de kust.

De inzet van bendes bracht de afgelopen weken oude demonen tot leven, uit de turbulente jaren 2007-2008. Toen gebruikten politici na frauduleuze verkiezingen boevenbendes om chaos te veroorzaken, om te plunderen en landerijen te bezetten. Dat gebeurde vorige week opnieuw toen de boerderij werd bezet van voormalig president Uhuru Kenyatta, die aan de kant van Odinga staat.

Kenia stond destijds op de rand van de afgrond, en de Kenianen herinneren zich die tijd als een waarschuwing die laat zien hoe een natie in korte tijd uiteen kan vallen.

De inzet van bendes bracht de afgelopen weken oude demonen tot leven

Opgeruide jongeren zijn een werktuig geworden van rivaliserende politici: zij voeren voor hen het geweld uit. „Jongeren belanden steeds meer in de marge”, zegt een sociaal werker in de sloppenwijk Kibera. „Ze voelen zich in de steek gelaten, en vallen gemakkelijk beet te nemen.”

Wat opvalt in de Keniaanse steden en op het platteland is het hoge aantal jongeren dat doelloos rondhangt. In de leeftijdsgroep tussen 18 en 35 jaar zit 67 procent zonder vast werk. Voor een paar luttele shillings laten zij zich inhuren. De bezetters van de boerderij van Kenyatta ontvingen 30 euro voor hun daden en mochten er met schapen en geiten vandoor gaan, zonder ingrijpen van de politie.

Lees ook ‘Kenia staat op de rand van anarchie’

In Kenia valt daarom altijd moeilijk vast te stellen hoe spontaan en zuiver demonstraties zijn. Iedere politicus ronselt met geld zijn menigte, die samenkomt in stadions en bij betogingen. Vooral Odinga is een meester in het mobiliseren van de jeugd. Maar het dreigde dit keer uit de hand te lopen. Bronnen rond de oppositieleider vertellen dat hij de jongeren niet meer in de hand had. Ook zetten hardliners rond Ruto stenengooiers in die het opnamen tegen Odinga’s aanhangers.

Ook in Ruto’s kamp verschijnen scheurtjes. Vicepresident Rigathi Gachagua had nog aangekondigd dat Odinga nooit meer betogingen zou houden – kortom, de oppositieleider zou worden uitgeschakeld. Bij de demonstratie afgelopen donderdag werden er volgens de oppositie zeven kogels op Odinga’s kogelvrije auto afgevuurd. Maar Gachagua’s baas Ruto geeft Odinga nu een vredespijp.