Kan Oekraïne de Russen verjagen?

Er werd al weken over gesproken, maar nu lijkt het langverwachte Oekraïense offensief naar de zuidelijke stad Cherson dan echt begonnen.

Een woordvoerder van het Oekraïense leger meldde maandag een opmars in „verschillende richtingen in het zuiden, waaronder de regio Cherson”. Plaatselijke media meldden op basis van anonieme bronnen dat Oekraïense troepen een doorbraak zouden hebben geforceerd. Als gevolg daarvan zouden Russische eenheden op de vlucht zijn gejaagd. Een veelgedeeld filmpje dat zou zijn gemaakt door een strijder van de pro-Russische Volksrepubliek Donetsk toont een soldaat plat op zijn buik, met modder op zijn helm en bloed op zijn gezicht. Op de achtergrond klinken explosies en is geweervuur te horen. „De ‘Oekropy’ fucken ons met alles wat ze hebben”, zegt de onbekende militair: „Ze hebben de eerste verdedigingslinie doorbroken.”

In hoeverre het filmpje echt is en welke vorderingen de Oekraïners maken op het slagveld was maandagavond moeilijk vast te stellen, maar vast staat dat de Oekraïners al weken bezig zijn met het scheppen van de voorwaarden voor de herovering van Cherson – en dat de Russische troepen zich in een uiterst kwetsbare positie bevinden.

Cherson, gelegen op de noordelijke oever van de Dnjepr, was de eerste grote stad die Russische troepen wisten te veroveren. Het Russische aanvalsplan voorzag in een snelle opmars langs de Zwarte Zee-kust richting Mykolajiv en Odessa, maar die plannen mislukten. Terwijl de Russische troepen ten noorden van Kiev zich terugtrokken, groeven de soldaten ten noorden van Cherson loopgraven in de zwarte vruchtbare aarde.

De levering van westerse wapens heeft strategische kwetsbaarheid onderstreept van Russische troepen

En hoewel Rusland daarna zijn volle gewicht in de strijd wierp in de Donbas, kon de kwetsbaarheid van het zuidelijke front amper worden verhuld: een bruggenhoofd ten noorden van Dnjepr, nauwelijks vijftig kilometer diep, in een uitgestrekte steppe waar de enige dekking wordt gevormd door de bomen langs de weg. Russische militairen keken angstig over hun schouder: de brede Dnjepr sneed hen af van de Krim en het Russische achterland.

Strategische kwetsbaarheid

De levering van westerse wapens heeft de strategische kwetsbaarheid van de Russische troepen onderstreept. De Oekraïners hebben de Amerikaanse HIMARS-raketten (bereik: 80 kilometer) niet alleen met succes ingezet tegen Russische munitiedepots achter de linies, ze hebben ook de verbindingen over de Dnjepr aangevallen. De Antonivsky-brug richting Cherson is niet langer bruikbaar. Maandag kwamen er ook berichten over aanvallen op de brug bij Nova Kachovka, verder naar het oosten. Al enkele weken proberen de Russen de verbindingen over de Dnjepr in stand te houden via geïmproviseerde pontonbruggen en schepen. Intussen werden munitiedepots ver achter de linies opgeblazen en werden Russische luchtmachtbases op de Krim het toneel van zware explosies.

Voor wie meer context wil bij de oorlog in Oekraïne zijn er talloze boeken, films, documentaires en podcasts te vinden. NRC geeft tips.

De vraag is nu of Oekraïne de militaire slagkracht heeft om inderdaad voorwaarts te gaan en de Russen van de noordelijke oever van de Dnjepr te jagen. Een onbevestigd Russisch bericht op Telegram sprak van 16 Oekraïense tanks die zouden zijn opgerukt vanuit Mykolajiv richting Cherson. Andere Russische bronnen spraken van de verovering van een gehucht verder naar het oosten ten zuiden van Kryvyh Rih, tien kilometer achter de frontlijn.

In de afgelopen weken ging het gerucht dat de militaire staf van het Russische leger in het zuiden Cherson had verlaten. Dat wekt de indruk dat Rusland niet bereid is de stad te verdedigen zonder logistieke lijnen naar het achterland. In militair opzicht zou er veel voor te zeggen zijn dat Rusland zich terugtrekt achter de Dnjepr, die goed te verdedigen is. Maar politiek ligt dat anders.

Grote schok

De herovering van Cherson zal worden gevoeld als een grote schok in Rusland. Militaire bloggers zoals oud FSB-officier Igor Girkin (tegen wie het Nederlandse OM levenslang eiste wegens het neerschieten van vlucht MH17) oreert al maanden tegen Poetins ‘speciale militaire operatie’ die voorziet in de inzet van louter vrijwillige beroepsmilitairen, aangevuld met mannen die worden geronseld in de oostelijke regio’s Donetsk en Loehansk. Volgens Kiev zijn er daarvan inmiddels 47.000 gesneuveld. Girkin en andere ‘haviken’ eisen al langer dat Rusland mobiliseert en zijn demografische overwicht laat voelen.

De Oekraïense regering was maandag vooral bezig om overspannen verwachtingen te temperen

Tot nu toe lijkt Poetin daar niet toe bereid. En lijkt het Russische bruggenhoofd bij Cherson onverdedigbaar. De Antonivsky-brug is gesloten voor autoverkeer. De brug bij Nova Kachovka werd maandagavond opnieuw aangevallen – waarschijnlijk met Amerikaanse HIMARS-raketten.

De Oekraïense regering was maandag vooral bezig overspannen verwachtingen te temperen. „Ik begrijp onze wensen en dromen”, zo zei Michajlo Podoljak, adviseur van de Oekraïense president Volydymyr Zelensky. „Toch wil ik niet te veel vertellen over onze militaire operaties.”

„Ik begrijp dat velen hebben gewacht op goed nieuws”, zo zei Natalja Hoemenjoek, woordvoerder van de Oekraiense strijdkrachten. „Toch wil ik van iedereen vragen deze gebeurtenissen niet te veel te overdrijven.”