N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Ict-problemen Een deel van de coalitieplannen van Rutte IV blijkt onuitvoerbaar door ict-problemen bij de fiscus. Het duurt nog zeker drie jaar voordat de problemen zijn opgelost.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/02/data97101954-d6ed65.jpg)
De top van het kabinet zag afgelopen zomer al dat ict-problemen bij de Belastingdienst een deel van de coalitieplannen niet uitvoerbaar maken. Verantwoordelijk staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit, CDA) kreeg daarom van onder anderen premier Rutte het advies de fractievoorzitters in de Tweede Kamer te bellen. Het zou „behulpzaam” zijn „hen te informeren over bestaande beperkingen”.
Dat blijkt uit een nota die Van Rij maandag met de Tweede Kamer heeft gedeeld, als bijlage bij een Kamerbrief in reactie op onthullingen van NRC over de problemen bij de Belastingdienst. De politieke speelruimte om fiscaal beleid te voeren voor grote thema’s als de energietransitie of bevordering van gelijke kansen, blijkt ernstig beperkt.
Met name zes coalitieplannen op het gebied van de inkomstenbelasting bleken afgelopen zomer onuitvoerbaar. Voor onder meer de invoering van twee aparte belastingschijven in box 2 en afschaffing van de fiscale oudedagsreserve was „niet voldoende ruimte”, omdat de modernisering van verouderde ict-systemen alle aandacht en capaciteit opslokt.
‘Geen ruimte in het portfolio’
Ook voor de compensatie van mensen die geen bezwaar maakten tegen de heffing over hun vermogen in box 3 – een belasting die de Hoge Raad als onrechtmatig bestempelde – was op korte termijn „geen ruimte in het portfolio”. Invoering van een wet die leningen door ondernemers bij hun eigen bedrijf moet inperken, bleek eveneens problematisch.
De Belastingdienst kan bovendien pas op zijn vroegst in 2026 beginnen aan de voorbereidingen voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers – ook een plan uit het coalitieakkoord. Wegens personeelskrapte moet eerst de invoering van een nieuwe rendementsheffing in box 3 zijn afgerond.
Een woordvoerder van Van Rij kon dinsdag nog niet zeggen of de gewenste telefoontjes met de fractievoorzitters hebben plaatsgevonden, en wat daaruit kwam.
Uit de brief van de staatssecretaris bleek maandag al dat de ict-problemen bij de Belastingdienst deze kabinetsperiode geen nieuwe beleidswijzigingen meer mogelijk maken. Eerst moeten de problemen met verouderde ict-systemen zijn opgelost, schreef de staatssecretaris, zodat „de continuïteit geborgd is en blijft”.
NRC schreef vorige week dat de jaarlijkse inning van zo’n 170 miljard euro binnen drie jaar in gevaar komt, doordat cruciale computersystemen na 2026 niet meer technisch worden ondersteund.
Tweehonderd projecten
Om de sterk verouderde ict aan te pakken, heeft het kabinet nu voor het eerst een meerjarenplan opgesteld. De komende vijf jaar voert de Belastingdienst meer dan tweehonderd vernieuwingsprojecten uit. Daaronder zijn de invoering van een nieuwe rendementsheffing in box 3, „uitfaseren” van systemen die op oude programmeertalen draaien, en digitalisering van sommige aangifteprocessen.
Uit het plan blijkt ook dat bepaalde langslepende projecten opnieuw vertraging hebben opgelopen. Zo moet de nieuwe box 3-heffing volgens het kabinet „vanaf 2026” ingevoerd zijn, maar zijn de hiervoor benodigde systemen mogelijk pas eind dat jaar klaar. De invoering werd eerder al met een jaar uitgesteld, wat de schatkist volgens interne stukken zeker 385 miljoen euro heeft gekost.
Vernieuwing van het ict-systeem voor de omzetbelasting duurt volgens de nieuwe planning tot eind 2027. Eerder was het de bedoeling dit systeem vóór 2026 te vervangen. Het kampt al zeker vijf jaar met „urgente continuïteitsrisico’s”, terwijl de Belastingdienst er jaarlijks 77 miljard euro mee ophaalt. Dat is 20 procent van de totale rijksinkomsten. Door de vertraging zijn de komende vijf jaar vrijwel geen wijzigingen in de btw-wetgeving mogelijk, zo staat in de stukken.
Ook voor een aantal andere ict-projecten heeft de Belastingdienst nog jaren de tijd nodig. Het project Begrijpelijke Brieven, dat eraan moet bijdragen dat „burgers of bedrijven minder snel onbewust fouten maken” en dus minder vaak de Belastingtelefoon bellen, duurt volgens planning tot eind 2026. Een ander project, dat ertoe moet leiden dat alle onderdelen van de dienst voldoen aan de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), moet eind 2027 klaar zijn. De voorzieningen die het verbieden van contante betalingen boven de 3.000 euro mogelijk moeten maken, zijn op zijn vroegst eind 2024 klaar.
Medewerkers vervangen
Het is wel de bedoeling dat in 2026 „het overgrote deel van het achterstallig onderhoud” is opgelost, schrijft Van Rij aan de Kamer. Maar of dat lukt is volgens hem afhankelijk van „veel factoren”, waaronder de beschikbaarheid van voldoende ict-personeel. Op de ict-afdeling moet volgens hem de komende jaren 30 procent van de medewerkers vervangen worden. Van Rij spreekt van „een substantiële wervingsinspanning in een structureel krappe arbeidsmarkt”.
De Tweede Kamer krijgt dinsdag in een briefing meer te horen over de ict-problemen bij de Belastingdienst.
