John Leddy: Hagenaar die authentieke Amsterdammer kon spelen

John Leddy heeft in zijn lange acteercarrière honderden rollen en rolletjes gespeeld, vooral op toneel en televisie. Maar zijn grootste bekendheid had hij te danken aan zijn wekelijkse optreden als Koos Dobbelsteen in de tv-serie Zeg ’ns Aaa…, de amicale echtgenoot van Mien, de werkster in het doktersgezin Van der Ploeg. Twaalf jaar lang speelde hij die rol, die niet eens een hoofdrol was, maar zo geloofwaardig dat hij allengs een van de populairste personages in de serie werd.

Tot op hoge leeftijd bleef Leddy actief als acteur en regisseur, in een groot aantal uiteenlopende tv- en theaterproducties. Hij is zondag overleden, 92 jaar oud.

Zijn beroepsdebuut maakte John Leddy in 1956 bij het toenmalige Rotterdams Toneel, nadat hij eerder dat jaar was afgestudeerd aan de Amsterdamse toneelschool. Twee jaar later stapte hij over naar het Eindhovense gezelschap Ensemble, waar hij voornamelijk kleinere rollen te spelen kreeg. Dat hij daar desondanks tien jaar bleef, had ermee te maken dat Ensemble destijds vaste afspraken met de omroepen had om diverse theatervoorstellingen in de tv-studio na te spelen en (meestal live) uit te zenden. Zo ontdekte Leddy dat de concentratie in zo’n studio hem eigenlijk liever was dan de stemverheffingen in een theaterzaal. „Ik voel me lekker met camera’s”, constateerde hij.

Televizier-Ring

Vanaf de jaren zeventig werkte Leddy als freelance-acteur bij vooruitstrevende toneelgroepjes als Proloog, DAT en Sater, en in een onafzienbare reeks tv-producties. „Ik word altijd gevraagd voor boeren, vissers of bouwvakkers”, zei hij met enige zelfspot in de Leeuwarder Courant. „Dat zal wel met die kop van me te maken hebben.” Zijn eerste grote bekendheid verwierf hij in 1971 met de veelbekeken tv-serie De kleine waarheid, als Jan Engelmoer, de bedrogen echtgenoot van de door Willeke Alberti verrassend oprecht vertolkte Marleen Spaargaren. Hoewel hij zelf uit Den Haag kwam, schiep hij daarin een volstrekt authentieke Amsterdammer – net als Koos Dobbelsteen, later.

Zeg ’ns Aaa… speelde van begin 1981 tot begin 1993, won in 1984 de Televizier-Ring als het favoriete tv-programma van miljoenen kijkers en haalde in totaal 212 afleveringen. Leddy was de steevast in een ruitjesoverhemd gehulde klusjesman die sussende woorden sprak als de gemoederen in huize Van der Ploeg te hoog opliepen. Maar hij wenste niet voor eeuwig met Koos Dobbelsteen vereenzelvigd te worden. Zo maakte hij in 1985 een theatertournee met een solovoorstelling over de vijftiende-eeuwse humanistische geleerde Rudolf Agricola. En in het daaropvolgende seizoen speelde hij in een klucht van John Lanting, een vroegere klasgenoot op de toneelschool. „Ik hou van die contrasten in mijn vak”, liet hij in het AD weten, „zolang het maar, naar mijn oordeel, kwaliteit heeft.”

Leddy weigerde dan ook mee te werken aan de twee theaterversies van Zeg ’ns Aaa… die in 2003 en 2007 kassuccessen waren. En hij ontbrak eveneens in een teleurstellend tv-vervolg in 2009. „Ik ben een man die verschillende dingen wil blijven doen”, zei hij in De Telegraaf. „Dobbelsteen blijft écht een gepasseerd station.”