Al twee decennia komen topmusici uit binnen- en buitenland jaarlijks naar Utrecht om op het Internationaal Kamermuziekfestival Utrecht (IKFU) kamermuziek te spelen op het hoogste niveau. Topviolist Janine Jansen startte het festival in 2003. In 2016 gaf ze het artistieke stokje door aan celliste Harriet Krijgh, die er na twee seizoenen weer mee stopte, waarna het festival met gastprogrammeurs werkte. Vanaf dit jaar is Jansen weer helemaal terug.
Ze heeft nog steeds een drukke solocarrière, en tegenwoordig is ze ook conservatoriumdocent in Zwitserland. Sinds vorige maand geeft ze les aan de prestigieuze Duitse Kronberg Academy. Haar huis in Utrecht heeft ze verkocht, maar de afgelopen weken was ze toch een paar keer in Nederland: voor concerten met het Rotterdams Philharmonisch Orkest, en voor de organisatie van het IKFU. We ontmoeten elkaar in TivoliVredenburg, een van de locaties van het festival.
In 2018 kondigde je nog aan dat het IKFU zou gaan werken met wisselende gastcurators. Wat is er veranderd?
„Dat was toen het idee. Maar ja, toen kwam corona. Ik ging bewuster nadenken over wat ik zelf wilde.”
„Ik was in 2019 begonnen met lesgeven. Dat was in de coronatijd, toen de concerten stillagen, fijn om te doen. Maar ik heb in die tijd ook gemerkt dat ik op het podium móet staan. Hoe leuk ik het lesgeven ook vind, ik wil zelf ook spelen.”
En dus weer je eigen festival samenstellen?
„Deze jubileumeditie was sowieso voor mij. Maar het voelt gewoon goed om het festival nu weer elk jaar te doen. Dus volgend jaar doe ik het weer!”
Wat is de rode draad in je programmering?
„Ik had nooit een rode draad, joh! Ik programmeer heel intuïtief, net zoals mijn spel. Natuurlijk probeer ik concerten samen te stellen waarvan ik denk: dit klopt voor mij, maar het is niet opgehangen aan een thema. „Musici Denis Kozhukhin, Jens Peter Maintz, Torleif Thedéen, Amihai Grosz, mijn man Daniel (Blendulf, cellist en dirigent, red.) zijn allemaal mensen die belangrijk zijn in mijn leven. Die wil ik er graag bij hebben, en ik wil iedereen genoeg laten spelen. Dus zo bouw ik een programma. Volgend jaar kijk ik misschien weer meer vanuit de muziekstukken, en bedenk dan welke musici ik erbij vraag.”
Je gaat ook een wereldpremière spelen.
„Ja, van Richard Dubugnon! Hij heeft al vaker voor mij gecomponeerd, ik houd erg van zijn klankkleur. Heel Frans, heel transparant, maar ook altijd wel een beetje groovy. De bezetting is niet gebruikelijk: soloviool, strijkkwartet en piano. Ik ben benieuwd – ik heb de partituur natuurlijk gezien, maar het moment dat het allemaal samenkomt is altijd spannend.”
Het stuk heet ‘Poème élégiaque’, een klaagdicht. Niet echt een feestelijke titel voor op een jubileumfestival, toch?
„Nee, maar ik wilde juist een expressief stuk. Iets dat heel meeslepend romantisch is.”
Lees ook Janine Jansen opent haar festival subliem – en loodzwaar
Het IKFU bestaat nu twintig jaar. Wat zijn voor jou de hoogtepunten tot nu toe?
„Ik heb het natuurlijk niet helemaal twintig jaar zelf gedaan, maar het voelt toch wel als mijn festival. Er komen er nu twee boven. Eentje was Winterreise van Schubert met Menahem Pressler en Christoph Prégardien in 2012. Dat was zo’n mooi concert, ik zat echt te janken in de zaal.
„Menahem is dit jaar helaas overleden. Wat een waanzinnig kamermusicus was hij! Ik heb hem vorig jaar nog gezien, toen spraken we over het Pianokwartet opus 60 van Brahms. We gaan dat spelen op het festival. Ik ben er verknocht aan. De opname met Philippe Hirshhorn, mijn vioolleraar hier in Utrecht, heb ik helemaal grijsgedraaid.
„Het andere hoogtepunt was het Octet van Mendelssohn in 2019, samen met een aantal jonge musici die ik toen coachte. Ik heb dat concert vorig jaar teruggekeken en dacht: wauw! Het was zo mooi samen, die energie tussen ons, met die intense focus, de ogen op elkaar gericht. Iedereen was volledig dáár.”
Coachen en lesgeven doe je nu steeds meer.
Ze grinnikt. „Dat ik sinds vorige maand ook op de Kronberg Academy lesgeef is groots aangekondigd, maar ik heb daar één leerling. Het is wel een geweldige plek voor jong talent. Er komen ook studenten uit Kronberg naar het festival. Hana Chang, een oud-studente van mij, en mijn huidige leerling Pauline van der Rest, zij is nu 19. En we hebben Sào Soulez Larivière, die studeert bij Tabea Zimmermann, en Benjamin Kruithof, een leerling van Jens Peter Maintz in Berlijn. Zij zijn er het hele festival bij en spelen ook met ons samen, ze horen bij de club.”
Ben je zelf anders gaan spelen sinds je lesgeeft?
„Dat was wel een van mijn angsten, waardoor ik lang gewacht heb met lesgeven. Ik speel heel intuïtief en was bang dat ik te veel zou gaan nadenken en daardoor zou blokkeren. Maar het tegenovergestelde is waar gebleken.
„Vaak gaan er na het lesgeven nog zoveel dingen door mijn hoofd: wat heb ik nou weer gezegd? Bedoelde ik dat eigenlijk wel? Maak ik het leerlingen niet alleen maar moeilijker omdat ik zoveel zeg? Maar die twijfel, dat zoeken, dat werkt op een positieve manier door in mijn eigen spelen. Ik denk bewuster: hoe kom ik bij een bepaalde klank?”
Is die klank in kamermuziek anders dan in groter solistisch repertoire, zoals het Vioolconcert van Sibelius dat je net in Rotterdam hebt gedaan?
„Er is wel een verschil in hoe je klank produceert. Als je staat trek je de klank bijna uit de grond. Je kunt er dan iets meer uithalen dan wanneer je zit. Maar je bent in allebei bezig met: wat vraagt de muziek.
„Of ik nou een pianokwartet speel met drie mensen of Sibelius doe met een heel orkest, ik ben geen andere musicus. Ik ben nooit met mijn eigen partij bezig maar ik voel me altijd een onderdeel van de klank en van het stuk. Ik herinner me de eerste paar keren dat ik met een orkest speelde. Coosje (Wijzenbeek, Jansens eerste viooldocent, red.) riep: ‘Ik hoor je niet!’ Dat heb ik wel moeten leren.”
Sibelius heb je al heel vaak gespeeld. Zijn er plannen om het Vioolconcert op te nemen?
„Dat is al gebeurd! Sibelius’ en Prokofjevs Eerste vioolconcert, met het Oslo Filharmonisch Orkest en dirigent Klaus Mäkelä. Het album is bijna klaar.”
Lees ook Wat is toch die hypnotiserende magie van Janine Jansen?
