James Cameron is de testosteron voorbij. Zegt hij

James Cameron (68) zit tijdens de persconferentie bescheiden links op een bankje, niet centraal. Bij Avatar: The Way of Water luistert alles nauw, als bij de tewaterlating van een mammoettanker. Na dertien jaar is dit het vervolg op zijn sciencefiction-epos Avatar, dat in 2009 uitgroeide tot de meest lucratieve film ooit, met een bioscooprecette van 2,92 miljard dollar. Nummer drie op die erelijst – na Avengers: Endgame – is ook van Cameron: Titanic.

In Avatar moest Jake Sully, een marinier met een dwarslaesie, anno 2154 in een voor hem gekweekt blauw lichaam spioneren onder de drie meter lange Na’vi van de maan Pandora. Deze primitieve aliens staan de winning van het zeldzame metaal unobtanium in de weg. Sully vindt in dat nieuwe lichaam evenwel een nieuwe stam en nieuwe liefde. Onder zijn leiding werpen de Na’vi het techno-koloniale juk van de mensheid af.

Een vervolg was geen uitgemaakte zaak, zegt Cameron vanuit Londen. „Heeft Steven Spielberg ooit een vervolg op E.T. gemaakt? Dat was toen de lucratiefste film ooit. Als filmmaker twijfel je. Kan je de bliksem twee keer op dezelfde plek laten inslaan?” Rond 2013 begon hij serieus plannen te maken, nu heeft hij twee vervolgdelen ‘back to back’ gefilmd. Deel vier is half af, van deel vijf staan script en design in de steigers. Om uit het rood te komen, moet Avatar: The Way of Water ruim 2 miljard dollar opbrengen, becijferde Cameron eerder. Dat weten ook studio Fox en moederbedrijf Disney, dat in 2017 al een Avatar-themapark – World of Pandora – opende in Disney World.

Deze ‘franchise’ is te groot om te falen; de marketingmachine draait op volle toeren. Trailers, sociale-mediaoperaties, setdocumentaires en grote interviews zijn achter de rug, deze week is de ‘finishing touch’: tafelgesprekken met pers, vijfminuteninterviews, persconferentie, rode loper.

Scariest man in Hollywood

Publicitaire risico’s moet je tijdig inzien en afdekken. Want dat is James Camerons oude reputatie als ‘the scariest man in Hollywood’. Op de filmset was hij vroeger namelijk Elon Musk en Matthijs van Nieuwkerk ineen, beulde zijn crew af, schreeuwde en tierde, duldde geen tegenspraak. Bij Titanic volgde ontslag als je naar het toilet ging. Bij Avatar spijkerde hij elk mobieltje dat overging met een nietpistool aan de muur. Een veeleisende, agressieve perfectionist, zo heet het. En een micromanager.

Actrice Kate Winslet was na Titanic (1997) wel klaar met James Cameron. „Een ongelofelijk temperament”, vertelde ze The Guardian. „Ze zullen mij heel wat moeten betalen om ooit nog met Jim te werken.” Haar eerste opnamedag van Titanic begon om 5 uur ’s ochtends en eindigde om 1 uur ’s nachts. Dat werd de norm, 160 dagen lang. Na afloop was ze ziek, bont en blauw, miserabel. „Als een mishandelde vrouw.” Bij een ontmoeting in 2012 was de sfeer killer dan de watertanks waarin Cameron haar uren liet klappertanden.

Maar zie Kate Winslet nu gezellig ginnegappen met Cameron, bescheiden in een hoekje gezeten. Winslet ging toch weer met hem in zee, voor hoeveel geld is onbekend. En weer in een onderwaterfilm, met veel gespartel in watertanks. Cameron plaagt Winslet over haar geldingsdrang: in de duiktraining werd ze recordhouder door 7 minuten en 14 seconden haar adem in te houden. Het onzekere meisje is een alfavrouw geworden, zegt hij. Cameron is milder geworden, zegt Winslet. Elders repte ze van een nuttige tip van medespeler Zoe Saldana. Tijdens opnames raakt Cameron vaak zo bezeten dat hij vergeet te eten. Wordt hij knorrig, douw er dan gewoon een mueslireep in.

Lees ook de recensie: Visueel weergaloze waterpret op Pandora moet het niet van zijn verhaal hebben

Vijftien jaar geleden haalde Cameron zijn schouders op over kritiek. Een dictator? Filmen op epische schaal eist een militaristische houding. Nu heet dat ‘grensoverschrijdend gedrag’, dus is de nieuwe James Cameron opeens een milde opa in boetekleed. Zijn kinderen lazen hem als tieners al met z’n allen ‘the riot act’ voor, vertelt hij in GQ. De helft van de tijd op pad zijn en dan thuis iedereen dwingend zijn regels opleggen? No way. Bij collega Ron Howard, een van de aardigste mannen van Hollywood, zag Cameron dat juist vriendelijkheid loyaliteit en hard werk oplevert. „Ik dacht: wat ben ik dan een eikel.” Dus geen ‘fuckbombs’ en gekrijs meer. „Testosteron zie ik als een vergif dat je langzaam uit je lijf moet werken” (The Hollywood Reporter).

Wraak van de nerd

James Cameron is een product van de ‘counter culture van de jaren zestig’: libertair links, ecologisch bevlogen, feministisch. Zijn keuze voor spijkerharde, pezige vrouwelijke actiehelden was baanbrekend: Linda Hamilton in Terminator, Sigourney Weaver in Aliens.

Dat idealisme schuurt nogal met zijn horkerigheid; zelf presenteert Cameron zijn succes graag als wraak van de nerd. Afkomstig uit het Canadese Ontario, stelt hij dat hij een onhandig, eenzaam en gepest scholiertje was, geobsedeerd door wetenschap, sciencefiction en ontwerpen, hij schoot zelfgeknutselde raketjes af, nam de bus naar Toronto om in het museum Etruskische helmen en dinoskeleten na te tekenen. Een dromer ook: veel filmideën komen in zijn slaap tot hem.

Op zijn zeventiende verhuisden zijn ouders naar Californië, waar hij sjeesde als student natuurkunde en Engels. Hij was een tijdlang stoner, verdiende de kost als conciërge en trucker, las intussen alles wat hij over filmtechniek kon vinden. Hollywoods B-filmkoning Roger Corman – zelf ook een techneut en probleemoplosser – gaf hem een kans: hij was opgetogen toen de jonge Cameron bij een horrorfilm maden op commando liet friemelen door ze onder stroom te zetten. Bij Corman was hij modelmaker, set designer, trucagespecialist, schrijver, productie-assistent. Vaak alles tegelijk: zo ging dat bij Corman.

Na zijn doorbraak Terminator (1984) was elke film ambitieuzer, groter en duurder dan de vorige: Cameronfilms zijn technologisch grensverleggende evenementen. Die permanente zoektocht naar de overtreffende trap resulteert in steeds langere hiaten tussen zijn speelfilms: twaalf jaar na Titanic, dertien jaar na Avatar.

Waterloo

Film is maar een van zijn interesses: James Cameron is ook uitvinder, organische boer, actievoerder, avonturier. Hij exploreerde de scheepswrakken, daalde in 2012 in de bathyscaaf Deepsea Challenger af in het allerdiepste gedeelte van de Marianentrog. Hij ontwikkelde een camera voor Mars-expedities voor NASA, kocht en verkocht een wijnhuis, richtte een veganistische school op. Recent verhuisde hij met zijn vijfde echtgenote Suzi Amis naar Nieuw-Zeeland, waar hij een biofarm voor hennep en groenten van 5.000 hectare runt en met collega Peter Jackson een bedrijf voor nepvlees en -melk op plantenbasis opzette.

Zijn Waterloo is al vele malen voorspeld. Bij het peperdure Titanic waren de zinkmetaforen niet van de lucht, Avatar zou te bizar zijn voor een groot publiek. Nu hoor je dat Avatar: The Way of Water mislukt omdat deel één uit het popculturele geheugen zou zijn verdwenen. Wie kent Jake Sully nog? Anders dan Luke Skywalker heeft hij maar in één film geschitterd, werpt Cameron tegen. Ditmaal leren we hem kennen als vader. „We zagen eerder hoe hij zonder parachute op de rug van het gevaarlijkste roofdier van Pandora sprong. Neemt Jake als vader nog zulke risico’s? Ik denk het niet.”

Zegt de man die als 58-jarige vader van vijf in de Marianentrog afdaalde. Maar dat is anders, stelde Cameron ooit. Hij neem gecontroleerde risico’s, zonder element van willekeur. „Wildwater rafting? Mij niet gezien.” Zoals hij ook bij zijn films weinig aan het toeval overlaat. Zal hij opnieuw de sceptici overbluffen? Jawel, want Avatar: The Way of Wateris écht iets anders, zegt James Cameron. Fans komen twee, drie keer kijken. Hij is misschien geen hork meer, zelfvertrouwen heeft hij.

Lees ook: De 25 beste films van 2022 volgens NRC