Italiaanse Iron Lady legde de basis voor de groene staalfabriek

Genoeg journalisten vroegen ernaar, maar een antwoord kwam er nooit. Hoe vond Cecilia Danieli, topvrouw van Danieli, het om actief te zijn in een mannenwereld? Die vraag was niet belangrijk, zei Danieli, die als gesloten bekendstaat. „Het bedrijf is belangrijk, niet ik als individu.”

Aan dat bedrijf gaf Cecilia Danieli in de jaren tachtig en negentig met veel succes leiding. Familiebedrijf Danieli groeide toen uit tot een van de grootste leveranciers van staalfabrieken ter wereld. Waar ook ter wereld een staalfabriek staat, goede kans dat (delen ervan) gebouwd zijn door Danieli – met name in Azië en Noord-Amerika, maar ook in Europa. Honderden installaties zette het bedrijf de afgelopen jaren neer.

Na een lange periode waarin de staalindustrie het extreem moeilijk had en er sprake was van overcapaciteit, zien de komende jaren er voor Danieli opeens erg goed uit. Staalfabrieken hebben de voorbije jaren grote winsten gemaakt, wat betekent dat ze weer kunnen investeren in nieuwe, betere installaties.

Forse investeringen zijn daarbij voorzien in noodzakelijke vergroening. De staalindustrie is verantwoordelijk voor ongeveer 7 procent van de Europese CO₂-uitstoot. Tata Steel Nederland maakte vorige maand bekend dat het afspraken heeft gemaakt met Danieli en enkele andere partners voor een totaal nieuwe fabriek die aan de Noordzeekust moet verrijzen. Het gaat om een contract van 65 miljoen euro, waarbij een ontwerp gemaakt gaat worden voor een installatie die op basis van waterstof staal kan maken. De uiteindelijke bouw zal meer dan een miljard euro kosten. Voor Tata Steel IJmuiden was de aankondiging groot nieuws.

Lees ook: Kan Tata staal maken zonder stof of stank?

Scharen en aambeelden

Op de website van Danieli (jaaromzet 2,5 à 3 miljard euro, 8.500 werknemers) valt het berichtje van Tata Steel bijna weg tussen de elkaar snel opvolgende aankondigingen van nieuwe opdrachten. Sinds de deal met Tata volgden contracten met een Chinees staalbedrijf voor een nieuwe gietmachine en met een Canadese fabrikant voor een enorme fabrieksmodernisering. Het toont de bedrijvigheid bij het meer dan zeventig jaar oude Danieli.

Mario Danieli richtte de onderneming in 1948 op in het stadje Buttrio, in het uiterste noordoosten van Italië. Het bedrijf maakte oorspronkelijk vooral scharen en aambeelden, en stapte in de jaren zestig over naar de fabricage van machines voor de staal- en ijzerindustrie: walserijen en gietmachines.

De wereldwijde opmars als staalfabriekfabrikant begon in de jaren tachtig, toen Cecilia Danieli haar vader Luigi opvolgde. Zij voerde een strategie van wereldwijde uitbreiding én ze wilde veel meer technologieën aanbieden. Mede door overnames en joint ventures werd Danieli actief in veel meer markten. Om aan genoeg kapitaal voor uitbreiding te komen, bracht Cecilia het bedrijf naar de beurs van Milaan – naar verluidt tegen de zin van haar vader.

Cecilia zou uiteindelijk vooral bekend worden als de vrouw die de wereld aan de mini-mill hielp. Dat is een relatief kleine staalfabriek die goedkoop uit schroot nieuw staal kan maken. Danieli verkocht er wereldwijd veel, onder meer in de Verenigde Staten, waar Nucor er een aantal afnam. Het succes leverde haar al snel de wat voorspelbare bijnaam Iron Lady op.

In Italië sprak Cecilia Danieli, die eigenhandig een gigantisch industrie-imperium uit de grond stampte, tot de verbeelding, maar veel kwam de buitenwereld nooit over haar te weten. Ja, ze tenniste op zaterdagochtend graag met managers uit het bedrijf, om bij te praten. Ze hield van bergbeklimmen en kunst. En ze sprak vloeiend Engels, het resultaat van een jaar dat ze in haar jeugd op een Amerikaanse boerderij had doorgebracht.

Dagblad The New York Times wist over Danieli te melden dat ze er trots op was dat het bedrijf relatief veel vrouwelijke managers had. Wie vandaag de dag door de lijst van bestuurders scrollt, ziet daar inderdaad een aantal vrouwen staan – vaak uit de familie. Cecilia zelf, die getrouwd was met een advocaat, ontbreekt daar: zij overleed in 1999 op 56-jarige leeftijd aan kanker. Acht jaar daarvoor was ze al overgestapt naar de raad van commissarissen, waarvan ze voorzitter was. Haar uitvaart vond plaats in een bedrijfshal van het concern.

Staalproductie op gas

Sindsdien hebben bij Danieli twee families het voor het zeggen. Na Cecilia’s overlijden nam Gianpietro Benedetti de leiding over. Hij had al jaren nauw met haar samengewerkt en geldt als vertrouweling van de Danieli’s. Die familie is nog altijd grootaandeelhouder en bezet veel posities in het bedrijf. Maar intussen heeft ook de familie Benedetti een groot belang én levert een aantal topmanagers – mannen én vrouwen. Samen hebben de twee families meer dan de helft van de aandelen.

Huidige bestuursvoorzitter is Giacomo Mareschi Danieli, zoon van Cecilia. Toch wordt de inmiddels 80-jarige commissaris Benedetti nog steeds gezien als de belangrijkste man in het complex gestructureerde bedrijf. „Hij is de grote patriarch”, zegt Peter Zonneveld, die tussen 2000 en 2019 Danieli Corus leidde. Dit dochterbedrijf van Danieli bouwt hoogovens en is gevestigd in IJmuiden.

Benedetti breidde het bedrijf de afgelopen twintig jaar verder uit. „Ze hebben onder hem ontzettend aan de weg getimmerd in Azië”, zegt Zonneveld. „Daar zijn dochterbedrijven opgericht, fabrieken gebouwd met een enorm machinepark, allemaal om de lokale markt te bedienen.” Danieli telt nu tientallen divisies, voor allerlei verschillende onderdelen van het staalmaakproces.

In 2006 ging Benedetti een cruciale samenwerking aan met de Italiaanse concurrent Tenova. Samen ontwikkelden ze een proces waarbij de staalproductie grotendeels draait op gas – wat in theorie ook op waterstof kan.

De joint venture bleek een succes. In landen met goedkoop gas verkochten de fabrieken die op dit proces zijn geënt goed. „In het Midden-Oosten, Rusland en China staan zulke productielijnen”, zegt Zonneveld. Westerse staalbedrijven kijken intussen ook massaal naar deze techniek, omdat ze snel van steenkool af willen. „Er is nu die drive om van hoogovens af te stappen.”

In Europa concurreert Danieli vooral met de Duitse SMS Group, die een vergelijkbare techniek aanbiedt. In de vakpers blijkt een lichte voorkeur voor Danieli/Tenova: het Duitse ingenieursblad VDI vergeleek begin augustus de twee procedés en concludeerde dat dat van Danieli net iets beter leek.

Voor de Italianen zijn het allemaal goede berichten, en lijkt herstel van een mindere periode ophanden. Want net als in de staalindustrie liep Danieli’s omzet de laatste jaren terug. Staalbedrijven investeerden niet veel in nieuwe fabrieken of betere installaties. Op de staalmarkt was sprake van overcapaciteit; Benedetti voorspelde in 2017 dat de bouw van staalfabrieken met 30 à 40 procent zou teruglopen.

In het jaarverslag over 2021 schetst de topman nu een rooskleuriger beeld van de toekomst. De staalindustrie behaalt goede winsten en investeringen in groene technologie komen langzamerhand op gang. Net als Tata Steel IJmuiden heeft ook het grote Duitse staalbedrijf Salzgitter aangekondigd een groene fabriek af te nemen bij Danieli.

Overigens hoedt het Italiaanse concern zich voor al te overspannen verwachtingen over de bouw van groene staalfabrieken. Danieli rekent de komende vijftien jaar op een mondiale vermindering van de staalproductie met steenkool van slechts 15 tot 20 procent. Groene technologie zal vooral in Europa worden ingevoerd en is erg afhankelijk van de beschikbaarheid van waterstof.

Voor de rest van de wereld gaat Danieli ervan uit dat staalfabrikanten nieuwe fabrieken zullen bouwen op basis van de ‘oude’ steenkooltechniek. Daarvoor zet het de expertise in van dochterbedrijf Danieli Corus in IJmuiden. „Die bouwen nu bijvoorbeeld nieuwe hoogovens in Vietnam en India”, vertelt ex-directeur Zonneveld. „Er zijn nog steeds landen waar dat veel gebeurt.”