Is het een vloek of een zegen voor de olie-industrie? Na twee jaar van druk uitoefenen achter de schermen om sneller te vergroenen, trekt nu ook Pensioenfonds Zorg en Welzijn zich terug uit (bijna) alle fossiele-energiebedrijven waarin het belegde. Het op één na grootste pensioenfonds van Nederland doet aandelen van onder andere Shell, BP en TotalEnergies van de hand. In totaal gaat het om belangen in 310 bedrijven met een waarde van 2,8 miljard euro. Want de sector doet nog altijd te weinig, oordeelt het pensioenfonds.
Eerder ging ABP, het grootste pensioenfonds van Nederland, al voor. En daarvoor ook het pensioenfonds voor de horeca en catering en het pensioenfonds voor werknemers in de metaalsector. Stuk voor stuk zijn dat geldschieters met diepe zakken, die oliebedrijven over het algemeen graag zien komen omdat de industrie nu eenmaal zeer ‘kapitaalintensief’ is; het kost bakken met geld om olievelden te vinden en ze vervolgens tot ontwikkeling te brengen. ABP beheert in totaal 474 miljard euro aan vermogen van zijn deelnemers, pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) 238 miljard. Aanzienlijke bedragen daarvan gingen traditioneel naar de olie- en gasindustrie.
Geen fonds investeert nog in tabak, maar sigaretten zijn er nog
Maar nu is er dus weer een geldschieter weg. Want, aldus een schriftelijke verklaring van PFZW, ook na twee jaar intensief en op het hoogste niveau aandringen op verduurzaming bij de fossiele bedrijven worden er „geen of onvoldoende stappen” gezet. Zoals PFZW-bestuursvoorzitter Joanne Kellermann zei in Het Financieele Dagblad, dat als eerste berichtte over de terugtrekking van PFZW: „Het is teleurstellend en ontluisterend. We hoopten op het leiderschap van de hele grote bedrijven. De oliemajors zijn nodig voor de transitie met hun kennis en financiële slagkracht. Maar dat is dus zwaar tegengevallen.”
Minder kritische aandeelhouders
In een schriftelijke reactie reageert Shell op zijn beurt ook teleurgesteld. „Wij betreuren het besluit van PFZW. Wij waarderen de maatschappelijke perceptie in Nederland, maar dit besluit heeft geen enkel voordeel voor het klimaat.”
In de ogen van het oliebedrijf leidt de terugtrekking van PFZW niet tot een daadwerkelijke verandering in het wereldwijde energieverbruik, waar toch alles mee zou beginnen. Shell benadrukt verder dat het wel degelijk fors zou investeren in de energietransitie. „In 2023 investeerden we 5,6 miljard dollar in koolstofarme energieoplossingen, oftewel 23 procent van onze totale kapitaaluitgaven.”
Toch is de vraag of Shell al te veel moet treuren om de terugtrekking van PFZW. Het olieconcern is nu in elk geval verlost van een ‘lastige’ aandeelhouder. En daarvoor in de plaats krijgt het vermoedelijk genoeg andere aandeelhouders terug – die mogelijk een stuk minder kritisch zijn.
Oliebedrijven doen het op dit moment uitstekend op de beurs. Ze hebben zich de laatste paar jaar omgevormd tot dividend uitspuwende machines die hun aandeelhouders rijkelijk belonen, met dank aan de hoge energieprijzen. En dat beleggers dat waarderen, bleek afgelopen dagen weer, toen de beurskoersen van vrijwel alle grote westerse oliebedrijven wederom stegen, na klinkende jaarcijfers en aankondigingen van nieuwe dividendverhogingen en aandeleninkoopprogramma’s.
Mark van Baal, van het activistische aandeelhouderscollectief Follow This (dat met resoluties op aandeelhoudersvergaderingen oliebedrijven probeert te dwingen te verduurzamen), zegt in een telefonische reactie: „Ik snap dat PFZW nu uitstapt, als je na zoveel jaren praten nog steeds niks hebt bereikt. Maar er komen vermoedelijk minder kritische aandeelhouders voor terug.”
Zo verandert de industrie ook niet, vreest hij. „Er is ook geen pensioenfonds meer dat nog in tabak investeert. Maar sigaretten worden nog steeds verkocht.”
Merendeel ‘niet aan onze kant’
Van Baal is door de beslissing van PFZW zelf juist een ‘bondgenoot’ kwijt. PFZW steunde Follow This eerder bij de klimaatresoluties die het indiende bij Shell. Dat terwijl de organisatie van Van Baal toch al onder groeiende tegendruk van de sector zelf staat. De Amerikaanse oliereus ExxonMobil wil Follow This (samen met een andere activistische ‘groene’ aandeelhouder, de Amerikaanse vermogensbeheerder Arjuna Capital) voor de rechter slepen omdat het op oneigenlijke wijze soortgelijke klimaatresoluties bij het bedrijf zou indienen.
„Het was fijn dat PFZW ons steunde”, aldus Van Baal. „Maar de strijd is nog niet voorbij.”
Bij PFZW lijken ze zich dat ook wel te realiseren. Hoofd verantwoorde beleggingen Piet Klop, die ook aanschoof bij het interview met het FD, zei dat Shell meermaals bij PFZW had aangegeven dat andere aandeelhouders niet zo in de wedstrijd zaten, met name Amerikaanse. Zeker niet na de energiecrisis die vorig jaar uitbrak en wereldwijd voor tekorten zorgde. „Het merendeel van de beleggers in olie- en gasbedrijven staat nu niet aan onze kant”, aldus Klop.
Toch is het opvallend dat het fonds nu om die reden uitstapt: de afgelopen jaren had PFZW juist een rotsvast geloof in „de sturende kracht van geld”, zei bestuursvoorzitter Kellermann eerder in NRC. Als „kritische vriend” had het pensioenfonds invloed, nu niet meer. „Dat is jammer”, erkent de woordvoerder. „We verbeteren liever van binnenuit dan dat we verkopen.”
Desondanks staan ze bij pensioenfonds PFZW achter hun beslissing. Een woordvoerder zegt dat het besluit onvermijdelijk voortvloeide uit het programma dat het twee jaar geleden was begonnen, waarin het via een dialoog, engagement in jargon, probeerde de top van de oliebedrijven van koers te doen veranderen. Daar was een deadline aan verbonden van twee jaar. „En binnen die deadline is het helaas niet gelukt. Eindeloos doorpraten leidt natuurlijk ook nergens toe.”
Dat er ook externe druk was, zal wellicht ook nog een rol hebben gespeeld. Een deel van de achterban van PFZW vroeg om terugtrekking uit ‘fossiel’. Demonstranten van Extinction Rebellion en Christian Climate Action NL hebben daarnaast meerdere keren actiegevoerd in en rond het kantoor van PFZW in Zeist, zo bracht een lid van die eerste beweging op netwerksite LinkedIn in herinnering. Die actievoerder claimde de stap van PFZW zelfs als „een big win voor de klimaatbeweging”.
Bovendien ziet het pensioenfonds nog altijd mogelijkheden om invloed uit te oefenen – zij het indirect. In plaats van zich te richten op de grote olie- en gasbedrijven zelf, richt het nu zijn aandacht op de grote klanten van die concerns, zoals autofabrikanten en voedingsmiddelenbedrijven. Als die via ‘engagement’ kunnen worden bewogen om minder fossiele energie te verbruiken, worden oliebedrijven alsnog gedwongen te vergroenen.
„We gaan nu zo’n traject in met vijftig grootgebruikers”, zegt de woordvoerder. „We hopen dat het een project wordt met een langere looptijd, en ook met een ander eindresultaat.”
Het pensioenfonds blijft daarnaast investeren in een zevental fossiele bedrijven die wel voldoende vaart zouden maken met vergroenen, waaronder het Finse Neste Oyj, het Portugese Galp en Graanul Invest uit Estland. Dat zijn volgens PFZW de „voorlopers in de energiesector” die wel „overtuigend” inzetten op de overgang van fossiele naar hernieuwbare energie.
Lees ook over de pogingen om Shell te laten vergroenen
