Iraanse raketaanval verstevigt de positie van Benjamin Netanyahu

Het is een resultaat dat de Israëlische premier Benjamin Netanyahu op zijn cv kan zetten: met de hulp van bondgenoten wist zijn land in de nacht van zaterdag op zondag 99 procent van de meer dan driehonderd Iraanse drones en raketten uit de lucht te halen. Eén meisje raakte zwaargewond, maar grotere schade werd voorkomen.

Deze reactie op de aanval van Iran zou het vertrouwen in het Israëlische leger kunnen herstellen nadat het op 7 oktober volledig werd verrast door de aanval van Hamas, een vijand die toch een stuk minder goed uitgerust is dan de regionale grootmacht Iran. Een half jaar na dato heeft Israël die grote klap voor het eigen imago en het gevoel van onoverwinnelijkheid nog niet verwerkt.

De stroeve campagne tegen Hamas heeft de populariteit van Netanyahu tot een dieptepunt doen dalen. In een peiling van het Israel Democracy Institute bleek eind vorige maand dat 57 procent van de Israëliërs het optreden van de premier sinds 7 oktober ‘pover of zeer pover’ vindt. In januari had een peiling van hetzelfde instituut al uitgewezen dat slechts 15 procent van de Israëliërs verder met hem wil als premier.

Naast de succesvolle onderschepping van raketten en drones heeft Netanyahu dit weekend ook een tactische overwinning behaald. Door zorgen over zijn optreden in de oorlog tegen Hamas, met de verergerende humanitaire crisis in Gaza en de ruim 33.000 doden, was Israël de afgelopen maanden internationaal geïsoleerd komen te staan. Maar na de aanval van Iran schoten bondgenoten als de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk onmiddellijk te hulp. De kritiek op de Gaza-strategie blijft, maar bij een rechtstreekse aanval op het land staat een groot deel van de wereld onverkort achter Israël.

Ademruimte

Die hernieuwde steun geeft Netanyahu wat ademruimte om zijn vervolgstappen te bepalen. Allereerst om te bepalen hoe Israël moet reageren op de Iraanse aanval. Na de dodelijke Israëlische aanval op het Iraanse consulaat in Damascus, op 1 april, nam Iran bijna twee weken de tijd om Israël nerveus te maken met een aangekondigde tegenaanval. Op dezelfde wijze kan Netanyahu rustig bedenken welke vergelding voor de Iraanse raketaanval hij opportuun acht.

Belangrijker nog is dat het geschil met Iran voor Netanyahu een afleiding vormt voor de Gaza-oorlog. Al weken schermt de premier met een grondinvasie van Rafah. Deze operatie is fel omstreden, omdat er zich in die zuidelijke stad meer dan een miljoen ontheemden bevinden. Ook de VS hebben Netanyahu herhaaldelijk opgeroepen om van dat plan af te zien; president Joe Biden had zelfs gewaarschuwd dat hij zijn beleid ten aanzien van Israël misschien zou moeten heroverwegen.

Die Amerikaanse zorgen over de Israëlische Gaza-strategie werden de afgelopen weken overschaduwd door de op handen zijnde Iraanse aanval. De volmondige Amerikaanse steun in het conflict met Iran verschaft de premier weer de mogelijkheid om te manoeuvreren in de Gazastrook: dit is immers niet het moment om de bijstand aan Israël te beperken. In de VS drongen leden van het Congres van beide partijen na de Iraanse aanval aan op goedkeuring van aanvullende hulp aan Israël.

De VS hebben aangekondigd dat ze willen dat Netanyahu afziet van grootschalige vergelding tegen Iran, uit angst voor een escalerend regionaal conflict. Mocht Netanyahu hiermee akkoord gaan, dan zou hij in ruil daarvoor van de Amerikanen kunnen eisen dat ze hem steunen bij zijn voorgenomen invasie van Rafah. Hooggeplaatste Israëlische functionarissen zouden deze week naar Washington vliegen om nog eens de Amerikaanse zorgen in ontvangst te nemen, maar het Israëlische onlinemedium The Times of Israel meldde zondag dat die gesprekken inmiddels op een laag pitje staan.

Geduld was aan het opraken

Israëlische functionarissen spraken zondag de overtuiging uit dat de Iraanse aanval in hun voordeel zou kunnen werken, doordat Israël zich nu primair als slachtoffer kan opstellen. Dat is een zeer welkome positie op een moment dat internationaal het geduld met Israël aan het opraken was, zeker nadat het zeven hulpverleners van World Central Kitchen gedood had. Zo bezien heeft de Iraanse aanval Netanyahu een dienst bewezen.

Netanyahu heeft bovendien het voordeel dat hij zeer geloofwaardig is als het aankomt op zijn inschatting van de Iraanse dreiging. Al decennia waarschuwt hij consequent dat het Westen die dreiging niet serieus genoeg neemt. Vaak is hij bespot omdat hij de risico’s van een directe aanval van Iran zou overdrijven. Dat het land nu geen fictieve boeman meer is, maar een echte is geworden, noemt Politico „een geschenk uit de hemel” voor de Israëlische premier.

Ook het gegeven dat Hamas door Iran wordt gesteund krijgt met de aanval vanuit Teheran weer extra gewicht. Het biedt Netanyahu de mogelijkheid om een verhaal te vertellen waarin het tegen elke prijs uitroeien van Hamas van elementair belang is voor het overleven van zijn land. Dat de dreiging van een land komt dat kernwapens nastreeft, maakt dat verhaal overtuigender dan wanneer Israël alleen iets van het al gedecimeerde Hamas te duchten had gehad.

Ook in eigen land verstevigt Netanyahu zijn positie door de geslaagde reactie op de Iraanse aanval. Zelfs al stond het grootste deel van de Israëliërs achter het hoofddoel om Hamas uit te roeien, de afgelopen maanden moest hij schipperen tussen de internationale en binnenlandse kritiek en de wensen van zijn extreem-rechtse coalitiepartners, die zijn optreden in Gaza juist te slap vinden. Voortdurend dreigen die partijen de regering op te blazen als Netanyahu niet harder optreedt.

Maar de zeer ervaren Netanyahu weet ook dat de gelederen zich altijd sluiten wanneer het land aangevallen wordt, en al helemaal wanneer aartsvijand Iran de boosdoener is. Een val van het kabinet lijkt voorlopig afgewend, al moet Netanyahu nog wel het hoofd zien te bieden aan oproepen vanuit zijn coalitie om hard terug te slaan tegen Iran.

Niettemin kenschetste oppositieleider Yair Lapid de Iraanse aanval maandag als een bewijs dat Netanyahu en zijn regering een „existentiële bedreiging voor Israël” vormen, omdat ze de capaciteit voor afschrikking vernietigd zouden hebben. Zowel de vrienden als de vijanden van Israël „ruiken zwakte” van de regering, aldus Lapid.

Weinig vooruitgang

Intussen zijn er weinig tekenen van vooruitgang bij de pogingen om een staakt-het-vuren in Gaza af te dwingen. Afgelopen weekend wees Hamas een aanbod van Israël af voor een tijdelijke gevechtspauze in ruil voor de vrijlating van gijzelaars. In een verklaring herhaalde Hamas de eisen voor een volledig staakt-het-vuren en onmiddellijke terugtrekking van de Israëlische strijdkrachten.

Ook al is de aangekondigde grondinvasie van Rafah nog niet begonnen, de Gazastrook lijdt onophoudelijk onder de verwoestingen. Na de Israëlische terugtrekking uit de iets noordelijker gelegen stad Khan Younis kon daar de balans opgemaakt worden door de bewoners en door een delegatie van de Verenigde Naties, die de situatie ter plekke inspecteerde.

De vijandelijkheden hebben ervoor gezorgd dat de drie ziekenhuizen in Khan Younis niet meer functioneren. Medewerkers van de Wereldgezondheidsorganisatie beschreven de situatie als „onevenredig aan alles wat men zich maar kan voorstellen”. Het VN-team meldde ook dat burgers die naar het gebied zijn teruggekeerd en degenen die tijdens de gevechten zijn gebleven te maken hebben met ernstige tekorten aan voedsel en water.

Ook lopen ze ernstige veiligheidsrisico’s als gevolg van de aanwezigheid van niet-geëxplodeerde munitie, waaronder bommen van duizend pond die op kruispunten van hoofdwegen en in scholen zijn aangetroffen. En dan moet de invasie in Rafah nog komen. Voor de ontheemden daar voorspelt Netanyahu’s nieuw gevonden speelruimte weinig goeds.

Correctie (15/4): In een eerdere versie van dit artikel stond dat Iran een kernmacht is. Dat is niet juist: het land streeft wel kernwapens na. Dat is hierboven aangepast.

Delen Mail de redactie