Enkele tientallen mannen, slechts gekleed in een onderbroek, lopen achter elkaar aan op een stuk weg in de buurt van Lojane, een Noord-Macedonisch dorp aan de grens met Servië. Donderdag publiceerde het Britse dagblad The Guardian videomateriaal van de mannen, dat volgens mensenrechtenorganisaties het bewijs vormt van de almaar toenemende mishandeling van migranten aan de Europese grenzen.
In dit geval gaat het om Syrische vluchtelingen die door Servische grenswachten terug naar Noord-Macedonië gestuurd werden. De filmpjes werden geleverd door Legis, een Noord-Macedonische ngo die vluchtelingen bijstaat. Volgens de organisatie, die de beelden ontving van een dorpsbewoner, zouden de Servische autoriteiten meer dan vijftig mensen gedwongen hebben zich uit te kleden voordat ze teruggestuurd werden.
Deze gebeurtenis valt niet los te zien van het migratiebeleid van de Europese Unie, dat erop gericht is om vluchtelingen buiten de Europese grenzen te houden. Enkele dagen voor het terugsturen van de Syriërs naar Noord-Macedonië had de EU nog een topconferentie met Servië gehouden, zegt Legis-voorzitter Jasmin Redjepi tegen The Guardian. Die conferentie was gericht op het versterken van de Servische grens tegen mensensmokkeloperaties. Redjepi zegt dat dit soort incidenten zich steeds voordoet wanneer de EU beperkingen voor migranten afspreekt. „We zien direct de gevolgen.”
Pushbacks
De migranten hopen via Noord-Macedonië en Servië uiteindelijk de EU te bereiken. Op die route zijn pushbacks van Servië naar Noord-Macedonië inmiddels staande praktijk, stellen Servische mensenrechtenorganisaties.
Enkele dagen voor het terugsturen van Syriërs had de EU nog een topconferentie met Servië
Volgens juristen zijn deze pushbacks in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dit verdrag verbiedt het terugsturen van mensen naar een land waar zij vervolging te vrezen hebben vanwege hun ras, godsdienst, politieke overtuiging, nationaliteit of de sociale groep waar ze toe behoren. Ook mogen mensen niet collectief, zonder aanzien des persoons, uitgewezen worden en wordt deze migranten het recht ontzegd om asiel aan te vragen.
Lees ook Onderzoek wijst op ‘illegale detentiecentra’ voor migranten in Bulgarije, Hongarije en Kroatië
Al eerder documenteerden journalisten en mensenrechtenorganisaties dat migranten op de Balkan zich gedwongen hadden moeten uitkleden en onderworpen waren geweest aan seksueel geweld. Het aantal pushbacks neemt bovendien hand over hand toe: de Belgische ngo 11.11.11 telde er vorig jaar bijna 350.000, ofwel bijna duizend per dag. De organisatie spreekt van de „normalisering” van deze illegale praktijk in Europa.
Opvangcentra in derde landen
Een andere manier waarop landen migranten buiten de eigen grenzen willen houden, is het inrichten van opvangcentra in derde landen. Donderdagochtend ging het Albanese parlement akkoord met een omstreden plan om duizenden migranten van Italië over te nemen. Italië wil met dit plan de eigen asielopvang ontlasten; afgelopen jaar kwamen er ruim 150.000 bootmigranten aan op de Italiaanse kusten.
Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch noemde deze ‘detentieovereenkomst’ eerder „in strijd met het internationaal recht” en „in veel opzichten misbruik, onder meer door mogelijk juridische onduidelijkheid te creëren voor kwetsbare mensen”. Ook schendt het plan volgens HRW de fundamentele principes van redding op zee, asielrechten en het verbod op willekeurige detentie. Bovendien, aldus de organisatie, is het „onwaarschijnlijk dat het mensen ervan weerhoudt om gevaarlijke overtochten per boot te maken”.
Human Rights Watch is niet de enige ngo die zich scherp over het Europese migratiebeleid uitspreekt. Woensdag publiceerde Artsen Zonder Grenzen het rapport Dood, wanhoop en armoede: de menselijke kosten van het migratiebeleid van de EU, dat onder meer waarschuwt voor het doorsturen van asielzoekers naar een derde land. De „permanente en massale uitzetting van asielzoekers” levert volgens de organisatie „verwoestende” humanitaire en gezondheidsproblemen op. AZG beschouwt de overeenkomst tussen Italië en Albanië als een voorbeeld van „wreed” en „schadelijk” beleid, dat veel leed berokkent.
Over het algehele Europese migratiebeleid klinkt de organisatie somber. „Artsen zonder Grenzen luidt al jaren de noodklok over de menselijke kosten van het Europese migratiebeleid. Desondanks werden kansen op betekenisvolle veranderingen – zoals de recente onderhandelingen over het EU-pact inzake migratie en asiel – verkwanseld, waardoor een web van gewelddadige praktijken verder verankerd werd in het hart van het EU-migratiebeleid.”
Opmerkelijk is dat er expliciet geen beleidsaanbevelingen in het rapport staan. In plaats daarvan laat de wereldwijde hulporganisatie een wanhoopskreet klinken: „Hoeveel mensenlevens, vooral die uit niet-Europese landen, zijn het waard om op te offeren omwille van zogenoemde hervormingen?”
