In Italië ruiken rechtse populisten al de macht

Een minutenlang applaus, dat hem zichtbaar emotioneerde: dat ging vooraf aan de korte mededeling van Mario Draghi, donderdagochtend in de Italiaanse Tweede Kamer. De premier was naar het parlement gegaan om aan te kondigen dat hij onderweg was naar de president, om opnieuw – en ditmaal definitief – zijn ontslag in te dienen. In de Kamer bedankte Draghi de politici voor zeventien maanden samenwerking en voor hun blijk van waardering. Hij slikte zijn emotie weg met een grapje: „Jullie merken dat zelfs centrale bankiers af en toe hun hart gebruiken.”

Draghi’s regering viel eigenlijk woensdagavond al, toen drie regeringspartijen weigerden mee te stemmen tijdens een vertrouwensstemming over het kabinet in de Senaat. Zo torpedeerden de rechtse Lega, Forza Italia en de Vijfsterrenbeweging de regering van nationale eenheid waar ze in februari vorig jaar in waren gestapt. Woensdagochtend, en na een duidelijke oproep daartoe vanuit de Italiaanse bevolking, had Mario Draghi met een gepassioneerde maar harde toespraak de partijen gevraagd of zij bereid waren het vertrouwen te herstellen en samen verder te gaan. Maar Draghi’s oproep tot eenheid leidde tot nog meer verdeeldheid.

Lees ook: Italiaanse president aanvaardt ontslag Draghi

Als gevolg van Draghi’s ontslag komen er vervroegde verkiezingen, volgens de nationale televisie op 25 september. Dat is uitzonderlijk in Italië, waar sinds 1948 verkiezingen altijd tussen februari en juni zijn gehouden. Een verkiezingscampagne tijdens de maand augustus – in Italië dé vakantiemaand bij uitstek – is ook voor de politieke partijen niet ideaal.

Electorale redenen

Maar in feite is de Italiaanse verkiezingscampagne allang aan de gang. De Vijfsterrenbeweging zakte al maanden weg in de peilingen en veroorzaakte deze crisis om electorale redenen. Vijfsterren overhandigde Lega het pistool, schrok daar vervolgens zelf van, maar toen was het al te laat. De Lega nam het pistool aan, en schoot op de regering. Ook bij die partij speelden electorale redenen een grote rol.

Lega-voorzitter Matteo Salvini vormt een alliantie met Silvio Berlusconi van het rechts-liberale Forza Italia, maar ook met het radicaal-rechtse Broeders van Italië van Giorgia Meloni. De 45-jarige politica uit Rome koos als enige vorig jaar voor de oppositie tegen Draghi, en haar partij maakt volgens de peilingen kans om bij verkiezingen de grootste te worden. Dat is reden voor Salvini en Berlusconi om haar aan de borst te drukken. De kans om samen verkiezingen te winnen, en alleen te regeren, verleidt alle drie de rechtse partijen.

Jullie merken dat zelfs centrale bankiers af en toe hun hart gebruiken

Mario Draghi in het Italiaanse parlement

Het was Salvini die Berlusconi ervan overtuigde om Draghi onder extreme druk te zetten, met het voorstel om Vijfsterren uit de regering te zetten, en verder te besturen met een sterk herschikte regering – een standpunt waarvan centrumrechts eigenlijk vooraf wist dat Draghi, die juist tot een brede eenheid had opgeroepen, het nooit kon aanvaarden.

Terwijl het rechterblok de rangen sluit, gebeurt aan de overzijde van het politieke spectrum juist het tegenovergestelde. De centrumlinkse Partito Democratico, die Draghi voluit steunde, is woest op de Vijfsterrenbeweging. Politieke samenwerking lijkt nu een illusie.

Meer voorbereidingstijd

Lees ook: Politiek geestverwante van Mussolini ruikt aan de macht. Wordt Giorgia Meloni de volgende premier van Italië?

Draghi is een technocraat, wat het zeer onwaarschijnlijk maakt dat hij aan verkiezingen zou deelnemen. Toch zal tijdens de komende campagne zijn naam vaak worden genoemd. Niet alleen door de Draghi-getrouwe Partito Democratico (centrumlinks), maar ook door het politieke centrum. Daar krijgt oud-premier Matteo Renzi, die de kleine lijst Italia Viva leidt, sinds kort gezelschap van Luigi Di Maio, voormalige leider van de Vijfsterrenbeweging, die onlangs met ruzie vertrok. Di Maio had echter meer voorbereidingstijd kunnen gebruiken, voor hij met zijn nieuwe partij ‘Samen voor de toekomst’ naar de kiezers trekt.

Centrumrechts staat er nu het beste voor, maar toch is ook binnen dat kamp niet alles koek en ei. Twee ministers van Forza Italia stapten uit hun partij. Het is niet uitgesloten dat nog meer gematigd-rechtse politici de partij zullen verlaten. Zo schuift het rechtse blok nog meer op naar rechts. Tegelijk zal daar een felle leiderschapsstrijd volgen tussen Matteo Salvini en Giorgia Meloni. En zij mag dan wel hoog scoren in de peilingen, ze heeft ook een probleem. Broeders van Italië – dat in korte tijd heel hard is gegroeid – kampt met een gebrek aan ervaren bestuurders in de rangen.

Kortom, met een demissionaire regering tijdens een energie- en inflatiecrisis, én met een oorlog in de regio, duikt Italië op het slechtst denkbare moment een verkiezingscampagne in.

Dit artikel is donderdag om 20.00 uur geactualiseerd. De datum van de vervroegde verkiezingen is toegevoegd.