In Iran is internet via Starlink nog lang niet zo belangrijk als in Oekraïne

Internet via de satelliet is in Oekraïne een cruciale voorziening gebleken. Ook waar de lokale telecom– en stroomvoorzieningen zijn verwoest, kunnen inwoners en militairen alsnog verbinding maken, via Starlink-terminals. Daarvan zijn er zo’n 25.000 in het land.

Lees ook Zijn Starlinks zijn onmisbaar op het slagveld – maar wat wil Elon Musk?

Ook in Iran zijn er nu zo’n honderd Starlink-ontvangers actief, volgens Starlink-eigenaar Elon Musk. Hier zou het systeem voor demonstranten een uitkomst kunnen zijn. In Iran braken in september hevige protesten uit na de dood van de 22-jarige Mahsa Amini, die stierf nadat ze was opgepakt door de zedenpolitie omdat ze haar hoofddoek niet correct zou hebben gedragen. De demonstraties gaan – ondanks gewelddadig ingrijpen, massale arrestaties en verschillende doodvonnissen en executies – drie maanden later nog altijd door, mede gevoed door sociale media, waar de hashtags #MahsaAmini en #IranProtests honderden miljoenen keren werden gedeeld. Internet is bovendien een belangrijke bron voor internationale media, nu die nauwelijks nog journalisten in Iran hebben.

Sinds het uitbreken van de protesten hebben de autoriteiten internet en sociale media nog meer aan banden gelegd. Diensten als Facebook, Twitter, TikTok, Instagram of WhatsApp worden veelvuldig geblokkeerd, en in delen van het land is internet geregeld helemaal niet beschikbaar.

Nadat de Amerikaanse minister Antony Blinken (Buitenlandse Zaken) in september had laten weten dat hij sommige sanctieregels tegen Iran zou aanpassen, opdat techbedrijven de internettoegang voor Iraniërs konden verbeteren, kondigde Starlink-eigenaar Musk al aan dat hij het systeem in Iran „geactiveerd” had. Drie maanden later zijn er in Iran zo’n honderd ontvangers actief, twitterde hij maandag.

Volgens The Wall Street Journal zouden er zelfs zo’n tweehonderd schotels het land binnengesmokkeld zijn, met steun van een groep Iraans-Amerikaanse techondernemers. De krant zag videobeelden, gemaakt door een activist in Teheran, van een werkende Starlink-ontvanger op het dak van zijn woning. Als het apparaat niet in gebruik is, verbergt hij het onder een zwarte chador van zijn moeder. In oktober circuleerden er ook al beelden die een werkende terminal op een dak in de hoofdstad zouden tonen.

Vrij zicht op de hemel

Dit laat meteen een van de belangrijkste beperkingen van het systeem zien: Starlink-schotels moeten vrij zicht op de hemel hebben om het signaal op te vangen van de internetsatellieten van het Starlink-netwerk. Binnenshuis werken ze niet. Dit maakt het moeilijker om de ontvangers te verbergen.

Het is bovendien de vraag hoe goed de dekking van het netwerk in Iran is. Om een internetverbinding tot stand te brengen, moet een van de ruim drieduizend Starlink-satellieten die nu in een lage baan om de aarde zweven tegelijkertijd contact hebben met de terminal van de gebruiker én met een grondstation dat verbonden is met internet. Zo’n grondstation kan maximaal zo’n duizend kilometer van de terminal staan. In Iran zijn zulke grondstations niet beschikbaar. Het is niet duidelijk via welke stations in de regio Iraanse terminals bereikt zouden kunnen worden.

Wel introduceerde Starlink onlangs een nieuwe techniek, waarbij de satellieten het signaal onderling kunnen doorgeven via lasers. Dit zou de afhankelijkheid van grondstations op aarde kunnen verminderen, maar het is onbekend of deze methode voor Iran beschikbaar is.

Lees ook Zoektocht naar sluiproutes langs de Cubaanse internetcensuur

Om alle 87 miljoen Iraniërs ongecensureerde internettoegang te bieden, is Starlink in ieder geval niet geschikt: daarvoor zouden er vele tienduizenden terminals nodig zijn. De meeste mensen in het land zijn meer geholpen met bijvoorbeeld VPN-software, die het mogelijk maakt om versleuteld en via buitenlandse servers te internetten, waardoor blokkades op het Iraanse internet omzeild kunnen worden. Zulke software wordt in Iran, hoewel verboden, veel gebruikt.

Tijdens protesten kunnen demonstranten ook gebruikmaken van apps waarmee telefoons in de directe omgeving met elkaar communiceren, bijvoorbeeld via bluetooth. Zulke zogenaamde mesh network apps hebben geen werkend internet nodig.