Rusland heeft woensdag naar eigen zeggen een succesvolle simulatie uitgevoerd van een massale nucleaire vergeldingsaanval. De oefening behelsde een aanval met raketten vanaf land, vanuit de lucht en vanaf zee, zo liet het Kremlin achteraf weten in een verklaring.
De oefening volgde enkele uren nadat het Russische Hogerhuis had ingestemd met de herroeping van de Russische ratificatie van het internationale Kernstopverdrag (CTBT) dat kernexplosies overal ter wereld verbiedt. Op de staatstelevisie was te zien hoe president Vladimir Poetin in een videoconferentie met zijn defensietop toezag op een soepel verloop van de oefening. Volgens minister van Defensie Sergej Sjojgoe was de operatie bedoeld om te oefenen hoe Rusland „een massale nucleaire aanval” uitvoert „in antwoord op een nucleaire aanval door de vijand”.
Het Russische wapengekletter rond het eigen nucleaire aanvalsarsenaal komt in een tijd waarin de internationale spanningen oplopen, door de Russische aanval op Oekraïne en de oorlog tussen Israël en Hamas.
Poetin zei eerder dat Rusland met het herroepen van de ratificatie van het Kernstopverdrag weer op gelijke hoogte komt met de Verenigde Staten. Washington heeft het CBTB ondertekend, maar nooit geratificeerd. Sergej Rjabkov, de Russische onderminister van Buitenlandse Zaken, zei onlangs dat Rusland niet van plan is daadwerkelijk kernproeven uit te voeren zolang de Verenigde Staten dat ook niet doen.
Lees ook Aantal operationele kernkoppen groeit weer, ‘een van de gevaarlijke perioden in de geschiedenis’
Het Kernstopverdrag van 1996 is volgens de Internationale Campagne voor de Afschaffing van Nucleaire Wapens (ICAN) ondertekend door 187 landen, maar geratificeerd door 178 landen. Onder meer India, Pakistan en Noord-Korea hebben het verdrag niet ondertekend. Andere landen hebben het wel ondertekend, maar niet geratificeerd, waaronder naast de VS ook China, Israël, Iran en Egypte. Rusland ratificeerde het CTBT in juni 2000, maar dat is nu dus teruggedraaid. Zonder de ratificatie van die landen treedt het verdrag niet in werking.
Oplopende spanningen
Dat geeft nieuwe voeding aan de internationale spanningen die de afgelopen twee jaar steeds verder oplopen. Sinds de grootscheepse Russische aanval op Oekraïne bedienen president Poetin en andere hoogwaardigheidsbekleders in het Kremlin zich regelmatig van nucleaire retoriek, waardoor de spanningen met de westerse bondgenoten van Oekraïne, aangevoerd door de Verenigde Staten, toenemen. Rusland, dat met naar schatting 5.889 kernkoppen over het grootste nucleaire wapenarsenaal op aarde beschikt, dreigt sinds de invasie regelmatig kernwapens in te zullen zetten als het wordt aangevallen.
Rusland houdt in het najaar vaker oefeningen waarbij de paraatheid van de ‘nucleaire triade’ – vanaf land, zee en vanuit de lucht – wordt getest. Op beelden die het Russische ministerie van Defensie woensdag vrijgaf was onder meer te zien hoe een intercontinentale ballistische Jars-raket in het donker werd afgevuurd vanaf het Kosmodroom Plesetsk, een lanceerbasis in de noordelijke regio Archangelsk. Ook werden volgens het Kremlin kruisvluchtwapens gelanceerd vanuit strategische Tu-95MS bommenwerpers en een ballistische raket vanuit een nucleair aangedreven onderzeeër in de Barentsz-zee. „De taken die waren gepland voor de oefening zijn volledig gehaald”, aldus het Kremlin.
Lees ook Het Westen kijkt uit naar het eind van de oorlog in Oekraïne – Poetin niet
Onderminister Rjabkov zei woensdag dat zijn ministerie voorstellen vanuit Washington heeft ontvangen om de gesprekken over strategische stabiliteit en ontwapening tussen de grootmachten te hervatten. Maar volgens Rjabkov is dat onder het huidige politieke klimaat niet mogelijk. „Wij zijn daar niet klaar voor, want hervatting van een dialoog over strategische stabiliteit zoals in het verleden gebeurde is onmogelijk totdat de Verenigde Staten hun uiterst vijandige koers in de relatie met Rusland herzien”, zo werd Rjabkov door het Amerikaanse persbureau AP geciteerd vanuit Russische nieuwsmedia.
Aan het begin van dit jaar schortte Rusland al zijn deelname op aan het nucleaire ontwapeningsverdrag START. De essentie van dat verdrag, waarover de eerste besprekingen in de jaren 70 werden gehouden, is dat Rusland (destijds de Sovjet-Unie) en de VS het aantal nucleaire langeafstandsraketten beperken en dat beide landen inspecties mogen uitvoeren op elkaars grondgebied om te zien of ze zich aan de afspraken houden. Tactische nucleaire wapens – met een kleinere nucleaire lading – vallen niet onder START.
Meer dan 2.000 kernproeven
De meeste landen met een nucleair arsenaal zijn al enkele decennia geleden gestopt met kernproeven. Deze eeuw bracht alleen Noord-Korea zes keer een nucleaire explosie tot stand, de laatste in 2017. De Amerikanen, die op 16 juli 1945 in de testomgeving van Alamogordo in New Mexico de eerste atoombom tot ontploffing brachten, voerden volgens de Verenigde Naties in totaal 1.032 kernproeven uit, de laatste in 1992. Daarmee voerde Washington de helft uit van alle kernproeven in de wereld.
De Sovjet-Unie deed na 1949 in totaal 715 kernproeven, maar stopte daarmee in 1990, vlak voordat het land uiteenviel. Het Verenigd Koninkrijk (45 kernproeven) stopte in 1991 met het testen van nucleaire wapens. China (ook 45) en Frankrijk (210) deden hun laatste kernproef allebei in 1996. Sinds het Kernstopverdrag dat jaar werd geopend voor ondertekening deden alleen nog India en Pakistan elk twee kernproeven, in 1998. Noord-Korea begon met testen in 2006.
