N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
In de Oekraïne-crisis zoekt de EU al weken haar rol, ziet Michel Kerres. Iedereen wil één front met de VS, maar sommigen willen ook zelfstandig opereren.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/01/kerres-michel-online-artikel-1.png)
Wendy Sherman zei duidelijk waar het op stond. Na overleg met Rusland zei de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken vorige week dat nu moest blijken of Rusland écht wil praten over veiligheid in Europa of dat het allemaal maar een voorwendsel was.
We weten het nog steeds niet.
Sherman, bijgenaamd The Silver Fox, is een professional: helder, vol zelfvertrouwen. Tijdens de NAVO-vergadering in Brussel schreef ze zelf aan tafel haar slotwoord. Eerder onderhandelde ze met Iran over zijn atoomprogramma. De Iraniërs gaven de Amerikaanse vrouw geen hand. Ze brak het ijs door met hen te dineren en met verhalen over het grootouderschap. ‘Hard in de zaak, zacht in de persoonlijke relaties’ is de diplomatieke basisles die ze als weinig anderen beheerst. Volgens diplomatiekenner Robert van de Roer behoort ze tot de beste Amerikaanse diplomaten van de afgelopen decennia.
Het is een fijne bijkomstigheid van de huidige Oost-West-confrontatie dat het Westen vrouwen naar het diplomatieke front stuurt. De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) wordt geleid door de Duitse Helga Schmid, het Politiek en Veiligheidscomité van de EU nu door de Nederlandse Delphine Pronk en dinsdag verdedigde de Duitse minister Annalena Baerbock met verve westerse opvattingen in Moskou. In de confrontatie met het patriarchaat van de autocratie straalt het Westen emancipatie uit.
Shermans stardom maakte ook heel aanschouwelijk dat de VS in de Oekraïne-crisis de leiding hebben van het westerse kamp. Is het beschamend dat de EU al weken op de bagagedrager zit bij het Team Biden en niet toekomt aan eigen initiatief? Toch wel.
De afhankelijkheid is niet van deze tijd. Driekwart eeuw na het einde van de Tweede Wereldoorlog mag je van een welvarend continent verwachten dat het zich losser weet te maken van de bevrijder van weleer. Dat is alleen al een kwestie van zelfrespect. Vroeg of laat wordt het ook een kwestie van lijfsbehoud: Biden heeft nog ruimte op de bagagedrager. De vraag is of dat bij zijn opvolger ook zo zal zijn. En je moet er niet aan denken dat Europa in deze crisis mee had moeten liften met Donald Trump.
De afhankelijkheid is echter ook een realistische afspiegeling van de machtsverhoudingen. Poetin ging over Europa heen meteen naar de machtigste man van het Westen. En met zijn eisen – geen uitbreiding van de NAVO, wapens weg uit Oost-Europa – was hij daar aan het juiste adres.
Atlantische samenwerking
Strategische soevereiniteit is voor Europa op termijn essentieel, maar het is nu even niet het moment. Het is nu belangrijker om als Atlantische gemeenschap één front te vormen. Team Biden houdt weliswaar voortdurend contact met Europa, maar de fricties zijn duidelijk zichtbaar.
Duitsland aarzelt over harde maatregelen, al zei kanselier Olaf Scholz deze week dat ook wat hem betreft gasleiding Nord Stream 2 een mogelijk sanctie-instrument is. Stond Scholz eindelijk in het gelid, pleitte prompt president Emmanuel Macron voor een Europees initiatief. Europa moet eerst zijn eigen positie bepalen, dan met de NAVO praten en tot slot met Rusland. Het voorstel,zei Frankrijk later, moet gezien worden als deel van de Atlantische dialoog.
De EU heeft één belangrijke troef: in Europa gaat zij over economische sancties. niet de NAVO. Maar, zei een EU-diplomaat, er zijn nog steeds meningsverschillen over de vraag welke sancties wanneer ingezet moeten worden. Je mag toch hopen dat de 27 op tijd klaar zijn met hun debatten en hun meningsverschillen.
