In de Himalaya bevechten twee kernmachten elkaar met stokken

Als het misgaat aan de langdurig betwiste, onherbergzame grens tussen India en China raken de vijandige manschappen slaags met stokken. Maandagavond kwam nieuws naar buiten van zo’n kortstondige geweldsuitbarsting bij Tawang, in het noordoosten van India. Militairen van het Chinese Volksbevrijdingsleger zouden op 9 december de Indiase deelstaat Arunachal Pradesh hebben willen binnendringen. Ze stuitten tijdens hun nachtelijke operatie op „vastberaden en resolute” tegenstand, waarna in enkele uren tijd „aan beide zijden enkele lichtgewonden vielen”, volgens de Indiase defensie.

De minister stelde een dag later het parlement gerust, en ook Beijing liet weten dat direct diplomatieke communicatie was geopend. Al was de oprisping volgens de autoriteiten dus snel bezworen, het nieuws erover veroorzaakte forse onrust. Kernmachten India en China staan op gespannen voet. Over een lengte van ruim drieduizend kilometer is niet zozeer sprake van een duidelijke afbakening tussen de twee landen, maar van een strook betwiste valleien en uitlopers van de hoogste bergketens ter wereld. Deze zogeheten ‘Line of Actual Control’ (LAC) ligt als een militaire buffer rondom de gebieden waarop beide landen aanspraak maken en waarin zij sinds een kortstondige oorlog in 1962 geen millimeter willen toegeven.

De laatste keer dat langs deze precaire demarcatielijn doden vielen, was in juni 2020. In de Galwan-vallei bij de deelstaat Ladakh kwamen twintig Indiase en vier Chinese militairen om bij gevechten, voor het eerst in 46 jaar.

Barometer

Sindsdien zit de schrik erin, ziet Praveen Donthi van de International Crisis Group. Al decennia proberen beide landen het grensconflict niet te laten escaleren, maar sinds het Galwan-incident zijn diplomatieke teams er niet in geslaagd om nieuwe vredesafspraken op te stellen. Hij telt op zijn vingers na: „Zestien keer al kwamen hooggeplaatste vertegenwoordigers bijeen, maar het leverde niets op.”

In plaats daarvan zijn deze winter, voor de derde keer op rij, in het hoge noorden 50.000 extra Indiase militairen gestationeerd. „Dat is een enorme opgave voor de landmacht én voor de manschappen, die onder extreme omstandigheden moeten werken. Die maatregel alleen al laat zien hoeveel impact de onrust aan de grens heeft”, stelt oud-militair en geopolitiek analist Sushant Singh van het in New Delhi gevestigde Centre for Policy Research. Hoewel sinds 2020 de meeste aandacht uitgaat naar Ladakh in het westen, waarschuwde hij eerder voor zwakheden aan India’s noordoostelijke grens – in Arunachal Pradesh, waar inderdaad de recente schermutselingen bij Tawang plaatsvonden. China aast op dat gebied, denkt hij.

Singh ziet de LAC als een barometer voor de onderlinge relatie: de invallen, troepenopbouw en bedreigingen bij de betwiste grensplaatsen tonen of de ene partij zich superieur voelt, of juist de ander wil afschrikken. De operaties moeten de ene keer worden gezien als tactische acties omwille van de territoriumstrijd, maar zijn de andere keer een symptoom van andere strubbelingen. „China en India zijn op veel vlakken concurrenten – op economisch vlak, om regionale invloed, of om tegenstrijdige geopolitieke belangen. Af en toe delen ze aan elkaar een tik uit aan de grens, eigenlijk als een soort illustratie van die algehele strijd.”

Tibet

Hoe staat India er in die bredere context voor? Singh is aan de telefoon zo stellig als hij was in het tijdschrift Foreign Policy: „China heeft India volledig in het defensief gedrongen. Als we niet oppassen, raken we ook onze grip op de LAC kwijt.”

China heeft, via de plateaus van Tibet, betere toegang tot de demarcatielijn. Het zou voor het volksleger makkelijker zijn een grootschalige militaire operatie op te zetten, en volgens de analist treft het Chinese leger daarvoor ook steeds meer voorbereidingen. Indiase autoriteiten publiceerden afgelopen jaar meermaals satellietbeelden waarop te zien was dat het Chinese leger zich steeds permanenter probeert te vestigen in het gebied. Het bouwde gestaag door aan gebouwen, communicatietorens en andere infrastructuur aan de eigen kant van de LAC – maar soms ook daaróver, tenminste volgens de Indiase uitleg. De eigen defensie kreeg dit jaar ook kritiek te verduren, omdat het geclaimd land zou laten oppeuzelen door de vijand.

Lees ook over de laatste dodelijke confrontatie in de Galwan-vallei in juni 2020: In de afgrond gestort tijdens een nachtelijk handgemeen

Beide landen beschuldigen elkaar ervan de demarcatielijn te schenden. Het is lastig de fysieke botsingen en schijnbaar plots opdoemende bouwwerken op gruizige luchtfoto’s in kaart te brengen en de intentie ervan te doorzien. In een poging wijs te worden uit deze wirwar van operaties, gebruikten onderzoekers van de TU Delft, de Nederlandse Defensie Academie en de Amerikaanse universiteit Northwestern speltheorie om de openbaar beschikbare informatie van Chinese provocaties van de afgelopen vijftien jaar te analyseren. Zij herkenden in de data wel degelijk een patroon, schreven zij afgelopen november in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS ONE: dat zou erop duiden dat de Chinese invallen een onderdeel kunnen zijn van een strategie om meer territorium onder controle te krijgen.

Voor de Nederlandse academici was het paper vooral een oefening in het toepassen van speltheorie op militair-strategisch onderzoek. Maar Indiase media namen gretig de laatste denkstappen van de conclusie over: hier was dan eindelijk statistisch, wetenschappelijk doorberekend bewijs van China’s expansiedrift en de doordachte aanvallen op India’s grondgebied. Een andere conclusie werd door de meeste media helemaal overgeslagen, zag Robbert Fokkink van de TU Delft: dat uit het patroon van geweldsuitbarstingen zo duidelijk een aantal brandpunten oprees, dat die betwiste locaties bij vredesonderhandelingen de aandacht zouden moeten krijgen.

Nomaden in de knel

„Of we kijken eens naar wat mensen ín deze grensgebieden ervaren”, oppert conflictanalist Donthi, die voor de Crisis Group zelf afreisde naar Ladakh. Daar zag hij dat herders en nomaden steeds meer in de knel komen, en graasgebied verliezen aan het landjepik tussen de troepen. Ook heerst tussen deze gemeenschappen en de patrouillerende strijdkrachten wantrouwen. De demarcatie is zo onduidelijk dat de autoriteiten en lokale bewoners er verschillende interpretaties op nahouden, zelfs aan de eigen Indiase kant. Grenswachten verdrijven mensen uit wat de bufferzone zou zijn. Donthi: „De lokale gemeenschappen verliezen door de militaire spanningen hun tradities.”

Lang was het Indiase leger er veel aan gelegen de informatievoorziening uit de deelstaten onder controle te houden – te veel berichten over invallen zouden de eigen regering misschien zwak laten overkomen. De betreffende grensgebieden zijn voor internationale media veelal afgesloten. Maar met de satellietbeelden en sociale media is er steeds meer inzicht, volgens Donthi. Dat maakt het sentiment voelbaar, ook voor hemzelf tijdens zijn bezoek: „Het gevoel dat de vijand naderbij sluipt.”

Lees ook hoe het Indiase leger probeert het personeelsbestand te hervormen, tot woede van sommige aspirant-rekruten

Langzamerhand merkt niet alleen India die dreiging. Het Pentagon schrijft in de laatste beoordeling van de Chinese krijgsmacht over de „doorgezette ontwikkeling van infrastructuur”. Volgens datzelfde rapport heeft Beijing Washington laten weten dat het zich niet te veel met het grensconflict tussen de Aziatische grootmachten moet bemoeien – zo gevoelig ligt het. De jongste schermutseling bij Tawang kan zelfs worden gezien als een onderstreping van die waarschuwing. De inval volgde kort op een gezamenlijke Indiaas-Amerikaanse militaire oefening in de deelstaat Uttarakhand, ook aan de Chinese grens. Beijing had over die oefening al zijn onvrede geuit.

Voor Sushant Singh is het de jongste indicatie van de overmacht van de noorderbuur: „China kan een grensconflict tussen onze twee landen zelfs aanwenden om onze internationale bondgenootschappen te beperken. We zitten klem.”

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 15 december 2022