In Arizona kunnen dit ‘de laatste vrije verkiezingen zijn’

Na de stembusgang van twee jaar geleden weten Holly Higbee en Ryan Richardson al wat ze zullen aantrekken, deze verkiezingsdag in Arizona. Het stel moet de orde bewaren rond de methodistenkerk in Sierra Vista, die de hele dinsdag dienst zal doen als stembureau. Hij gaat voor een fleurige hawaïblouse met daaronder een zwart T-shirt met SECURITY erop. Zij voor een geel, fluorescerend hesje. En ze zullen borden vasthouden met de tekst: ‘Love Your Neighbor’, waarbij de drie o’s een hartje zijn.

Op 3 november 2020 waren er meerdere opstootjes op de parkeerplaats rond hun kerk. Vooral enkele aanhangers van toenmalig president Donald Trump maakten zich luidruchtig kenbaar, herinnert Higbee zich die laatste verkiezingsdag.

„Ze bleven wel op zeventig yard [64 meter] van de ingang. Maar ze sloegen bijvoorbeeld met campagneborden op de daken van auto’s.” Twee keer moest ze de politie bellen, vertelt ze na afloop van de zondagsdienst, waar beiden net hebben opgetreden in de kerkband. Hij op de drums, zij als zangeres.

Hoewel er geen president wordt gekozen, kunnen ook deze dinsdag de gemoederen oplopen. Dat doen ze in Cochise, de gemeente waarvan Sierra Vista het grootste stadje is, al weken. De Republikeinen in de westelijke woestijnstaat Arizona hebben Trumps leugen dat hem de zege in 2020 via kiesfraude ontfutseld werd, zéér enthousiast omarmd.

Kandidaten voor het gouverneurschap, voor een cruciale Senaatszetel, voor minister van justitie en voor de post van hoogste verkiezingsambtenaar: allemaal trekken ze de stembusgang van 2020 – en daarmee de legitimiteit van Joe Bidens presidentschap – in twijfel.

In Cochise county blijft het niet bij retoriek. De lokale Republikeinen grepen hun overmacht in de gemeente aan om te besluiten tot handmatige telling. De machines die de stembiljetten verwerken zouden niet te vertrouwen zijn. Of hun besluit in strijd is met de kieswet, zoals Democraten stellen, moest maandag nog op de valreep bepaald worden door de rechter. Zijn oordeel betekent waarschijnlijk echter niet het einde van de juridische strijd.

Gewapende mannen bij de poststembus

De toon voor de uren, dagen en mogelijk weken na verkiezingsdag is hiermee gezet. Higbee en Richardson zijn er al helemaal klaar mee. Hij diende in het leger en werkt nu als militair instructeur. Zij heeft een eigen wapenwinkel en werkt daarnaast twintig uur per week in de kerk. In 2020 vonden ze zowel Biden als Trump niks en stemden ze onafhankelijk.

„Het land is zo gespleten”, zegt ze. „En dan hebben we jarenlang een president gehad die ons vertelde dat verdeeldheid oké is. Dat het prima is om mensen die je niet mag, zonder respect te behandelen. Dat is moeilijk.”

De verkiezingen van 2020 hadden in Arizona een uitzonderlijk lange nasleep. Voor het eerst in 72 jaar had de staat voor een Democratische presidentskandidaat gekozen. Echter, met een miniem verschil van slechts 10.457 (op ruim 3,2 miljoen) stemmen. Op instigatie van de Republikeinen werd meermaals handmatig herteld – ook nadat Biden in 2021 al zijn intrek in het Witte Huis had genomen. De marge van de Democraat groeide door al het hertellen met enkele honderden stemmen.

Lees ook: Bizarre hertelling in Arizona wordt ook sommige Republikeinen te potsierlijk

Higbee denkt dat de verkiezingen eerlijk verliepen, maar de hele episode heeft bij hem twijfel over het kiessysteem gezaaid. Richardson denkt niet dat er gesjoemeld is „in een mate dat de uitkomst veranderd is”, maar staat open voor handmatig hertellen. „Als je als burgers en overheid voor 100 procent openheid bent, dan moet je niet bang zijn voor het licht van de waarheid.”

In Cochise county is de lokale sheriff Mark Dannels een verklaard Trump-sympathisant. Hij staat dinsdag paraat, maar vreest geen gedoe, zegt hij zaterdag na afloop van een liefdadigheidsloterij in Sierra Vista. „Iedereen wil integere verkiezingen, die versterken en schragen onze democratie in dit land”, zegt hij en gebruikt daarbij de door Republikeinen gemunte term ‘election integrity’.

Bij de verkiezingen van november 2020 werd ook Dannels zelf voor een nieuwe termijn herkozen. Was de stembusgang dat jaar eerlijk? Zijn korps kreeg er vier klachten over binnen, zegt hij. „Die zijn onderzocht en ongegrond verklaard.” Was de stembusgang in de hele staat eerlijk? „Ik kan alleen iets zeggen over Cochise county.”

De aanhoudende Republikeinse suggesties over vermeende fraude leidden al tot geflirt met geweld. Zo sloeg de sheriff van Maricopa, de gemeente rond Arizona’s grote stad Phoenix, vorige maand alarm. Bij een van de brievenbussen waar kiezers in de weken voorafgaand aan verkiezingsdag hun poststem kunnen deponeren, doken gewapende en gemaskerde mannen op in kogelwerende vesten. De zelfverklaarde poll watchers filmden onder meer de nummerplaten van burgers die hun stem kwamen inleveren.

Het waanidee dat deze ‘dropboxes’ in 2020 werden volgestopt met extra stemmen voor Biden, is afkomstig uit de uiterst-rechtse propagandafilm 2.000 Mules. De Republikeinse partijafdeling in Cochise county vertoonde de ‘documentaire’ al meerdere keren. Ook later deze maand zijn er nog twee vertoningen, meldt een briefje op de voordeur van het hoofdkwartier.

Lees ook dit artikel over de conservatieve films die ‘alternatieve feiten’ op het scherm brengen.

Paria in de eigen partij

Joel John, een Republikeins lid van de volksvertegenwoordiging van Arizona, hoopt dat zijn partij deze dinsdag fors verliest. Hij is niet herkiesbaar en spreekt zich openlijk uit tegen Trumps ‘Big Lie’. „Ik hoop dat de Democraten een grote zege boeken en dat we in onze partij onder ogen zien dat de kiezers deze Trump-lakeien te radicaal vinden”, vertelt hij, terwijl hij zijn pick-uptruck door enkele uitgestrekte akkers stuurt rond het stadje Buckeye, nabij Phoenix. Behalve politicus is hij ook eigenaar van een irrigatiebedrijf.

Zijn uitgesproken verzet tegen Trumps verkiezingsleugen heeft hem tot een paria in zijn partij gemaakt. Vorige maand werd hij nog officieel berispt, omdat hij openlijk steun uitsprak aan de Democratische kandidaat voor de post van Secretary of State. Diens Republikeinse rivaal Mark Finchem is een ‘election denier’ die campagnevoert met de belofte om de „criminelen die verkiezingsfraude pleegden op te sluiten”.

Volgens John weten de meeste gekozen Republikeinse functionarissen heus wel dat de verkiezingen niet gestolen waren. „Maar ze kunnen de leugen niet weerspreken. Keren ze zich tegen Trump dan valt hij hen aan, kunnen ze hun voorverkiezing niet winnen en is hun loopbaan voorbij.”

Dat overkwam bijvoorbeeld Rusty Bowers, de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden in Arizona. Hij besloot dit jaar te getuigen voor de 6-januari-commissie van het Huis in Washington, die de Capitool-bestorming door Trump-aanhangers, begin 2021, onderzoekt. „Rusty pleegde toen politieke zelfmoord.”

Joel John debuteerde twee jaar geleden als politicus door te winnen in een district dat gold als ‘blauw’, ofwel overwegend Democratisch. „Die campagne had een matigende invloed op mijn meer uitgesproken Republikeinse standpunten. Ik dacht dat ik als politicus in Arizona over abortus en wapens moest praten. Maar ik ging de deuren langs en sprak met Democraten en kwam erachter dat het ook gewoon mensen zijn. Die zich zorgen maken over onderwijs, gezondheidszorg, de economie.”

Hij vraagt zich dan ook af of de kiezers in Arizona meegaan in de verkiezingsleugen. „Binnen de partij is het een geloofsartikel. Trump is belangrijker geworden dan de rechtsstaat.” De harde kern van de Republikeinse achterban, „die Trump volgt als ware hij de Messias”, wordt er mee gemobiliseerd, weet Joel. Maar of dit ook voor de zwevende of onafhankelijke kiezer geldt? „Volgens mij schrikken we er ook veel kiezers mee af. Die willen gewoon nette mensen aan de macht.”

De Republikeinse kandidaat voor het gouverneurschap, de voormalig nieuwslezeres Kari Lake, is charismatisch en een fervent Trump-aanhanger. Haar Democratische uitdager is mediaschuwer en runt een bedeesde campagne. Het zou goed kunnen dat de Republikeinen bijvoorbeeld het gouverneurschap winnen, maar veel andere verkiezingen op deelstaat- en federaal niveau verliezen, hoopt John. „Ze zullen dan natuurlijk gaan roepen dat er weer gefraudeerd is. Maar hopelijk schudt het de partij ook wakker dat we te radicaal zijn geworden.”

Als de Republikeinen in zijn staat wel (bijna) allemaal winnen, zullen ze in 2024 verantwoordelijk zijn voor de organisatie van de presidentsverkiezingen dat jaar. Joel John „ligt er ’s nachts wakker van”, zegt hij. In 2020 hielden de instituties het omdat „dappere mensen” op sleutelposten niet toegaven aan Trumps druk de uitslag in zijn voordeel te wijzigen. „Als deze radicale Republikeinen straks die posities bekleden, dan is Arizona geen democratie meer en zitten we voor altijd onder hun bewind. Het is echt eng.”