In Alexandrië bekommeren ze zich nauwelijks om de stijging van de zeespiegel

Het is een drukte van jewelste op vrijdagavond op de corniche, de kustboulevard van Alexandrië. Families met kinderen zitten op de massieve betonnen blokken die recent langs de corniche zijn gestort als kustbescherming, naast vissende mannen die naar de lichtjes aan hun vislijnen in het water turen. Achter kleine karretjes staan verkopers thee en koffie te zetten, of ze zijn op houtskool maiskolven aan het roosteren. Hier en daar schiet een rat weg die hoopt wat etensresten te bemachtigen. De zee kabbelt rustig tegen de blokken aan. Het is nog geen winter, als hevige stormen Alexandrië kunnen teisteren.

Deze blokken liggen er dan ook niet voor niets. Alexandrië komt steevast naar voren in lijstjes van steden die het meest kwetsbaar zijn voor zeespiegelstijging. Het is niet moeilijk om je voor te stellen waarom. De stad strekt zich twintig kilometer langs de kust uit, en is maar een paar kilometer breed landinwaarts. De zee is hier nooit ver weg. Elke winter heeft Alexandrië te maken met overstromingen, als de golven tijdens een storm over de boulevard en de aangelegen cafés heen slaan, of na hevige regenval. In 2015 vielen er doden bij een dergelijke overstroming.

Toch leeft klimaatverandering niet heel sterk in de stad. Egypte gaat door een zware economische crisis. Er heerst een acuut dollartekort en de inflatie rijst de pan uit. Er is een tekort aan van alles, van medicijnen tot kippenvoer. Daarover gaat het in de cafés en tijdens familiebezoek.

Een jongeman uit het zuiden van Egypte die zich voorstelt als ‘Abdo’ en hier aan de maritieme academie studeert, zit in de volle zon op de betonnen blokken naast een oudere visser over de baai te turen. Van de klimaattop in Sharm el-Sheikh heeft hij nog nooit gehoord. Hij houdt van de zee, dat weet hij wel, en van de regen in de winter in Alexandrië. „Dan staat de hemel open, en worden je gebeden verhoord”, zegt hij. In het zuiden kennen ze zulke regen niet.

Lees ook: Hét thema van de klimaattop in Egypte: geld

Nooit gehoord van de klimaattop

Een groep studenten aan de theateropleiding van Alexandrië zit na een repetitie in een steegje tussen hoge flats aan een plastic tafeltje koffie te drinken. „Ik weet wel dat klimaatverandering bestaat, maar ik denk er nooit over na”, zegt Selma, een studente met wijde spijkerbroek en haarband in loshangend krullend haar. Van een klimaattop weet ze niets. „Het zal dus wel niet zo belangrijk zijn.”

Tasneem Nasser, een 29-jarige bankmedewerker met zwart steil haar, spijkerjasje en bril, maakt zich wel zorgen over de zeespiegelstijging. „Alexandrië gaat overstromen, dat is wel zeker. Je ziet nu al bij een beetje regen dat de zee de corniche overspoelt”, zegt ze. Volgens haar maakt de regering niet duidelijk wat de gevolgen van klimaatverandering zijn. „Hoe ver gaat de zee stijgen, welke delen van Alexandrië zijn veilig en welke niet?” Ze zegt mensen te kennen die ervoor kiezen te verhuizen. Voor haar is dat geen optie. „Ik kan niet leven zonder de zee.”

Nasser ziet ook dat er weinig bewustzijn is over klimaatverandering onder Alexandrijnen, behalve onder hoger opgeleiden. ,,Negentig procent van de mensen weet niet dat er een klimaatconferentie plaatsvindt.” Zelf verwacht ze niets van die top. „Ik ben pessimistisch. Ze kunnen praten over oplossingen, maar wanneer worden die in de praktijk toegepast?”

Lees ook: Egypte heeft alles gedaan om activisten uit de buurt van de klimaattop te houden

Alexandrië geteisterd door erosie

Volgens geoloog Abbas Shakary van de Universiteit van Caïro loopt het niet zo’n vaart met de overstroming van Alexandrië. De stad is gebouwd op een rotsachtige richel die aanzienlijk hoger ligt dan zeeniveau, vertelt hij in een telefoongesprek. De stad heeft wel te maken met erosie, vooral doordat de Nijl te weinig slib afzet.

De Hoge Dam bij Aswan in het zuiden van Egypte, gebouwd in de jaren 60, houdt slib tegen, vertelt Shakary. De Nijl treedt daardoor stroomafwaarts niet meer buiten haar oevers. Bij gebrek aan slibafzettingen is de Nijldelta sindsdien al meters geslonken, en verzilt het grondwater langs de kust. „Bij 50 centimeter zeespiegelstijging zouden 4 miljoen mensen moeten verhuizen,” zegt Shakary. Alexandrië zelf zal dan niet onderlopen, maar het kan wel een eiland worden als de omringende lager gelegen delen onder water komen te staan.

Dina Zayed, die onderzoek doet naar klimaatadaptie in Alexandrië, voorziet wel grote problemen. Per e-mail wijst zij op een rapport van de Wereldbank uit 2012 dat een scenario schetst waarin Alexandrië deels onbewoonbaar wordt door zeespiegelstijging: „Grote delen van de stad liggen binnen 200 tot 300 meter van water [de stad ligt op een smalle strook ingesloten tussen de zee en brakke meren aan de zuidkant]. Schade als gevolg van overstromingen kan oplopen tot meer dan 32,5 miljard dollar, ook zonder dat de stad onder water komt te liggen.”

Zayed pleit ervoor te onderzoeken hoe de kwetsbaarheid van Alexandrië voor klimaatverandering samenhangt met sociale en demografische veranderingen. „De stad is gebouwd voor de helft van haar huidige bevolkingsaantal. De snelheid en schaal van stadsuitbreiding is onvoorstelbaar, en de infrastructuur is niet mee gegroeid.”

Zo zijn de winterse overstromingen vooral een gevolg van slechte infrastructuur, waardoor het water niet wordt afgevoerd. Alexandrië telt ruim vijf miljoen inwoners. De snelle bevolkingsgroei wordt opgevangen door – vaak illegaal gebouwde – dicht opeenpakte flatgebouwen van tien of meer verdiepingen. Informele wijken hebben zich uitgebreid in de lagere, natte randen van de stad. „De hogere frequentie van extreem weer en bijkomende overstromingen bemoeilijkt het stadsleven voor de meest kwetsbare inwoners”, aldus Zayed.

Lees ook dit essay: ‘Iets’ doen voor het klimaat, dat willen mensen wel, tot ze zelf hun verworvenheden moeten inleveren

Betonnen tetrapods

Het hoofd van de Kustbeschermingsautoriteit van Alexandrië, Azza Eissa, zegt dat de stormen door klimaatverandering heviger worden en de golven hoger. Ze laat de gigantische betonnen ‘tetrapods’ zien die in het Montazahpark in het uiterste oosten van de stad langs de kust zijn neergelegd. Trots vertelt ze dat de afgelopen jaren op vijf plekken in de stad kustverstevigingen zijn aangebracht. Er wordt gewerkt aan een strategie om de infrastructuur van Alexandrië te verbeteren, zodat overtollig regenwater beter kan worden afgevoerd.

De top in Sharm el-Sheikh kan volgens Eissa een belangrijke rol spelen in de bewustwording over klimaatverandering. „De media brengen het onderwerp nu onder de aandacht. Na de conferentie weet iedereen wat klimaatverandering voor ons betekent.” Hoe Alexandrië er over een eeuw uitziet? „Als God het wil, is de stad dan mooier. Maar daar moeten we wel voor werken. We moeten samenkomen om dit probleem op te lossen. Als het om klimaatverandering gaat, is de wereld een dorp.”