Hoe Sven Mislintat Ajax in tweeën brak

Deze zomer moest het gebeuren voor Marin Bule. De geboren Bosniër werkt al jaren als zaakwaarnemer, vooral in Kroatië, maar hij voldoet niet aan het clichébeeld van de voetbalmakelaar. Dat wordt bepaald door grote kantoren en bekende namen als Jorge Mendes, Vlado Lemic en wijlen Mino Raiola, die tientallen zo niet honderden miljoenen verdienden aan transfers van hun topspelers. Bule behoort tot de veel grotere groep van kleine zaakwaarnemers die een handvol voetballers bijstaat, jonge mannen vaak, die al blij zijn als ze goed van de sport kunnen leven.

Dat gaat veranderen, beseft Bule dit voorjaar. Nu is het moment om veel geld te gaan verdienen. Een van zijn spelers heeft een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt en staat op het punt een miljoenentransfer te maken. Bule, zo bevestigen mensen die hem kennen, begeleidt Josip Sutalo al sinds hij in de hogere jeugdelftallen speelde van Dinamo Zagreb, toen niemand nog kon voorspellen hoe goed hij zou worden. Hij bracht hem naar trainingen, als Sutalo klaar was met school. Hij was er toen Sutalo werd verhuurd aan een kleine club uit Istrië, ver verwijderd van de Europese top. En hij is er nog steeds deze zomer, als de centrale verdediger in het nationale elftal speelt en wordt begeerd door clubs uit de grote Europese competities.

Althans, dat denkt hij. Hij is nog betrokken als het Italiaanse Fiorentina op 24 juli een bod doet van 12 miljoen euro. Anderhalve week later wordt duidelijk dat Ajax bereid is veel verder te gaan om Sutalo vast te leggen. Directeur voetbalzaken Sven Mislintat reist op 3 augustus zonder collega’s naar Zagreb om met de directie van Dinamo te onderhandelen, iets wat uitzonderlijk is – normaal gesproken gaat dat telefonisch, per mail of via een vertegenwoordiger. Een lokale journalist, op de hoogte van zijn komst, staat klaar om Mislintat te fotograferen als hij over de verlaten parkeerplaats naar het stadion loopt.

Een van Bules spelers heeft een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt en staat op het punt een miljoenentransfer te maken

Ruim twee weken later is de deal rond. Ajax betaalt 20,5 miljoen euro voor de centrale verdediger, een bedrag dat door bonussen kan oplopen tot 23,5 miljoen.

Bule heeft dan al een tijdje niets meer van zijn speler gehoord. Ook Ajax en Dinamo hebben hem niet benaderd, vertellen meerdere betrokkenen. „We hebben alle agenten in de deal gerespecteerd”, zal Mislintat later zeggen. Bule ziet dat anders, tot zijn ontsteltenis is hij buiten de miljoenentransfer gehouden en verdient hij niets. Anderen hebben kennelijk onderhandeld over de speler die hij al sinds zijn jeugd begeleidt.

De transfer van Sutalo is exemplarisch voor het ondoorzichtige spel rond meerdere transfers bij Ajax deze zomer, en kan bovendien symbool staan voor de vaak schimmige gang van zaken rond miljoenentransfers. Niemand bij Ajax kent Marin Bule, laat staan dat ze weten dat hij is gepasseerd. Die onwetendheid is mogelijk door het individualistische, bijna ongrijpbare opereren van directeur voetbalzaken Mislintat. Hij zet regelmatig zijn eigen netwerk in bij deals en houdt Ajax-scouts grotendeels buiten het contact met zaakwaarnemers. De clubleiding van Ajax hoort de argumenten om een speler te halen, maar ziet daarna vooral het eindresultaat.

De Kroatische topaankoop Josip Sutalo was aanvoerder in het duel tegen Fortuna Sittard, begin september. Foto Gerrit van Keulen / ANP

In het geval van Sutalo blijkt dat de ervaren Zwitserse spelersmakelaar Marco Lichtsteiner, waarmee Mislintat ook bij eerdere clubs werkte, wél geld verdient aan de deal. Hij is door Ajax ingehuurd om de transfer met Dinamo uit te onderhandelen, ondanks het feit dat Mislintat zelf naar Zagreb is gereisd voor gesprekken met de clubleiding van Dinamo. Als vertegenwoordiger van de speler staat op de transfercontracten niet Marin Bule, maar de verder onbekende Zdenko Ostojic. De link met Dinamo Zagreb is dat hij een vriend is van een voor fraude veroordeelde oud-directeur van die club.

De transfer van Sutalo is niet de enige aankoop van Mislintat deze zomer waarbij een zaakwaarnemer op het laatste moment aan de kant is geschoven, en de clubleiding van Ajax niet precies weet wat er is gebeurd. Dat was óók het geval bij de Kroatische verdediger Borna Sosa. Die ruilde vlak voor zijn miljoenentransfer naar Ajax zijn zaakwaarnemer in en ging in zee met een zakenrelatie van Mislintat.

Ajax-vleugelverdediger Borna Sosa (blond haar) in duel met Feyenoord-aanvaller Yankuba Minteh, in de Klassieker op 24 september. Foto Olaf Kraak / ANP

Geen van de spelers die Mislintat heeft gehaald is vooralsnog een onbetwiste aanwinst gebleken, net zo min als de trainer, met de slechtste seizoensstart sinds 1964 tot gevolg.

Zo gebeurde precies wat Ajax na een chaotisch verlopen seizoen had willen voorkomen. Waar de club rust wilde, ontstond opnieuw chaos – erger dan ooit. Het ontslag van Mislintat en een extern onderzoek van accountantskantoor KPMG naar zijn „rol” en „belangen” hebben de rust niet teruggebracht.

Ajax is intern diep verdeeld geraakt, zozeer zelfs dat de club nauwelijks nog bestuurbaar is, en coryfeeën Leo van Wijk en Michael van Praag zijn gevraagd om terug te keren als toezichthouders. Of ‘troubleshooters’, zoals Van Praag het noemde, want „Ajax staat in de hens”.

Hoe kon dit gebeuren bij een club die er juist alles aan gelegen was grip te krijgen op het transferbeleid na de mislukte transferzomer van 2022, waarin Ajax de regie verloor? NRC reconstrueerde wat er achter de schermen gebeurde in de vier maanden dat Mislintat werkzaam was bij Ajax. Over een club die dacht te kiezen voor een moderne structuur en eensgezindheid, om toch weer in wantrouwen en geruzie te vervallen.

Lef hebben

Niemand herkent Sven Mislintat in de Jahrhunderthalle in Bochum. Het is dinsdag 13 juni, iets voor half drie, over een klein uurtje wordt hij verwacht op een van de kleine podia die in het grote beursgebouw zijn neergezet. Tot die tijd hangt de directeur voetbalzaken van Ajax op een grote zitzak, zijn blik vrijwel onafgebroken op zijn telefoon.

In het voetbal, zeker in Duitsland, is Mislintat een bekende naam. Een opvallende verschijning bovendien, met zijn halflange surfkapsel, zwarte kleren en hagelwitte sneakers. Maar deze beurs heeft niets met voetbal te maken. De Ruhr Summit, zoals het evenement heet, geeft innovatieve startups uit het Roergebied de kans zich te presenteren aan klanten en investeerders.

Dat Mislintat hier is uitgenodigd, komt omdat hij wordt gezien als een succesvolle ondernemer uit de regio. Hij heeft naast zijn loopbaan in het voetbal twee bedrijven mede opgericht. Matchmetrics levert software om voetballers te scouten via data-analyse. Ruhr Industries maakt duurzame kleding, waaronder de zwarte shirts die Mislintat draagt.

Dat hij op de uitnodiging is ingegaan, midden in de voor Ajax cruciale transferzomer, komt doordat hij zich diep verbonden voelt met de regio, vertelt hij als hij zich op het podium laat interviewen voor maximaal vijftig bezoekers. Mislintat heeft in Bochum sportwetenschappen gestudeerd en is in de buurt van Dortmund opgegroeid.

Mislintat tijdens een presentatie in de John Cruijff Arena. Foto Phil Nijhuis

Lef is het sleutelwoord, als ondernemer én in het voetbal, zegt Mislintat. Hij begint over Shinji Kagawa, een middenvelder die op het tweede niveau speelde in Japan en die op voorspraak van Mislintat in 2010 naar Borussia Dortmund kwam. Uit data- en video-analyses had Mislintat, destijds scout, geconcludeerd dat de Japanner in potentie een topspeler was. Het duurde zes maanden voordat hij het aandurfde de pitch te maken bij trainer Jürgen Klopp. Kagawa zou uitgroeien tot vaste waarde bij Borussia Dortmund en later voor 16 miljoen euro naar Manchester United vertrekken.

Zo wil Mislintat ook te werk gaan bij Ajax, waar hij als hoogste technische baas veel meer te zeggen zal hebben dan in zijn tijd als hoofdscout bij Borussia Dortmund. Hij klinkt vol zelfvertrouwen als hij praat over zijn nieuwe baan. „Een van de meest iconische clubs in de wereld, om daar te mogen werken als eerste buitenlander op die positie, dat is tegelijk een reusachtige eer en een maximale uitdaging. Ik moét leveren.” Hij zegt dat de mensen die verantwoordelijk waren voor afgelopen seizoen, waarin Ajax derde werd, er niet meer zijn. „Ik moet het dus beter doen.”

Een dag later maakt Mislintat bekend dat Sparta-coach Maurice Steijn, een klassieke ‘overperformer’ volgens de technisch directeur, de nieuwe trainer wordt van Ajax. Het is de eerste van vele keuzes waarmee Mislintat verrast.

Hoe Ajax voor Mislintat valt

Mislintat kijkt letterlijk op tegen Edwin van der Sar, als die hem dinsdag 11 april rondleidt door de Johan Cruijff Arena. Ze lopen langs foto’s van oud-spelers als Cruijff en Dennis Bergkamp. De oud-topkeeper, dan algemeen directeur van Ajax, stopt even en wijst naar een ander clubicoon, Sjaak Swart. „Hem ga je snel ontmoeten en hij zal je vast wat advies geven”, zegt Van der Sar. „Ik hou ervan om met levende legendes te praten”, grijnst Mislintat, die later die dag wordt gepresenteerd aan de pers.

De Ajax-top is snel onder de indruk geraakt van de Duitser, vanaf het eerste telefoongesprek dat Van der Sar in februari met hem heeft. Mislintat staat op een shortlist met vijf kandidaten van het internationale headhuntersbureau Twenty First Group. Dat is door Ajax ingeschakeld om te helpen bij de moeizame zoektocht naar een nieuwe directeur voetbalzaken als opvolger van Marc Overmars, in februari 2022 vertrokken vanwege grensoverschrijdende berichten aan vrouwelijke collega’s.

Zijn abrupte einde is voor de clubleiding ook een kans om de voetbaltechnische organisatie te vernieuwen. Als dealmaker bouwde Overmars een sterke reputatie op, maar aan verslaglegging deed hij nauwelijks. Veel ging op intuïtie, zonder grondige onderbouwing. Er moet werk worden gemaakt van professionelere rapportages, vinden de toezichthouders. Geen afspraken meer per WhatsApp, maar formeel via de mail.

Lees ook: deze NRC-reconstructie over het chaotisch verlopen vorige seizoen van Ajax, waarin na het vertrek van Marc Overmars eigenlijk niemand de leiding nam

Dat is niet het enige. De afdeling profscouting, volgens betrokkenen verouderd en onderling gebrouilleerd, moet hervormd worden, waarbij Mislintats achtergrond als (hoofd-)scout bij Borussia Dortmund en Arsenal een voordeel kan zijn. De selectie, zo is de verwachting, moet in de zomer opnieuw worden opgebouwd. Tegelijkertijd moet het spelersbudget (salarishuis), met zo’n 75 miljoen euro uitzonderlijk hoog voor de Nederlandse markt, omlaag.

In de gesprekken die directieleden en commissarissen met Mislintat voeren, merken ze dat hij goed is voorbereid. Hij kijkt breed in de markt naar spelers, analyseert informatie over spelers vanuit verschillende perspectieven. Wat helpt, is dat hij zijn keuzes haarfijn en met overtuigingskracht toelicht. Dat hij een groot internationaal netwerk heeft, een naam opbouwde met data-scouting en werkte bij clubs met een goede jeugdopleiding, versterkt zijn profiel.

Mislintat met collega directieleden Menno Geelen (uiterst links) en Edwin van der Sar (links van Mislintat), eind vorig seizoen bij een duel tegen FC Groningen dat voor lege tribunes moest worden uitgespeeld. Foto Cor Lasker / ANP

Het is deze Mislintat waar Ajax voor valt. Open, intelligent, eloquent, vooruitstrevend. Geen oud-voetballer, zoals Overmars, geen Nederlander ook, en hij ontbeert een verleden bij Ajax. Iets dat bijzonder belangrijk wordt gevonden binnen de club, vooral omdat wijlen Johan Cruijff dit cruciaal vond. Dat maakt dat Mislintat gewantrouwd zal worden door conservatieve stromingen binnen de club en de media, beseffen directie en commissarissen.

Mislintat is zich daar ook van bewust, maar hij is wel wat gewend, laat hij blijken. VfB Stuttgart, de club waar hij sportief directeur was tussen 2019 en eind 2022, is óók een politiek mijnenveld, verzekert hij.

Ajax moet moderniseren, vindt vooral directielid Maurits Hendriks, óók een buitenstaander en relatief nieuw bij de club. Mislintat brengt de wetenschappelijke aanpak waar Ajax behoefte aan heeft. Nadat de gesprekken met topkandidaat Julian Ward van Liverpool stuklopen, schakelt Ajax snel door naar de Duitser. Bij zijn presentatie in april zegt Van der Sar blij te zijn dat de organisatie met Mislintat een „kwaliteitsimpuls” krijgt. In het persbericht licht hij toe: „Ik ben ervan overtuigd dat hij een belangrijke bijdrage gaat leveren aan nieuwe successen van Ajax.”

Toch weten de directieleden op dat moment al dat ze een risico nemen met Mislintat. Mensen die hem kennen uit eerdere functies waarschuwen dat hij moeilijk kan zijn om mee samen te werken. Zo zegt een hooggeplaatste (oud-)medewerker van Mislintats vorige club VfB Stuttgart, die door Ajax is gebeld voor een referentie, dat zijn imago niet strookt met de werkelijkheid. En dat je hem niet te veel ruimte moet geven.

Mislintat, de mythe

Fritz Kissing kan zich Sven Mislintat nog goed herinneren. Samen trainen ze in 2002 korte tijd Westfalia Herne, op het vijfde niveau in Duitsland. Kissing als hoofdcoach, Mislintat als assistent. Kissing is best tevreden met zijn bevlogen assistent. Wel valt hem op dat Mislintat een zelfvertrouwen heeft dat grenst aan zelfoverschatting. De oefenvormen en strijdplannen die hij bedenkt zijn soms zo ingewikkeld, dat de spelers van Westfalia Herne na afloop het gevoel hebben dat ze er niets van kunnen. „Sven geloofde dat hij Bundesliga-trainer kon worden”, zegt Kissing. „Maar zo goed was hij niet.”

De trainer Mislintat blijft steken in de lagere regionen van het Duitse profvoetbal. Als scout haalt hij wel de top. Bij Borussia Dortmund, waar hij in 2006 begint, wordt hij al gauw gepromoveerd tot hoofdscout en verwerft hij een bijna mythische status. Mislintat, die met een bevriende sportwetenschapper in zijn vrije tijd data-analyse software ontwikkelt om voetbaltalent te zoeken (een project dat later uitmondt in Matchmetrics), staat aan het hoofd van een relatief klein scoutingteam in een periode dat het ene na het andere toptalent naar Dortmund trekt. Kagawa dus, maar ook latere sterspelers Robert Lewandowski, Pierre-Emerick Aubameyang en Ousmane Dembélé.

Mislintat is gezegend met een geweldig oog voor talent, is de conclusie van collega’s en journalisten, die hem de bijnaam ‘Diamantenauge’ geven. Hijzelf weet dat verborgen diamanten ontdekken in het voetbal vrijwel onmogelijk is nu iedere profclub toegang heeft tot data-analyseprogramma’s die statistieken en beelden bevatten van tienduizenden spelers over de hele wereld. Het gaat erom ze op waarde te schatten, gedurfde keuzes te maken en andere clubs te slim af te zijn. Daarbij is veel geoorloofd, ziet Mislintat, die nauw samenwerkt met de sportief directeur van Dortmund. De strijd om felbegeerde talenten wordt meedogenloos gevoerd, zowel door clubs als zaakwaarnemers.

Mislintat is gezegend met een geweldig oog voor talent, is de conclusie van collega’s en journalisten, die hem de bijnaam ‘Diamantenauge’ geven

Zoals bij Dembélé. Van hem is in 2016 al lang bekend dat hij een speler is met veel potentie. Arsenal heeft belangstelling voor de jonge aanvaller van Stade Rennes, net als Manchester United en Bayern München. FC Barcelona denkt zelfs dat het Dembélé al binnen heeft, vertelt een toenmalig bestuurder van de Catalaanse club. „Een paar dagen later hoorden we dat Dembélé was gewisseld van zaakwaarnemer en naar Dortmund ging.” Het is precies die gang van zaken waarover deze zomer bij Ajax discussie ontstaat.

De transfer wordt inzet van een lange juridische strijd tussen Dembélé’s oude management en zijn nieuwe vertegenwoordigers, onder wie de Zwitser Marco Lichtsteiner, die een jaar later ook betrokken is als Dembélé voor 105 miljoen euro alsnog de overstap maakt naar Barcelona. Een vergelijkbaar conflict ontstaat rond de overgang van Aubameyang van St. Etienne naar Borussia Dortmund.

Voor de status van Mislintat maakt het allemaal geen verschil: hij geldt voortaan als de man die deze topvoetballers heeft ontdekt, niet als een man die betrokken is bij transfers waarover gedoe ontstaat.

Zijn imago brengt hem in 2017 bij Arsenal, waar hij als ‘head of recruitment’ aan de slag gaat met uitzicht op promotie naar de functie van sportief directeur. Het loopt anders. Spelers die Arsenal in die periode haalt, onder wie Stephan Lichtsteiner, de broer van de zaakwaarnemer, kunnen het tempo van de Premier League niet aan. Na iets meer dan een jaar vertrekt Mislintat uit Londen.

Coach Maurice Steijn na de met 3-1 verloren wedstrijd bij FC Twente, half september. Foto Olaf Kraak / ANP

Bij VfB Stuttgart krijgt Mislintat vervolgens de kans om zich te bewijzen als sportief directeur. NRC was in Stuttgart en sprak met twee (oud-) bestuurders van de club die met Mislinat hebben gewerkt, naast een scout en een voormalig adviseur van de club. Over één ding zijn ze het eens: Mislintat heeft het vermogen toptalent te vinden op onverwachte plekken. Zo is zijn eerste aankoop bij Stuttgart Wataru Endo van Sint-Truiden, die tegenwoordig bij Liverpool speelt. Ook de jonge aanvaller Silas van de Franse tweedeklasser Paris FC blijkt al snel een voltreffer. „Dan denk je: deze man weet precies wat hij doet, waarom zouden we hem niet de ruimte geven?”, zegt een (voormalig) bestuurder.

Ruimte krijgt Mislintat. Maar al snel blijkt dat de vele onbekende nieuwelingen die Mislintat binnenhaalt met langjarige contracten ook kunnen teleurstellen. Soms zijn ze niet eens goed genoeg voor de Bundesliga, waardoor Stuttgart genoodzaakt is ze te verhuren aan clubs op het tweede niveau. Zijn keuzes zijn zelfs voor nauw betrokkenen vaak moeilijk te volgen. Mislintat is een individualist, merken ze bij Stuttgart. Hij praat nauwelijks met zijn scouts, afgezien van zijn vertrouweling Uli Schier, en doet onderhandelingen het liefst alleen.

Daarbij werkt hij veel met een paar voetbalmakelaars. Marco Lichtsteiner is bij tenminste vijf transfers betrokken in de ruim drie jaar van Mislintat bij Stuttgart, net als Arthur Beck – beiden zullen later ook opduiken bij Mislintats transfers bij Ajax. De clubleiding van Stuttgart ziet er geen probleem in. Iedere sportief directeur heeft een netwerk waar hij graag mee werkt, bovendien komt Beck uit de buurt en is hij goed ingevoerd bij Stuttgart. Wel ontstaat er volgens betrokkenen discussie over de relatief hoge commissies die Stuttgart in die periode over transfersommen betaalt aan zaakwaarnemers – gemiddeld 26 procent blijkt uit een intern document dat NRC heeft ingezien. Terwijl 5 tot 10 procent gebruikelijk is in de markt.

Pogingen om Mislintat af te remmen en meer te laten samenwerken zijn weinig succesvol, zeggen de (oud-) bestuurders. Hij geeft zijn autonomie niet vrijwillig op en kan, anders dan de rest van de clubleiding, bogen op een grote populariteit bij fans en media. Hij is benaderbaar, cool, begint een eigen Instagram-pagina en schuift vijf uur lang aan in een podcast van supporters. Als Duitse media schrijven dat Mislintat met transfers 100 miljoen euro voor de club heeft verdiend, weten ze intern dat die cijfers van geen kant kloppen (wat ook blijkt uit het document dat NRC inzag). Maar in de beeldvorming blijven die getallen overeind.

Mislintat geeft zijn autonomie niet vrijwillig op en kan, anders dan de rest van de clubleiding, bogen op een grote populariteit bij fans en media

Pas als VfB Stuttgart in 2022 dreigt te degraderen en er een nieuwe directeur is aangesteld, neemt de club afscheid van Mislintat. Terugkijkend concluderen bronnen bij de club dat Mislintat zeker kwaliteiten heeft, maar dat je hem flinke beperkingen moet opleggen, niet volledig de regie moet geven over het transferbeleid. „Je moet meteen duidelijk maken dat hij niet de baas is”, zegt een van hen. „Dat is bij ons misgegaan.”

Met Edwin van der Sar naast zich in de directie en nieuwe, strakke transferprotocollen die zijn ontwikkeld zit dat wel goed, denkt de clubleiding van Ajax. Maar al snel blijkt dat anders te liggen. Van der Sar, de enige in de directie die de voetbalwereld én de transfermarkt door en door kent, stapt eind mei onverwacht op. Zijn beoogd opvolger Alex Kroes begint pas in maart 2024. Een machtsvacuüm waar Mislintat gebruik van maakt: hij gaat zijn gang.

De dealmaker

Het is woensdag 20 september, als de onrust met het uur groeit. Coach Steijn moet in een persconferentie voor het Europese duel tegen Olympique Marseille ingaan op tal van vragen over Mislintat, tegen wie een dag eerder een onderzoek is aangekondigd vanwege mogelijke belangenverstrengeling bij de transfer van Borna Sosa. Wat weet Steijn van dat onderzoek? Ziet hij Ajax nog wel als topclub? Heeft hij het nieuws meegekregen dat Mislintat hem maandag al wilde ontslaan?

Bij de achterban is ondertussen grote scepsis over de nieuwe spelers die Mislintat kocht, zeker na de kansloze 3-1 bij FC Twente een paar dagen eerder. Dat duel maakt de onthutsende seizoensstart compleet, Ajax staat twaalfde. Het sentiment: wat voor ravage heeft Mislintat aangericht?

De Kroatische vleugelverdediger Borna Sosa gaf in het uitduel tegen FC Twente, half september, een assist op spits Brian Brobbey. Ajax verloor met 3-1. Foto Olaf Kraak / ANP

Die opwinding staat in schril contrast met de rust in de bestuurskamer op trainingscomplex De Toekomst, diezelfde dag. Aan een ovale tafel met clubembleem controleert de zogeheten auditcommissie – met twee rvc-leden, financieel directeur Susan Lenderink en een accountant van Deloitte – woensdag 20 september de transfers van Mislintat. Een formele check die ieder jaar geruisloos voorbij gaat, maar nu gevoelig ligt vanwege de twijfels die zijn ontstaan.

Wat de commissieleden zien is het eindresultaat van een transferzomer waarin Ajax voor twaalf spelers naar schatting zo’n 110 miljoen euro uitgaf, tegenover 155 miljoen aan inkomsten. Tot hun genoegen blijkt uit de rapportages dat er normale commissies zijn betaald aan zaakwaarnemers, tussen de 5 en 10 procent. Bij de twaalf transfers speelden negen verschillende makelaars een rol. Die verscheidenheid vinden de commissieleden van belang, Ajax wil niet afhankelijk worden van een klein groepje makelaars.

Hun interne controlesysteem heeft gewerkt, constateren ze. Daar hadden ze al vertrouwen in. De ‘checks and balances’ zijn dit jaar verscherpt, na de chaotische transferzomer van 2022 waarbij de omstreden makelaar Milos Malenovic werd ingehuurd om Ajax te ondersteunen bij transfers en hij veel macht naar zich toetrok. De bedragen voor spelers zijn voor het eerst met een nieuwe ‘tool’ geanalyseerd op basis van de ‘benchmark’ van de marktwaardes. Dit past in de lijn om transfers beter te ‘objectiveren’, dus los te koppelen van subjectieve beoordelingen. Er is bij geen enkele transfer méér betaald dan de marktwaarde, is de conclusie op basis van die tool.

Dat er binnen de vereniging AFC Ajax (800 leden), met 73 procent grootaandeelhouder van de beursgenoteerde profclub, en onder Nederlandse zaakwaarnemers desondanks al weken wordt gesmoesd over opvallend hoge transfersommen die Ajax zou hebben betaald voor onbekende spelers, komt bij de commissarissen wel door. Datzelfde geldt voor geruchten dat Mislintat bevriende zaakwaarnemers bij deals zou betrekken. Storend, vinden de commissarissen die verdachtmakingen. En ongefundeerd.

Teleurstelling bij de spelers van Ajax na de 3-3 in het thuisduel tegen Olympique Marseille in de Europa League. Foto Olaf Kraak / ANP

Tegelijkertijd zijn ze niet verrast. Door de komst van Mislintat en zijn buitenlandse netwerk verliezen Nederlandse zaakwaarnemers aan invloed en handel bij de club. Die zijn jaloers en rancuneus, is de analyse van de toezichthouders, die het gevoel hebben dat er een hetze gaande is tegen de directeur die als man zonder verleden (en oude vrienden) bij Ajax toch al wordt gewantrouwd. Ze zien het als hun taak om Mislintat in bescherming te nemen.

Dat is aanvankelijk ook de reactie als de NOS onthult dat een zakenrelatie van de technisch directeur betrokken was bij de transfer van Borna Sosa. Met zo iemand samenwerken gaat in tegen de ‘corporate governance verklaring’ van de club en wekt de schijn van belangenverstrengeling. Ajax kondigt een onderzoek aan en vertelt Mislintat voorlopig in de luwte te blijven. Maar de clubleiding ziet het toch vooral als een slordigheid dat de Duitser heeft verzuimd te melden dat Arthur Beck, zaakwaarnemer van Sosa, ook aandelen heeft in Mislintats bedrijf Matchmetrics.

Maar de verbazing over hoe Ajax zich deze zomer manifesteert op de transfermarkt leeft breder dan alleen onder Nederlandse zaakwaarnemers en verenigingsleden. Bij Stuttgart zien ze met verwondering dat Beck überhaupt de vertegenwoordiger is van Sosa. De speler had namelijk een andere zaakwaarnemer, met wie de clubleiding vlak voor de transfer naar Amsterdam nog sprak over aanbiedingen uit Spanje en Italië. Toen Ajax in beeld kwam, heeft de verdediger zijn zaakwaarnemer plotseling ingeruild voor Arthur Beck, de zakenrelatie van Mislintat.

App-communicatie tussen de speler en zijn voormalig zaakwaarnemer, ingezien door NRC, wijst erop dat Mislintat er bij Sosa op heeft aangedrongen om deze transfer via Beck te doen. „Hij kwam samen met Arthur”, appte Sosa aan zijn vorige agent, als hij de overstap naar Beck uitlegt. „Ik kan niets als Sven zegt dat het anders moet.” Arthur Beck, die niet reageerde op vragen van NRC, ontkende deze lezing bij VI.

En er is meer. Bij Middlesbrough vinden ze het vreemd hoe de transfer van aanvaller Chuba Akpom (12,3 miljoen euro, plus 2 miljoen aan bonussen) tot stand komt, vertelt een hooggeplaatste bron binnen de club die bij de deal was betrokken. Akpom mag weg, heeft Middlesbrough aan het eind van vorig seizoen besloten, zijn contract loopt volgende zomer af. Nu kunnen ze nog iets aan hem verdienen, zeker omdat hij een goed seizoen draaide. De club heeft een onbekend bedrag in gedachten dat zijn transfer minimaal moet opbrengen. Het Franse Lens blijkt bereid dat te betalen, enkele miljoenen meer zelfs.

De Engelse aanvaller Chuba Akpom maakte in de uitwedstrijd tegen Fortuna Sittard, begin september, zijn debuut voor Ajax. Foto Gerrit van Keulen / ANP

Akpoms zaakwaarnemer, Emeka Obasi, belooft volgens de bron een beter bod binnen te hengelen. Lukt dat, dan heeft hij recht op een percentage van de meeropbrengst, zo spreekt Middlesbrough met hem af. Vervolgens komt Obasi met Ajax. Niet ongebruikelijk, in het voetbal. Het opmerkelijke is, vertelt de betrokkene van Middlesbrough, dat Obasi adviseert het eerste bod van Ajax af te wijzen. Hij weet dat Ajax met een tweede bod zal komen – en hoe hoog dat zal zijn. Dat bod komt. „Tot op de penny nauwkeurig”, zegt de bron in de clubleiding van Middlesbrough.

Hoe Obasi aan die gevoelige informatie komt, is onduidelijk. Clubs houden informatie over wat ze maximaal bereid zijn te betalen voor een speler normaal gesproken binnenskamers, om te voorkomen dat ze de prijs opdrijven. Obasi reageerde niet op een verzoek om commentaar.

De clubleiding van Ajax gaat er ondanks alles van uit dat het forensisch onderzoek naar Mislintats transfers geen bijzonderheden naar boven brengt. De controles hebben goed gewerkt, is de overtuiging. Het is op een ander terrein dat commissarissen en directie zich afvragen of ze signalen hebben gemist. Signalen waarvoor ze zijn gewaarschuwd.

Fricties

De voorbereiding op het nieuwe seizoen is net begonnen, als de top van de voetbaltak bij elkaar is om op één lijn te komen. De ‘Ajax summit’ moet de eerste zijn van een jaarlijks terugkerende bijeenkomst. Op het luxueuze landgoed Duin & Kruidberg, tegen de duinen van Santpoort-Noord aan, wordt op 10 en 11 juli vooral gepraat. Wat is het ‘Ajax-dna’ precies? En de Ajax-speelwijze? Wat wordt per positie van een Ajax-speler gevraagd? Het komt allemaal langs in presentaties, paneldiscussies, gesprekken bij het diner, in een wandeling rondom het hotel.

Het is een initiatief van directieleden Sven Mislintat en Maurits Hendriks, die als Chief Sports Officer verantwoordelijk is voor samenhang tussen alle afdelingen in de topsportorganisatie. De voetbaltak is hard gegroeid naar zo’n 225 medewerkers, tal van disciplines zijn versterkt, zoals fysiek, medisch, video-analyse, mentale begeleiding, wetenschap en data-analyse. Een probleem is dat binnen die omvangrijke organisatie specialisten geïsoleerd zijn geraakt. Samenhang ontbreekt. Daarom is vrijwel iedereen erbij in Santpoort, van coach Maurice Steijn tot scouts, jeugdopleiders en vakspecialisten.

Het maakt niet uit waar je vandaan komt, als je het Ajax-voetbal maar snapt, zeggen stafleden met een Ajax-achtergrond aan de bar. Maar de ideeën over wat dat voetbal precies inhoudt, zijn zo uiteenlopend dat de clubleiding dit wil structureren. Nu staat bij de afdeling profscouting nergens zwart op wit wat wordt gevraagd van een verdedigende middenvelder of spits. Scouts en trainers hebben het wel in hun hoofd, maar er is geen eenduidige aanpak.

Eenheid creëren is waar het om draait. Oók in de persoonlijke verhoudingen. Met buitenstaanders Steijn, Mislintat en tal van andere nieuwe mensen, wordt de summit gezien als een manier om elkaar versneld te leren kennen. Betrokkenen die NRC spreekt zijn naderhand enthousiast, eindelijk is er een gesprek over een gemeenschappelijke toekomstvisie. En dat in een open, constructieve sfeer.

Toch kan de summit niet voorkomen dat de eenheid in de weken erna verbrokkelt.

Maurice Steijn coacht voor lege tribunes in de Johan Cruijff Arena, eind september, tijdens het restant van het eerder gestaakte duel tegen Feyenoord. Foto Olaf Kraak / ANP

Wat voor onrust zorgt, is dat Mislintat eigen ‘mannetjes’ binnen de organisatie plaatst. De belangrijkste is Uli Schier, eerder hoofdscout bij VfB Stuttgart onder Mislintat. Bij wedstrijden zit hij op de tribune naast Mislintat, op De Toekomst luncht hij mee met de technische staf en hij schuift uit het niets aan bij een overleg van de scouting. Wie ís die man, vragen mensen zich af in de wandelgangen. Vrijwel niemand kent hem.

Mislintat heeft zijn vertrouweling er graag bij, maakt hij duidelijk aan de directie. De hervorming van de scouting is een van zijn opdrachten, als hij Schier hiervoor nodig heeft willen ze hem die ruimte geven. Uit een organogram dat NRC heeft ingezien, blijkt dat Schier een hoge positie heeft in het scoutingteam, ‘decision making support’ staat bij zijn naam, wat betekent dat hij betrokken is bij belangrijke besluiten. Andere scouts hebben die bevoegdheid niet.

Het verscherpt de al langer gespannen verhoudingen binnen de profscouting. Dat Mislintat nauwelijks overlegt, helpt niet. Adviezen voor spelers worden niet opgevolgd en de onderbouwing van aankopen is gebrekkig, stellen scouts. Bij het wekelijkse overleg – elke dinsdagochtend – verschijnt Mislintat een enkele keer. De invloed van de nieuwe, jonge hoofdscout Kelvin de Lang, die van Manchester City komt en pas op 4 augustus begint, is beperkt op de directeur voetbalzaken. Tot verwondering van sommige scouts geeft de rvc goedkeuring voor aankopen, terwijl zij zelf twijfels hebben over de hoogte van de transfersommen.

In die omgeving knakt Michel Doesburg, een doorgewinterde scout die eerder lang bij AZ werkte. Hij is gedesillusioneerd over de slechte sfeer en ongestructureerde manier van werken, een probleem dat al veel langer bestaat maar er niet beter op is geworden sinds de komst van Mislintat. Integendeel. Doesburg, die een belangrijke rol had onder Mislintats voorganger Marc Overmars, meldt zich begin augustus ziek.

Anton Gaaei, teammanager Jan Siemerink, assistent-trainer Hedwiges Maduro en coach Maurice Steijn tijdens Ajax-Feyenoord op 24 september. Foto Olaf Kraak / ANP

Niet alleen de scouts ervaren problemen, ook in de technische staf van coach Maurice Steijn nemen de frustraties over Mislintat toe. Er is ongemak als hij een voor Steijn onbekende assistent toevoegt aan de staf: Max Lesser, ‘head of match analysis’. Bij wedstrijden zit hij op de tribune achter een laptop, net voor rust daalt hij af naar de kleedkamer om bij de groep te zijn. Mislintat kent hem van VfB Stuttgart. „Het is duidelijk: hij vormt de oren en ogen van Mislintat in de kleedkamer”, zegt een bron.

De werkrelatie tussen directeur en coach vertroebelt tegen het einde van de transferzomer, als Ajax al moeizaam is begonnen aan het seizoen. Waar coach Steijn zich hard maakt voor de komst van doelman Nick Olij, linksback Nicolás Tagliafico en aanvaller Thiago Almada, kiest Mislintat voor anderen. Na een felle discussie over de voor ruim 16 miljoen euro gekochte aanvaller Georges Mikautadze – die op het tweede niveau in Frankrijk speelde, Steijn wilde liever Almada – spreken ze af dat Steijn gaat over de opstelling en Mislintat over de samenstelling van de selectie.

Het komt niet meer goed. Zeker niet als Steijn in de pers laat doorschemeren dat hij weinig invloed heeft gehad op de keuzes van Mislintat en dat nog moet blijken of de nieuwelingen van waarde zijn – want híj kent ze niet. Binnen de directie en rvc, die Mislintat dan nog steunen, is er ergernis over die houding van Steijn. Zij vinden dat hij wel degelijk inspraak heeft gehad. Het is aan hem om er nu een team van te maken.

Maar hoe bouw je in korte tijd een winnend Ajax met veelal jonge spelers voor wie de druk van een topclub nieuw is? Spelers komen van relatief kleine clubs als Viborg FF (verdediger Anton Gaaei), FC St. Pauli (verdediger Jakov Medic), Molde (middenvelder Sivert Mannsverk) en FC Metz (Mikautadze). Hoe groot het verschil is met de spanning bij Ajax, wordt zichtbaar tegen Feyenoord, als Gaaei twee keer opzichtig in de fout gaat. Wat intern ook duidelijk wordt is dat de selectie niet ruim in leidersfiguren zit, waardoor bij tegenslag in het veld niemand echt weet wat te doen.

Sven Mislintat en coach Maurice Steijn tijdens de open dag van Ajax in de Johan Cruijff Arena, begin augustus. Foto Sem van der Wal / ANP

Directie en raad van commissarissen horen pas laat over de frictie tussen Steijn en Mislintat. Mislintat geeft wel updates in het directieteam, maar de ernst wordt pas duidelijk als uitspraken van Steijn na het gelijkspel tegen Fortuna Sittard begin september („Sutalo is een absolute aanwinst, de rest moet allemaal nog blijken”) breed worden uitgemeten. Hoe dit zo fout heeft kunnen lopen, moet geëvalueerd worden, zegt een clubbestuurder nu. „We hebben misschien signalen gemist.”

Dan, op dinsdag 19 september, moet Mislintat zich melden in een Teams-call met de directie en de rvc. Hij zit er zwaar aangeslagen. Mislintat moet uitleg geven over de publicatie van de NOS die later die avond verschijnt over de mogelijke belangenverstrengeling bij de transfer van Borna Sosa. „Zijn reputatie ligt nu al overal te grabbel”, zegt iemand die bij de vergadering is een dag later tegen NRC. Op dat moment, in die Teams-meeting, staan zij nog om hem heen.

De volgende ochtend loopt Mislintat het trainingsveld op alsof er niks aan de hand is. Hij dolt wat met de Kroatische spelers, staat te bellen, is in de lunchruimte. Maurice Steijn negeert hem. Gaandeweg die week realiseren directie en rvc dat de positie van Mislintat onhoudbaar is.

Sven Mislintat zit al in de auto naar Duitsland, vorige week zondag, als de Klassieker bij 0-3 voor Feyenoord wordt afgebroken vanwege vuurwerk op het veld, waarna de hoofdingang van de Johan Cruijff Arena wordt bestormd. In zijn kielzog vertrekken ook Uli Schier en Max Lesser.

Epiloog

In een zaaltje van hotel Jan Tabak in Bussum zitten een paar zaakwaarnemers van het kantoor ICM Stellar en leden van de bestuursraad van Ajax, die de vereniging als grootaandeelhouder van de profclub vertegenwoordigt. Het is dinsdag 26 september, ze hebben de raad van commissarissen uitgenodigd om te komen praten over transfers van Mislintat. Specifiek over die van Borna Sosa, Stellar was zijn zaakwaarnemer tot de verdediger vlak voor zijn transfer naar Ajax overstapte naar het kantoor van Arthur Beck. De medewerkers van Stellar en de vertegenwoordigers van de bestuursraad willen de commissarissen laten zien dat dit onder druk van Mislintat is gebeurd.

De tijd verstrijkt, maar de commissarissen komen niet opdagen. Vooral president-commissaris Pier Eringa stoort zich aan de houding van de bestuursraad, die al weken bezig is bij clubs en voetbalmakelaars informatie te verzamelen over Mislintats transfers en er al van overtuigd lijkt dat er onzuiver is gehandeld. Daar zijn nog helemaal geen feitelijke aanwijzingen voor, vinden de commissarissen. Bovendien gaat de bestuursraad met zijn gewroet op de stoel zitten van de rvc, die al een extern onderzoek heeft aangekondigd. Dát is niet zuiver, vindt Eringa.

Zo voedt de twijfel over Mislintat, zelfs nu hij al is ontslagen, het wantrouwen tussen de vereniging (zeer invloedrijk met de meerderheid van de aandelen) en de clubleiding, vooral de raad van commissarissen onder leiding van Eringa. Dat terwijl de relatie toch al broos is, zeker nu Ajax in een sportieve crisis is beland en de harde supporterskern de rvc als schuldige ziet.

De Ajax-fans van de F-Side laten hun onvrede blijken over de RVC. Foto Pim Ras / ANP

De bestuursraad zit er pas net, nadat de vorige aftrad vanwege een conflict over beloningen. En de nieuwe raad stelt zich veel activistischer op, zien de commissarissen.

Hoe activistisch, merkt Eringa een dag na de afspraak waar hij verstek laat gaan. Op woensdagochtend, net nadat hij in een interview met het FD heeft gezegd dat opstappen geen zin heeft, wordt hem vanuit de bestuursraad te verstaan gegeven dat hij beter kan opstappen. Hij gehoorzaamt. Zonder steun van de vereniging, de grootaandeelhouder dus, kan hij niet aanblijven. Het is veelzeggend voor de machtsverhoudingen binnen de club.

Een dag later maakt Ajax bekend dat clubcoryfee Michael van Praag de beoogd opvolger is van Eringa. Hij heeft als erelid invloed gehad op de samenstelling van de huidige bestuursraad. Volgens Van Praag komt zijn mogelijke benoeming als president-commissaris uit de lucht vallen.

De fanatieke aanhang vindt het nog niet genoeg en wil dat er meer bestuurders vertrekken. Tijdens de uitwedstrijd tegen RKC van zaterdag, uiteindelijk gestaakt nadat de keeper van RKC naar het ziekenhuis wordt vervoerd (hij is weer bij kennis), houden veel fans spandoeken omhoog. De namen van overgebleven bestuurders, uit rvc en directie, staan erop, met ‘OUT’ erachter. Op één spandoek wordt het sentiment onder Ajax-supporters kernachtig samengevat: „Wanbeleid.”

Correctie, 2-10-2023: in een eerdere versie stond dat bij Arsenal naast Stephan Lichtsteiner ook Pierre-Emerick Aubameyang het tempo van de Premier League niet aankon. Dat klopt niet, hij was een bepalende speler bij de club.