Hoe oud-staatssecretaris Cees van Leeuwen sjoemelt met de regels, huurders intimideert en ruziet met de gemeente

Op zaterdagochtend 2 juli 2022 stuurt de eigenaar van een monumentaal herenhuis aan de Keizersgracht in Amsterdam een bericht naar drie van zijn huurders: „Beste allemaal, de gemeente staat buiten en wil proberen om het huis van binnen te checken. Dus laat alsjeblieft niemand naar binnen gaan, jullie zijn niet verplicht ze binnen te laten. Ze proberen indruk op jullie te maken door te zeggen dat ze van de politie zijn, maar dat zijn ze niet.”

Meteen kijkt een van de vrouwelijke expats uit het raam van haar kleine kamer. En inderdaad: er ijsbeert een plukje mensen op de stoep. Even later appt ze haar huisbaas dat er voortdurend wordt aangebeld.

„Gewoon niet opendoen. Uiteindelijk gaan ze wel weg”, antwoordt die.

Een kwartier later appt ze opnieuw. De bel blijft maar gaan. „En er staat nu ook een politieauto?!”

„Niet opendoen.”

De ambtenaren en de politie zijn duidelijk niet van plan zomaar te vertrekken en dus vraagt de huurder na een kwartier aan haar verhuurder wat ze moet doen als ze naar buiten wil. Haar huisbaas: „Ze moeten niet zien dat jullie daar met z’n drieën wonen. Dus als je weggaat, niets zeggen.”

Weer een kwartier later ziet ze een busje van SEON op de stoep staan, een door de gemeente ingeschakeld bedrijf dat ‘binnentredingseenheden’ levert – technici die deuren openmaken bij doorzoekingen en invallen. Een paar minuten later hoort ze lawaai bij de voordeur.

„Wat moet ik doen?”, appt ze in paniek aan de huisbaas.

„Het is beter als je nu het pand verlaat en zegt dat je er te gast was”, stuurt hij terug. Hij is zelf niet in het land, ze staat er alleen voor: „Ik zit in Spanje en kan daarom niet langskomen.”

Zo zitten de drie vrouwelijke huurders van een appartement op de Keizersgracht nummer 470 tussen twee vuren in. Aan de ene kant de gemeente, die vermoedt dat hun huisbaas zich niet aan de huurwetgeving houdt. En aan de andere kant de huisbaas zelf, die appt dat ze de deur dicht moeten houden en dat ze moeten liegen tegen de controleurs.

Omdat haar huisbaas ver weg in Spanje zit en de politie op de stoep staat, besluit de huurder de controleurs binnen te laten. De voordeur van het grachtenpand is toch al geforceerd.

Het voorval is exemplarisch voor de positie van huurders op de overspannen woningmarkt, zeker die in de grote steden. Vastgoedeigenaren zoeken de grenzen van de wet op om zoveel mogelijk rendement uit hun panden te halen, terwijl huurders zo blij zijn dat ze een plek hebben gevonden dat ze gesjoemel van hun verhuurder accepteren. Gemeenten proberen ondertussen met de weinige wetten en regels die zij tot hun beschikking hebben excessen op de geliberaliseerde huurmarkt te corrigeren.

Advertentie op Facebook

Het begon zo mooi. In 2020 kwamen de drie expats via een advertentie op Facebook bij Cees van Leeuwen terecht, eigenaar en verhuurder van diverse appartementen aan de Keizersgracht. Goedkoop is Van Leeuwen niet, hij vraagt 750 tot 900 euro voor een kamertje van tien vierkante meter – waarvan hij er kort daarvoor drie in een van zijn appartementen heeft laten timmeren. Aan de andere kant: het is in het centrum van Amsterdam, in een monumentaal grachtenpand – en inclusief water, energie- en stookkosten. En dus gaan ze ervoor.

Er is geen wasmachine, die huren ze met z’n drieën. En maar één van hen kan zich bij Van Leeuwen inschrijven als officiële huurder, anders heeft hij een verkameringsvergunning nodig en moet het appartement aan allerlei voorwaarden voldoen. Zonder morren registreren twee van de huurders zich bij familie of vrienden. Zo gaat dat in Amsterdam.

In de eerste contacten toont hun 71-jarige huisbaas zich van zijn beste kant. Hij is een fervent amateurgolfer die geniet van het leven en zo vaak in Spanje verblijft dat de Spaanse belastingdienst hem als inwoner van dat land ziet. Hij reageert snel en vriendelijk als er problemen met de verwarming zijn en verontschuldigt zich voor zijn vele reizen. Ze krijgen berichten uit New York, Spanje, maar ook uit Noordwijk – waar voetbalcoach Louis van Gaal zijn buurman is. Van Leeuwen komt er graag, zegt hij. In Amsterdam ergert hij zich aan alle toeristen, maar hier aan de kust is het „elke dag zwemmen in zee”.

Van Leeuwen is niet de eerste de beste, dat vindt hij zelf ook. Hij schermt met zijn politieke connecties – „Rutte is een vriend” – en met alle BN’ers die hij kent. Ooit was hij muzikant: hij speelde bas in de symfonische rockband Kayak, voordat die een paar serieuze hits scoorde. Later stond hij nog met Herman Brood op het podium in het Zuiderpark in Den Haag.

Meer mensen kennen hem van zijn kortstondige carrière in politiek Den Haag, waar hij als afgezwaaid advocaat in 2002 belandde. Na de moord op Pim Fortuyn vroeg Mat Herben – de rechterhand van Fortuyn die van het ene op het andere moment LPF-leider werd – hem of hij geen staatssecretaris wilde worden. Onder het motto „kansen moet je grijpen”, pakte Van Leeuwen de portefeuille Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen in het kabinet-Balkenende I.

Lang duurde dat niet. Binnen een jaar klapte de boel door interne ruzies bij de LPF en was de politieke carrière van Van Leeuwen alweer voorbij. Ter afsluiting nam hij een singletje op over het avontuur: de Balkenende Blues – „Ain’t got nothing to lose, singing the Balkenende Blues”.

Van Leeuwen is een huisjesmelker van de oude stempel, die er alles aan doet om zijn vastgoed maximaal te laten renderen

Na zijn politieke carrière bleef hij actief met advies- en wervingsbureau Van Leeuwen Associates – en als vastgoedinvesteerder. Door zijn spaargeld in stenen te stoppen heeft hij een aanzienlijke beleggingsportefeuille opgebouwd. Hij bezit „zo’n negentig appartementen, allemaal verhuurd”, zo zegt hij zelf, in onder meer Frankrijk, New York en Spanje.

De meeste panden bezit hij in Nederland, zoals in Rotterdam en Leiden. De parels aan zijn kroon zijn de twee monumentale panden aan de Keizersgracht in Amsterdam, verdeeld in twaalf appartementen voor de verhuur. Op die adressen van Van Leeuwen zitten zes bed and breakfasts, met namen als The Wall, White & Black Studio en Apartment Marble.

Uit onderzoek van NRC blijkt dat Van Leeuwen een huisjesmelker van de oude stempel is, die er alles aan doet om zijn vastgoed maximaal te laten renderen. Hij vraagt hoge huren voor kleine kamers, overtreedt de regels rondom verhuur aan toeristen, intimideert huurders en ligt in de clinch met de gemeente, die hem als een recidivist ziet.

Op 26 januari 2023 legde de gemeente Amsterdam Van Leeuwen een boete op en een last onder dwangsom van 25.000 euro, vanwege „handelen in strijd met de regels” voor B&B’s en het „hotelmatig exploiteren” van zijn woningen aan de Keizersgracht. Van Leeuwen heeft geen goed woord over voor de gang van zaken. In de beschikking van de gemeente telt hij 33 „overduidelijke fouten”. Hij verwacht de zaak in een bezwaarprocedure of anders bij de rechter te winnen.

Er is maar één echt slachtoffer, vindt Van Leeuwen: hij zelf. Hij schrijft de gemeente: „Ik heb de afgelopen tijd vaak moeten denken aan andere slachtoffers van optreden door een (te) wrede overheid, zoals de slachtoffers van de toeslagenaffaire. Ook in de onderhavige zaak is evident sprake van ‘regelfetisjisme’ en onevenredig misbruik van overheidsmacht ten koste van een normale en meewerkende burger.”

Een gemeentewoordvoerder laat weten niet op „individuele zaken” te willen reageren.

Toeristische verhuur

Al in december 2014 tekenden de gemeente Amsterdam en verhuurplatform Airbnb een convenant, zodat toeristen én woningbezitters wisten waar ze aan toe waren. Airbnb-medeoprichter Nathan Blecharczyk juichte in het bijbehorende persbericht: „We zijn blij dat Amsterdam moderne regels heeft waardoor mensen hun huis kunnen delen met gasten die nieuwe steden en buurten willen ervaren zoals de locals dat doen.” Daarop volgde later een regel: een pandeigenaar mag niet meer dan één kamer als B&B verhuren, om te voorkomen dat complete huizen worden omgebouwd tot hotels.

Een jaar later bleek hoezeer Amsterdam zich had verkeken op de toeristenverhuur. Terwijl bewoners van populaire wijken steen en been klaagden over de invasie van de rolkoffertjes, reageerde de Amsterdamse vastgoedwereld heel anders. De verhuur aan toeristen was weliswaar bewerkelijker dan die aan expats of studenten, maar ook veel lucratiever. In korte tijd explodeerde het aantal huizen met daarin B&B’s of kamers voor de verhuur.

Ook Van Leeuwen stortte zich op de toeristenmarkt. In 2015 liet hij de gemeente weten dat hij aan de Keizersgracht ging verbouwen, met het oog op „toeristische verhuur”. In de praktijk betekende dit dat hij op diverse etages mini-appartementjes realiseerde, naast de bestaande appartementen. Daarvoor werden B&B-vergunningen aangevraagd, met steeds een andere huurder als contactpersoon. Ongeveer driehonderd nachten per jaar zijn de units verhuurd.

Op papier heeft Van Leeuwen niets te maken met de verhuur van de B&B’s. Dat doen zijn huurders, zegt hij voortdurend. Maar uit gesprekken met drie voormalige huurders, honderden appberichten van Van Leeuwen en een brief van de juridische afdeling van de gemeente blijkt hoe het echt zit: Van Leeuwen is nauw betrokken bij de B&B’s en profiteert daar financieel van. Ook zijn familie helpt mee: een zoon en een dochter hebben vergunningen op hun naam, net als zijn vrouw.

De oud-huurders vertellen NRC hoe Van Leeuwen hun een pakketdeal aanbood: als zij van hem een appartement wilden huren, moesten ze een B&B-vergunning aanvragen, een bestaande vergunning overnemen of accepteren dat een voormalig huurder ingeschreven bleef vanwege de B&B-vergunning op diens naam.

Van Leeuwen beloofde daarbij dat ze geen omkijken naar de B&B’s zouden hebben. Over de overlast van de toeristen zweeg hij volgens de huurders. Die was er volop: gasten die midden in de nacht aanklopten, klaagden over hun slecht werkende wifi, feestjes hielden, wiet rookten, luidruchtige seks hadden. En die de gezamenlijke douche vies achterlieten of ongevraagd de badjas van de huurder gebruikten.

Dreigementen

Ongemakkelijk wordt het als Van Leeuwen zijn zin niet krijgt. Een woordvoerder van Stichting !Woon, die Amsterdamse huurders in benarde situaties bijstaat, zegt dat Van Leeuwen al twee decennia te boek staat als slechte verhuurder.

„Wij hebben meerdere klachten ontvangen van huurders over de heer Van Leeuwen, over zijn dreigementen met eigenhandige ontruiming, over het veranderen van de sloten zodat huurders hun woning niet meer konden betreden, maar ook klachten over het exploiteren van een illegaal hotel in zijn panden op de Keizersgracht”, aldus een woordvoerder van de stichting. „Wij hebben meerdere huurders ondersteund en werken samen met de gemeente, zodat die goed kan handhaven.”

Hoe de dreigementen uitpakken, blijkt bijvoorbeeld uit het relaas (en de app-geschiedenis) van een vrouwelijke expat die in maart 2020 een huurcontract voor een appartement tekent bij Van Leeuwen. Ze betaalt 1.500 euro huur per maand en mag zich officieel inschrijven aan de Keizersgracht – mits ze een B&B-vergunning op haar naam accepteert. Ze gaat in eerste instantie akkoord, tot Van Leeuwen zich per app meldt en klaagt dat Airbnb hem niet uitbetaalt.

„Airbnb heeft me de laatste huurbedragen van gasten niet uitbetaald omdat jij ze nog steeds geen goeie foto hebt gestuurd”, appt hij de vrouw.

Een bewuste keuze, appt de vrouw terug. Een vergunning op haar naam, vooruit. Maar ze wil zich niet officieel registreren bij Airbnb.

Van Leeuwen reageert pissig. „Ik vraag het zodat wij onze B&B, waarvoor wij een vergunning hebben tot 2026, kunnen blijven exploiteren”, appt hij terug. Omdat jij hier toevallig woont, „staat de vergunning op jouw naam, ik heb je dat bij het begin van het huurcontract laten weten”.

Kijk in de spiegel, je maakt je leven heel gecompliceerd – for no reason.

De vrouw laat weten er klaar mee te zijn. Ze wil de B&B-vergunning opzeggen.

„Dat zou het eind van onze huurovereenkomst betekenen”, reageert Van Leeuwen.

De vrouw, die inmiddels advies heeft ingewonnen bij Stichting !Woon, antwoordt dat dit juridisch niet kan en dat Van Leeuwen moet inbinden en geen dreigende toon mag aanslaan.

„Er is geen bedreiging, je kiest hier zelf voor”, antwoordt hij. „We hebben geen enkel probleem met onze andere zeven B&B’s. Kijk in de spiegel, je maakt je leven heel gecompliceerd – for no reason.”

Door de situatie besluit de vrouw met haar nieuwe vriend op zoek te gaan naar een ander appartement. Zodra ze dat heeft gevonden, laat ze de gemeente weten dat de B&B-vergunning op haar naam ingetrokken moet worden. De 1.500 euro borg betaalt Van Leeuwen, die haar „you stupid girl” toebijt over de app, niet terug.

‘Niet het onderste uit de kan’

Cees van Leeuwen, een paarse trui over zijn gestreepte overhemd, zit op maandagochtend met zijn energieadviseur Harm Bons en zijn vastgoedbeheerder Outman Mgharbi in hotel Van der Valk in Leiden. Hij wil tegenover NRC een hardnekkig misverstand uit de wereld helpen. Ja, hij heeft een prima vastgoedportefeuille, maar met huurders, energienota’s of B&B’s heeft hij „helemaal niets te maken”, zo heeft hij voorafgaand aan het gesprek diverse malen geappt en gemaild.

Energieadviseur Bons trapt af en legt uit dat hij in opdracht van Van Leeuwen in „alle redelijkheid” een verdeelsleutel heeft gemaakt van de door de oorlog in Oekraïne gestegen energieprijzen. En ja, de huurders op de Keizersgracht moesten bijbetalen.

Dan neemt Van Leeuwen het gesprek over. „Ik hoefde helemaal niet het onderste uit de kan”, zegt hij. Hij is zich met de vrouwelijke huurders aan de Keizersgracht gaan bemoeien toen die de verhoging niet wilden betalen. „Dat was achteraf een fout”, zegt hij. En die dwingende appjes, die had hij niet moeten sturen. Maar ja: „Ik ben een emotionele man.”

Tot overmaat van ramp bleek er per ongeluk een illegale verhuursituatie ontstaan, vervolgt Van Leeuwen. Een ambtenaar had hem voorgespiegeld dat hij één van zijn grachtenappartementen in kamers mocht opsplitsen. Klusjesman Tarik was direct aan het timmeren geslagen en voordat Van Leeuwen er erg in had, zaten er drie huurders in – terwijl de vergunning nog niet in orde was. Van Leeuwen: „Ook een fout van mij. Ik had moeten wachten.”

Toen de gemeente vervolgens de vergunning weigerde, zat hij met illegale huurders – die wel een huurcontract hadden. Bij hem. „Die kun je er dan niet zomaar uitzetten.” Van de gepeperde appgesprekken die daarop volgden, kan Van Leeuwen zich weinig herinneren.

Dat geldt niet voor de gehuurde wasmachine. Die blijft op de Keizersgracht staan, totdat de vrouwen betaald hebben. Zijn adviseur Mgharbi knikt. „Een kwestie van retentierecht”, noemt die dat. Hij zegt dat er vaak wordt geklaagd over vastgoedeigenaren, maar dat huurders ook geen lieverdjes zijn: „Ze moeten nog betalen. En beetje kinderlijk misschien, maar je moet zakelijk blijven.”

Die dwingende appjes had hij niet moeten sturen, zegt Van Leeuwen. Maar ja: ‘Ik ben een emotionele man’

Dan switcht Van Leeuwen naar de B&B’s op de Keizersgracht. Hij wil expliciet benadrukken dat hij daar niets mee te maken heeft. Toeristenverhuur is een nevenactiviteiten van zijn huurders, zegt hij. Niet van hem. „Huurders die dat graag willen, moeten mij alleen wat meer huur betalen.” Hij gebaart naar zijn adviseur. „Dat regelt Outman. De huurder mag vervolgens de opbrengst van de B&B houden. Dat weet ik.”

Adviseur Mgharbi: „Dat klopt niet, wat je nu zegt.”

Van Leeuwen: „Hoe dan wel?”

Mgharbi heel stellig: „Ik weet van niets.”

Oké, mompelt Van Leeuwen. „Dan weet ik het ook niet.”

Mgharbi: „Cees kan zich vergissen, ik kan me ook vergissen.”

Van Leeuwen knikt weer naar zijn adviseur: „Dat moeten we toch maar even nakijken.”

Alle appjes, verklaringen van huurders, de boete en brieven van de gemeente, de vergunningen op zijn naam, de verbouwingen in zijn pand, buren die klagen: Van Leeuwen blijft verbolgen over het feit dat de buitenwereld denkt dat hij zes B&B’s aan de Keizersgracht exploiteert. Hij heeft er werkelijk niets mee te maken.

„Ik kan niet bevestigen wat ik niet weet”, zegt hij. Wat hij wel weet: NRC moet niet de oren laten hangen naar „rancuneuze huurders”. „Alles wat klopt mag je opschrijven, maar wat niet klopt moet je niet opschrijven, want dan word ik boos.”

In de dagen daarna probeert Van Leeuwen opheldering te geven. Hij mailt dat hij na vragen van NRC heeft ontdekt dat de huurder die geen B&B-vergunning op haar naam wilde haar borg niet heeft teruggekregen. Dat is „slordig”. Van Leeuwen: „Ik zal erop nazien dat het deposit vandaag wordt teruggestort.”

Ook heeft zijn adviseur Mgharbi de kwestie met de B&B’s uitgezocht, laat Van Leeuwen weten. Hij stuurt een mailtje door. „Hoi Cees. Ik heb wat contracten intern gecheckt en de huurders met B&B’s betalen toch meer huur, tussen 1000 en 1400 euro per maand. Je had dus toch gelijk, ik wist dat zelf niet,” staat daarin. Toch blijft de oud-staatssecretaris bij zijn standpunt. Toeristenverhuur is niets voor hem: „Ik heb nog nooit iemand in- of uitgecheckt, zelfs niet bij de B&B van mijn vrouw.”

Correctie 21 april 2023: In een eerdere versie van dit artikel stond dat Cees van Leeuwen in 2003 als staatssecretaris begon, dat is hierboven aangepast.

Illustraties Sophie van de Mars