Moeder: „Ik heb twee lieve en leuke kinderen van 14 en 16. Helaas vapen zij. Het leek eerst nog mee te vallen, nu blijkt dat het een complex probleem is. Ze trekken zich thuis steeds vaker, alleen of met vrienden, terug op hun kamer om te vapen. Ramen open, potjes kauwgom, deo spuiten: ze proberen alles om het te verbloemen maar wij zijn niet gek natuurlijk. Als ik het verbied gaan ze het ergens anders doen. We voeren open gesprekken waarin we ze bewust proberen te maken van gevaren. Het is duidelijk zichtbaar dat het schadelijk is: weinig energie, slechte schoolresultaten, bleke koppies. En dit geldt ook voor bijna al hun vrienden. Wij zijn niet de enige ouders die met hun handen in het haar zitten. Ik wil dat het stopt. What to do?”
Duidelijk afkeuren
Tischa Neve: „Bij vapen inhaleer je damp uit een E-sigaret. Het lijkt onschuldig, maar is het niet. De nicotine is verslavend, en het inademen van de andere chemische stoffen kan leiden tot hartkloppingen, braken en ernstige schade aan de luchtwegen. Geen wonder dat u liever ziet dat uw tieners hiermee stoppen.
„U doet het al heel goed. Verbieden werkt inderdaad averechts, want dan doen ze het waarschijnlijk nog steeds, maar horen jullie er alleen niks meer over.
„Net als bij andere verslavingen als roken of drinken is het inderdaad effectiever om een open gesprek te voeren waarin ze hun dilemma’s met jullie willen bespreken. Toon vooral belangstelling: waarom vapen jullie? Wat kost het, wat zijn de nadelen? Willen ze dat zelf, of is het onder druk van de groep? Als ze zouden willen stoppen, wat zijn dan hun belemmeringen?
„Vertel wel duidelijk dat jullie dit als ouders afkeuren, en leg uit waarom. Noem de gezondheidsrisico’s, maar zonder te preken. Laat blijken dat jullie bezorgdheid uit liefde voortkomt, en niet uit controledrift: ‘Wij hebben als ouders voor jullie te zorgen, en we zien dat dit slecht voor jullie is.’
„Jullie kunnen ook verbieden dat het onder jullie eigen dak gebeurt. Dan gebeurt het in ieder geval een stuk minder. Maar ga na wat het voor ze betekent als er dan geen vrienden en vriendinnen meer over de vloer komen.
„Dat is wat we te doen hebben met tieners: met ze meedenken, informatie geven over wat ze zelf nog niet kunnen inschatten, en vervolgens accepteren dat ze hun eigen keuzes maken.”
Uitleg timen
Annemiek Harder: „De effectiefste strategie voor gedragsverandering is jullie kinderen vertellen dat jullie je zorgen maken. Dat jullie zien dat ze weinig energie hebben, zich niet kunnen concentreren, witjes ogen. Noem hierbij wat voor tieners zelf belangrijk is, zoals zich lekker voelen, er goed uitzien, een diploma halen.
„Te sturend optreden kan inderdaad averechts werken omdat ze op een leeftijd zijn waarop ze zich afzetten tegen ouders om een ‘eigen individu’ te worden. Omdat het risico op weerstand groot is, moet u goed timen wanneer u iets over de nadelen wilt uitleggen. Het helpt om te vragen: ‘Vind je het goed als ik je meer vertel over de risico’s?’ En pas info geven als er ‘ja’ klinkt. Dan is de kans dat het aankomt veel groter.”
„Complimenteer hen uitbundig als het lukt te minderen of te stoppen. U kunt ook samen een stopplan maken, en samen een beloning bedenken.”
Tischa Neve is psycholoog en opvoedkundige. Ze organiseert webinars over opvoeden en heeft de opvoedpodcast Even over mijn kind. Annemiek Harder is hoogleraar orthopedagogiek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. en gespecialiseerd in motiverende gespreksvoering.
Reageren op dit artikel kan alleen met een abonnement. Heeft u al een abonnement, log dan hieronder in.
