Het chaotische kaartspel rond OpenAI na het plotse vertrek van Sam Altman

Welk bedrijf maakte ooit mee wat het Amerikaanse techbedrijf OpenAI de afgelopen dagen overkwam? Het beroemdste AI-bedrijf ter wereld, dat een jaar geleden ChatGPT uitbracht, is in een chaos beland nadat het vrijdag topman Sam Altman ontsloeg. Na grote druk van investeerders en personeel bleek woensdag dat Altman weer terugkeert.

Altman werd vrijdagmiddag, tot zijn eigen verbazing, ontslagen in een videogesprek met het OpenAI-bestuur, omdat hij „niet consistent openhartig” zou zijn geweest in zijn communicatie. Zaterdag leek hij plots alsnog te blijven, nadat investeerders grote druk uitoefenden om hem te houden. Zondag bleek dat Altman naar Microsoft zou vertrekken, de belangrijkste investeerder in OpenAI, om daar een nieuw bedrijf te starten.

Maandag was alles weer anders. Vrijwel alle zevenhonderd medewerkers van OpenAI dreigden ontslag te nemen als het bestuur niet zou opstappen. „Jullie gedrag heeft laten zien dat jullie niet competent genoeg zijn om de leiding te hebben over OpenAI”, schreven ze in een brief die door bijna de hele werkvloer werd ondertekend.

Woensdag bleek dat de druk heeft gewerkt. Altman blijft alsnog bij OpenAI en zal gaan werken met een nog te benoemen nieuw bestuur. Om wie draait het kaartspel dat zonder twijfel de grootste bedrijfssoap van 2023 is?

Sam Altman (38)

De 38-jarige Amerikaan Sam Altman is op dit moment de meest prominente ondernemer in Silicon Valley. Zijn verleden is een klassiek verhaal voor een jonge techondernemer. Op zijn achtste begonnen met programmeren, gestopt met zijn studie om zijn eerste start-up te beginnen, veel geld verdiend en uiteindelijk een écht groot bedrijf gestart. Dat is OpenAI uit San Francisco, dat met ChatGPT vorig jaar een revolutie in AI-technologie ontketende.

Altman startte OpenAI in 2015 met een groep van tien prominente figuren in Silicon Valley. De oprichters, onder wie ook tech-ondernemer Elon Musk en investeerder Peter Thiel, waren ervan overtuigd dat AI in de toekomst een bedreiging voor de mensheid kon vormen. Hun idee: door kunstmatige intelligentie op een verantwoorde manier te ontwikkelen, kon de mensheid in de toekomst van de voordelen van de technologie profiteren.

OpenAI werd om die reden opgericht als een non-profitorganisatie, zonder winstoogmerk. Het zeskoppige bestuur, onder wie Sam Altman en ook enkele wetenschappers met kunstmatige intelligentie als expertise, kreeg alle macht toebedeeld. De winst voor investeerders die het geld inbrachten werd aan een maximum gekoppeld. Elke dollar meer zou automatisch terug het bedrijf invloeien, zo was het plan.

Maar vanaf 2018 veranderde dat, onder aanvoering van Sam Altman. OpenAI opende zijn deuren voor investeerders om meer geld te verwerven, waarop Microsoft 13 miljard dollar in OpenAI investeerde. Volgens Altman was dit geld nodig om de producten op grote schaal te ontwikkelen en verbeteren. Dat tempo leidde tot grote zorgen bij leden van het bestuur van OpenAI, zo bleek. Zij vrezen dat het hoge tempo van Altman en Microsoft leidde tot waar de oprichters van OpenAI zo voor vreesden. Dat de makers de controle over hun eigen AI-systemen dreigen te verliezen.

Greg Brockman (35)

Greg Brockman stopte met zijn studie aan de meest prestigieuze technische universiteit van de Verenigde Staten, het Massachusetts Institute of Technology, om te werken bij betaalbedrijf Stripe. Daarna begon hij zijn eigen onderneming. Samen met onder anderen Altman en Sutskever richtte hij in 2015 OpenAI op. Brockman werd daarbij voorzitter van het bestuur.

Brockman werd niet uitgenodigd voor het ontslaggesprek met Sam Altman – en kreeg vijftien minuten later zelf te horen dat hij zijn rol van voorzitter moest inleveren, maar wel deel van het bestuur uit mocht blijven maken. Uit protest legde hij zijn functie neer. In een reactie op X stelde Brockman „geshockeerd” te zijn om wat het bestuur buiten hem om had gedaan.

Altman en Brockman spraken direct na hun vertrek over het eventueel opzetten van een eigen bedrijf. Dat resulteerde in een aanbod van Microsoft, die de twee maar al te graag binnen wilde halen en beiden de mogelijkheid gaf om samen binnen Microsoft een nieuw AI-bedrijf op te zetten, tot woensdag bleek dat Altman terugkeert bij OpenAI. Wat er gebeurt met Brockman is onbekend.

Mira Murati (34)

OpenAI’s directeur technologie Mira Murati was degene die Altman na zijn ontslag in eerste instantie zou gaan opvolgen. De Albanese Murati heeft ervaring in de lucht- en ruimtevaart en werkte ook bij Tesla en virtualrealitybedrijf Leapmotion. Binnen haar functie als technologiedirecteur van OpenAI was het haar taak ervoor te zorgen dat de producten de gebruiker niet misleiden en dat er geen vooroordelen in de AI-systemen zitten.

Maar, zo bleek al snel, Murati was het helemaal niet eens met het vertrek van haar voormalige baas. Ze ondertekende de open brief waarin werknemers hun steun aan Altman verklaarden. De interimperiode van Mira Murati was daarom van korte duur. Zondagavond verving het bestuur haar voor een nieuwe interimmer: Emmett Shear, de voormalig topman van gameplatform Twitch. Ze heeft haar functie als hoofd technologie inmiddels weer terug.

Ilya Sutskever (37)

Bestuurslid en mede-oprichter Ilya Sutskever was, volgens Amerikaanse media, de initiatiefnemer van het vertrek van Altman.

Uit reconstructies van The New York Times en The Verge bleek de afgelopen dagen dat er een richtingenstrijd gaande was binnen OpenAI met Altman en Sutskever aan weerszijden van het spectrum. Daarbij toonde informaticus Sutskever, die de leiding heeft over de wetenschappelijke divisie van OpenAI, zich uitermate bezorgd over de snelheid waarmee de technologie zich ontwikkelt en de gevaren die dat met zich meebrengt. Sutskever staat bekend als ‘AI-doomer’ en vreest dat het grenzeloos toevoegen van meer computerkracht aan AI-systemen leidt tot het verlies aan controle, waarbij computers beslissingen nemen die niet terug te draaien zijn.

Altman had volgens Sutskever te weinig oog voor de risico’s van AI. Hij wist de andere bestuursleden te overtuigen dat een vertrek van Altman de beste optie was. Tot vrijwel alle OpenAI-medewerkers zich achter Sam Altman schaarden en Sutskever maandag plots terugkrabbelde. „Ik heb diepe spijt”, zei Sutskever in een bericht op X. „Ik ga alles doen om dit bedrijf weer bij elkaar te brengen.”

Emmett Shear (40)

Op zondagavond werd hij benoemd als de nieuwe interim-topman van het bedrijf. Dat leek een noodgreep van het bestuur. Tech-website The Information onthulde dat Shear derde keuze was voor de baan.

Op X schreef Shear dat hij deze baan aannam omdat OpenAI „een van de belangrijkste bedrijven van het moment” is. Shear sprak zich regelmatig uit over zijn zorgen rondom de ontwikkelingen en snelheid daarvan in AI. In een interview schatte hij de kans dat AI leidt tot het einde van de wereld „tussen de 5 en 50 procent”.

Shear kondigde na zijn aantreden direct aan een onafhankelijke onderzoek in te stellen dat uitzoekt hoe het bedrijf in deze chaos terecht is gekomen.

De vraag is wat er nu met Shear gebeurt, nu Altman helemaal niet weg blijkt te gaan. Shear sprak in ieder geval in de tussentijd lovende woorden op X: „De werknemers van OpenAI zijn, zoals je verwacht, extreem indrukwekkend.”

Satya Nadella (56)

Sinds 2014 topman van Microsoft en de grote winnaar van deze soap.

Microsoft stapte sinds 2018 in OpenAI, in totaal voor 13 miljard dollar. Het bedrijf bezit 49 procent van de aandelen in de commerciële tak. Ook bedong het als onderdeel van de investering de rechten op OpenAI’s intellectueel eigendom en de broncode voor de belangrijkste systemen.

Het leidde tot een innige samenwerking, waarbij OpenAI profiteerde van Microsofts serverruimte. Ook werd technologie van OpenAI verwerkt in Microsofts producten, zoals videodienst Teams en mailprogramma Outlook. Nog twee weken geleden op een OpenAI-conferentie in San Francisco, noemde Altman de samenwerking tussen Microsoft en OpenAI „de beste bromance van de techsector”.

Op het moment dat Sam Altman plots werd ontslagen, greep Microsoft zijn kans. Het softwareconcern bood Altman een baan aan als leidinggevende voor een nieuw team over kunstmatige intelligentie.

Dit gaat niet door, maar feit is dat Nadella, hoe dan ook, als winnaar uit de strijd komt. Dankzij het spel rond Sam Altman is OpenAI van enkele lastige bestuurders af en kan de groei van het bedrijf, met investeerder Microsoft, doorzetten.

Elon Musk (52)

Een tech-rel is niet compleet zonder dat ook Elon Musk er, al is het zijdelings, bij betrokken is. OpenAI werd in 2015 mede door Musk opgericht, die naar eigen zeggen zelfs de bedrijfsnaam bedacht.

Musk vertrok er uiteindelijk met ruzie, omdat hij vond dat het bedrijf te weinig aandacht gaf aan AI-veiligheid. Musks uit regelmatig kritiek op het „volledig op winst gedreven” OpenAI. In april begon hij zelf een AI-bedrijf: X.AI, dat de laatste maanden uit alle macht probeert talent bij OpenAI weg te kapen.

Uitgerekend bestuurslid Ilya Sutskever, die de val van Altman inleidde, wordt door Musk enorm bewonderd. „Ik maak me ernstige zorgen”, schreef Musk maandag op X. „Ilya heeft een goed moreel kompas en wil geen macht. Hij zou dit niet doen, als dit volgens hem niet absoluut noodzakelijk was.”

Update (22-11-2023): Dit artikel is bijgewerkt nadat woensdag bleek dat Sam Altman terugkeert bij OpenAI.