‘Heb lef en kom uit de moederschoot’ zegt Tedja tegen zijn ‘pornokunst’–kijkers

Als een sculptuur staan de boeken, met stemmige zwarte omslagen, rechtop in de vitrine. In goudfolie-letters staat er: de ‘Negeren series’. Beeldend kunstenaar en schrijver Michael Tedja (1971) – winnaar van de Jana Beranoprijs, de Sybren Poletprijs en lid van de Akademie van Kunsten – creëert een soort eigen universum, en deze ‘Negeren series’ zijn onderdeel van het project ‘The Holarium’. In totaal bestaat de serie uit 818 werken, voor Museum de Fundatie recreëerde Tedja er 279 van (The Color Guides).

Hoewel we dus maar een fragment te zien krijgen van wat in die boeken schuilgaat, is het een overweldigend geheel. Op twee muren tegenover elkaar zijn schilderijen en tekeningen naast elkaar opgeprikt, zodat het als het ware twee grote piramides worden van bouwstenen die bestaan uit kleuren, letters, symbolen, figuren, vaak abstracte en soms herkenbare figuren.

Een bijna intimiderende beeldenvloed die je het best over je heen kunt laten komen: het huisje in rare kleuren, een fantasiebeest, gezichten die het midden houden tussen een buitenaards wezen en een stripfiguur, vliegers, letters, versieringen. Soms figuratief, soms expressionistisch – in de stijl van Cobra of neo-avant-garde, of beter gezegd: verwijzend naar dezelfde bronnen. Je kunt de werken een voor een bekijken, als een soort beeldroman, maar ook als één groot kunstwerk proberen te ervaren: ze hangen zo dicht op elkaar dat de beelden in elkaar overvloeien.

Lees ook: Prijswinnaar Michael Tedja: ‘Experimenteel zijn is noodzakelijk voor de wereld’

Het geheel heeft ook iets mysterieus. Want die boeken staan er ook nog, in die vitrine, en daarin moeten zich dus de originele bevinden die Tedja voor deze tentoonstelling opnieuw heeft gecreëerd. Wat we niet kunnen zien is of er nog iets is veranderd, of er ontwikkeling is. De oorspronkelijke versies blijven afgeschermd.

Counterculture

In dezelfde zaal is ook ‘Out One Big King’ te zien: de imposante collage/installatie die als het ware een brug slaat tussen de twee muren met de Color Guides. Latjes en touw, een bezem, er hangen gipsen beeldjes aan, sommige daarvan zijn beschadigd, slachtoffer van een kleine beeldenstorm? Waarbij op de tekeningen alleen losse letters te zien zijn, staan op ‘Out One Big King’ – iets minder grote maar nauwelijks minder imposante – ook woorden en zinnen. Hoewel die vaak zo ambigu zijn als Tedja’s poëzie, maken ze wel iets duidelijk over de kunstenaar die Tedja wil zijn.

Relativerend in elk geval, en er valt veel te lachen. Het woordje ‘diamant’ bevestigd aan een klein werk dat bestaat uit draadjes in een venster. En nog eens ‘(rough) ruwe diamant’. Dia’s van Jackson Pollock, tussen krijtjes geplakt. Een tekstje getiteld ‘pornokunst’, met regels als ‘heb lef en kom uit de moederschoot’ en ‘de boer verzet veelal geile plaatjes’. Een blokje hout met een even kritische als cryptische tirade: ‘we gaan van multiculti naar counterculture’, ‘verlies is slecht, slechts voor de dommen, maar hoe lang nog dit, deze shit’. Of de constatering: „Krijg de shit tyfus maar. Een broodje kaas is de leidraad. Hoe lang nog deze shit?” Geen ontzag dus; dat blijkt ook uit de titel van die boeken. ‘Negeren’ is natuurlijk een werkwoord, maar bij Tedja ook een woordspeling met het woord dat de meeste kunstcritici zorgvuldig vermijden. Tedja niet, hij ergert zich met vuur aan omzichtig gedoe over identiteit.

Het is bij Tedja zeker niet de bedoeling dat je alles alleen passief ‘over je heen laat komen’. Er zit een talig aspect aan zijn werk. Zijn nieuwe dichtbundel, Het uitgelezen deel, verscheen vrijwel tegelijk met de opening in De Fundatie. Een expliciet verband met de The Color Guide Series is er op het eerste gezicht niet. Toch staan er regels tussen die aan betekenis winnen als je in De Fundatie bent geweest:

Ik liep de galerij af van de

zesde etage en had er niets

verloren. Wat ik ervoer

leek een belofte. De wereld zoals

die in de toekomst zou zijn op

de manier hoe ik het zag.

Zo is het precies – met als enige verschil dat de Tedja-zaal in Zwolle op de vierde verdieping te vinden is. Maar verder kun je The Color Guides heel goed bekijken als Tedja’s visie op een mogelijke toekomst, „op de manier hoe ik het zag”, namelijk spontaan en intellectueel, speels en streng. Kortom: onmogelijk te negeren.