Festival Schrittmacher eert drie grande dames van de Canadese dans

In de Canadese danshistorie wemelt het van de vrouwen. Net als in Nederland werden de fundamenten voor een Canadese danscultuur met name in de tweede helft van de vorige eeuw gelegd door vrouwen. De drie grote balletgezelschappen bijvoorbeeld, het National Ballet of Canada, het Royal Winnipeg Ballet en Les Grands Ballets Canadiens, zijn allemaal door vrouwen opgericht en jarenlang door hen geleid. Vasthoudendheid, visie en arbeidsethos waren de sleutel tot succes in het barre dansland dat Canada toen nog was.

Nog steeds, of eigenlijk weer – er is sprake van een golfbeweging – voeren vrouwen er de boventoon. Terecht dus dat het internationale dansfestival Schrittmacher drie grande dames van de Canadese dans eert. Marie Chouinard, Louise Lecavalier en Crystal Pite zijn wereldwijd, ook in Nederland, al jaren succesvol. Chouinard toert al sinds halverwege de jaren tachtig met regelmaat over de hele wereld, Lecavalier volgde iets later. Eerst als de onvergetelijke peroxideblonde, horizontaal tollende power-engel van Édouard Locks ‘punkdansgezelschap’ La La La Human Steps, later als choreografe. Pite is van de generatie ná hen.

Chouinard en Lecavalier zijn ‘overlevenden’ uit een bloeiperiode in de Canadese hedendaagse dans: in de jaren tachtig en negentig schoten naast de grotere balletscholen allerlei kleinere ‘auteursgroepjes’ (die het werk van één choreograaf/leider uitvoeren) uit de grond. Lock en Chouinard vergaarden wereldfaam, en ook José Navas, Benoît Lachambre, Ping Chong, Lynda Gaudreau en Ginette Laurin roerden zich internationaal.

Marie Chouinard verwierf faam met scabreuze solo’s. Foto Sylvie-Ann Paré

Marie Chouinard

De drie Canadese dansers delen een absolute fascinatie voor het lichaam, maar in stilistisch opzicht zijn ze niet te verwarren. Marie Chouinard verwierf met haar eerste uiterst plastische, scabreuze solo’s in de vroege jaren tachtig meteen het predikaat enfant terrible, onder andere dankzij de ‘plassolo’ Petite danse sans nom en de ‘masturbatiesolo’ Mimas, lune de Saturne (waarbij zij een enorme stekel van haar hoofd plechtig naar haar kruis verplaatste).

Ook haar overwegend abstracte groepswerken zijn vaak extreem fysiek, bijna obsessief. Adem, sensualiteit en erotiek vormen de onstuitbare bron van de beweging, humor verluchtigt de intensiteit. Met die elementen wist de choreografe als een van de weinigen stand te houden tegenover het geweld van Stravinsky’s Lenteoffer. Chouinards Rite of Spring, een soort dansant Jurassic Park met dansers als prehistorische wezens, is een van haar topwerken.

Met Radical Vitality, haar bijdrage aan festival Schrittmacher, geeft Chouinard als het ware een oeuvre-overzicht van ruim veertig jaar choreografische arbeid. Het is een feest van herkenning voor wie eerder werk van haar zag, ook dankzij typerende vormgevingselementen als suggestieve sprieten, gigantische nagels, glimmende protheses, beschilderde naakte lijven, ‘sorbetparapluutjes’ bij wijze van bh – de kostuums zijn vaak op zichzelf al geestig.

Louise Lecavalier in haar choreografie Stations. Foto Andre Cornellier

Louise Lecavalier

Ook Louise Lecavalier graaft naar de diepere lagen en energieën in het lichaam. Jarenlang was zij de muze van Lock en belichaamde én beïnvloedde zij diens ideeën, daarna ging zij als choreografe op onderzoek naar en mét haar eigen lichaam. Ondanks forse slijtage tijdens de periode-Lock, beschikt de tanige 64-jarige nog altijd over de opmerkelijke kracht en snelheid waarmee zij conventionele ideeën over man-vrouwverhoudingen tart.

De bewegingsimpuls, het begin van de beweging, is voor Lecavalier het startpunt van alle communicatie. Met haar productiekern Fou Glorieux onderwerpt ze die in kleine bezetting aan een grondig onderzoek, naar confrontatie en vermijding, naar overgave en verzet, naar spel en ernst in menselijke verhoudingen. Stations (te zien tijdens Schrittmacher) is een reis langs verschillende staten van het danslichaam: vloeibaar, gecontroleerd, meditatief en obsessief, waarbij opnieuw die imposante, gewapende kracht van haar frêle lichaam opvalt.

Crystal Pite is een klassiek getraind danseres met een enorme souplesse. Foto Michael Slobodian

Crystal Pite

Chouinard en Lecavalier zijn beiden afkomstig van de oostkust van Canada. De provincie Quebec heeft een gunstig cultureel klimaat. Theater- en dansgezelschappen krijgen er makkelijker overheidssteun dan collega-instellingen aan de westkust, wat sterk heeft bijgedragen aan de bloei van de hedendaagse dans in met name Montreal en omstreken.

Crystal Pite is met haar gezelschap Kidd Pivot gevestigd in Vancouver, aan de westkust. Ondanks haar internationale succes krijgt zij maar mondjesmaat ondersteuning, reden waarom een groot deel van haar carrière zich afspeelt in Europa, waar zij onder andere ‘associate choeographer’ is van het Nederlands Dans Theater.

Pite was als (klassiek getrainde) danseres verbonden aan William Forsythes Ballett Frankfurt. Haar choreografieën dragen daar de sporen van in de enorme souplesse en de onverwachte, maar uiterst precieze vervormingen van het lichaam. Anders dan het werk van haar oudere ‘zusters’ is Pites werk wel (enigszins) verhalend, bijna filmisch soms. Pite gebruikt ook vaak tekst en werkt regelmatig samen met toneelregisseurs, met name haar stadsgenoot Jonathon Young en de Brit Simon McBurney.

Lees ook: In ‘Revisor’ van Pite en Young is alles continu in beweging

Kenmerkend is de manier waarop zij woorden exact laat corresponderen met beweging – een stijl die wel body sync (een variant op lip sync, ofwel playback) wordt genoemd. Een goed voorbeeld is The Statement en ook in Revisor (te zien tijdens Schrittmacher), naar de komedie van Gogol, worden dans en taal ingenieus met elkaar verbonden.

Inmiddels dient zich een nieuwe generatie aan, sommigen beïnvloed door de drie grootheden, maar even vaak even eigenwijs als hun voorgangers.

Met dank aan Cathy Levy, hoofd van de dansafdeling van het National Arts Center van Canada.

https://youtu.be/u6hh3J5Tgp8