Het Europese grensagentschap Frontex moet zich terugtrekken uit landen die zich niet inzetten voor het redden van migranten op de Middellandse Zee. Dat beveelt Emily O’Reilly, de Europese Ombudsman, woensdag aan in een rapport dat de tekortkomingen van het EU-agentschap onthult. Zonder fundamentele veranderingen dreigt de Europese Unie volgens haar „medeplichtig” te worden aan de vele doden die op de Middellandse Zee vallen als gevolg van schipbreuken.
Volgens de ombudsman is spanning ontstaan tussen de verplichtingen van Frontex om grondrechten van migranten te waarborgen en de plicht om de lidstaten te ondersteunen bij het grensbeheer. O’Reilly’s bevindingen volgen op een onderzoek dat afgelopen zomer werd ingesteld naar aanleiding van de scheepsramp met de Adriana-boot in juni 2023 voor de Griekse kust, waarbij zeker zeshonderd mensen om het leven kwamen.
‘Mandaat schiet tekort’
De ombudsman stelt onder meer vast dat Frontex bij de operaties op zee te afhankelijk is van de 27 EU-lidstaten. Dat beperkt het agentschap in haar mogelijkheden om onafhankelijk te kunnen optreden. Daarnaast betreurt de ombudsman het „gebrek aan interne richtlijnen” binnen de EU-kustwacht voor het afkondigen van zogeheten Mayday-oproepen, een internationale procedure om te waarschuwen voor levensbedreigende noodsituaties. Die procedure bleef bij het zinken van de Adriana uit. O’Reilly wil dat de Europese Unie de statuten van het agentschap zo wijzigt, dat de kustwacht zelfstandiger kan opereren.
De huidige Europese regelgeving stonden Frontex in de weg om een actievere rol te spelen bij de redding van de opvarenden van de Adriana. Zonder toestemming van Griekse autoriteiten konden vaartuigen van Frontex de plek van de bootramp niet bereiken. Frontex zou zich tot vier keer toe hebben aangediend voor hulp, maar kreeg geen reactie. Later zouden Griekse autoriteiten ook niet zijn ingegaan op een aanbod van het agentschap om een extra vliegtuig naar het rampgebied te sturen. De ombudsman plaatst grote vraagtekens bij het gebrek aan hulp die bij de ramp werd geboden. „Het huidige mandaat en de huidige missie van Frontex schieten duidelijk tekort”, zegt ze. „Als Frontex de plicht heeft om levens op zee te helpen redden, maar de instrumenten daarvoor ontbreken, dan is dit duidelijk een zaak voor de EU-wetgevers.”
