EU-landen aarzelen met sanctie Hongarije, vrezen wraak Orbán

Door hun besluit uit te stellen hopen EU-landen een frontale botsing met de Hongaarse regering van Viktor Orbán te voorkomen. Dinsdagochtend besloten Europese financiënministers tijdens een gespannen vergadersessie nog niet in te stemmen met een voorstel van de Europese Commissie om EU-fondsen voor Hongarije te bevriezen. Officieel om meer tijd te hebben de feiten te bestuderen, maar achter de schermen groeit de vrees voor de wraak van Orbán.

Lees ook Europese Commissie deinst niet terug en wil Hongarije miljarden onthouden

Vorige week stelde de Europese Commissie in een historisch besluit voor 7,5 miljard euro aan EU-gelden voor Hongarije te bevriezen. Volgens Brussel heeft Hongarije onvoldoende maatregelen genomen om fraude en corruptie met EU-fondsen te voorkomen. Met dat oordeel maakt de Commissie voor het eerst gebruik van een nieuwe ‘rechtsstaattoets’, die het mogelijk maakt rechtsstatelijke voorwaarden te stellen aan de uitbetaling van EU-subsidies.

Om dat besluit te bekrachtigen moet een ruime meerderheid van de EU-landen er vóór 19 december mee akkoord gaan. Maar tijdens een vergadering deinsden ministers van Financiën daar dinsdagochtend voor terug. Sommige Oost-Europese lidstaten, waaronder bijvoorbeeld Polen en Slowakije, voelen er überhaupt weinig voor Hongaarse fondsen te bevriezen. Maar ook lidstaten als Duitsland, Frankrijk en Italië willen dat de Commissie eerst nog een keer goed bekijkt of Hongarije recent niet toch nieuwe maatregelen heeft genomen om corruptie en fraude voldoende te bestrijden.

Hongaarse veto’s

In werkelijkheid speelt vooral de angst voor Hongaarse veto’s een beslissende rol. Tijdens de vergadering dinsdag moesten twee besluiten waar de EU al lang tegenaan hikt voor de zoveelste keer worden uitgesteld, nadat Hongarije er wéér niet mee wilde instemmen. Het eerste is een plan om 18 miljard euro te lenen om financiële steun aan Oekraïne te geven, het tweede is een nieuwe minimumbelasting voor multinationals. Beide besluiten vereisen unanimiteit.

Lees ook Ergernis over het vetorecht in de Europese Unie. Moet die optie worden afgeschaft?

Zo houdt de ‘Hongaarse kwestie’ de EU inmiddels stevig in de greep, in aanloop naar een climax later deze maand. Temeer omdat EU-ministers ook nog moeten besluiten over het goedkeuren van het plan dat Boedapest heeft opgesteld om aanspraak te maken op geld uit het coronaherstelfonds. De Commissie adviseerde vorige week dat inderdaad te doen. Maar de goedkeuring wordt door EU-landen nu ook ingezet als hefboom tegen Hongaarse veto’s. Nemen de EU-landen vóór 31 december geen besluit, dan vervalt immers 70 procent van de 5,8 miljard euro waarop Hongarije recht heeft.

Of het uitstel, waartoe EU-ministers dinsdagochtend besloten, de situatie makkelijker maakt is de vraag. Vooral Duitsland en Frankrijk hopen dat de Europese Commissie snel met een nieuw oordeel komt, waarin ze de ontwikkelingen in Hongarije sinds de deadline van 19 november meeneemt. Dat zou er dan vervolgens toe kunnen leiden dat de financiële sanctie verzacht wordt, en daarmee ook de toorn van Orbán. Maar verantwoordelijk Eurocommissaris Johannes Hahn (Begroting) liet maandag al aan het Europees Parlement weten dat hij daar weinig voor voelt: het gevelde oordeel blijft staan.

Zo blijft onzeker hoe de zaak afloopt, terwijl de deadline van 19 december nadert. Begin volgende week komen ministers van Financiën opnieuw naar Brussel voor een ingelaste vergadering. Maar de kans is groot dat ook die poging om een besluit te nemen mislukt, en het onderwerp op het bord van de Europese regeringsleiders komt, die volgende week donderdag in Brussel vergaderen.