Het idee achter de mars tegen antisemitisme deze zondag in Parijs was helder. Politieke prominenten en Fransen van alle achtergronden zouden samenkomen om zich arm in arm uit te spreken tegen de hausse aan antisemitische incidenten in Frankrijk. Sinds de aanslag van Hamas op Israël op 7 oktober en de bloedige oorlog die Israël vervolgens in Gaza begon, zijn in het land meer dan 1.100 „antisemitische daden” geregistreerd – drie keer zoveel als in heel 2022.
Om de mars zo neutraal en niet-politiek mogelijk te maken, zou slechts één banner gebruikt worden: een enorme witte lap met de tekst „voor de Republiek, tegen antisemitisme”. Borden en vlaggen van politieke partijen of van Israël en Palestina waren verboden – alleen de Franse driekleur zou wapperen.
Zondag lijkt de missie op het eerste gezicht geslaagd: prominente politici, van premier Élisabeth Borne tot oud-presidenten Nicolas Sarkozy en François Hollande, en zo’n 105.000 anderen lopen in relatieve kalmte door een regenachtig Parijs, aangemoedigd door Parijzenaren die Franse vlaggen vanaf hun balkons laten zakken en meezingen met de Marseillaise. Maar er steken ook protestbordjes uit de menigte. Zo is er een aantal Israëlische vlaggen te zien – die snel in tassen verdwijnen als een van de vele tot de tanden bewapende agenten eraan komt. Een vrouw loopt met een davidster opgespeld.
Politiek nooit ver weg
En alle aanwezigen – van wie veruit de meesten oudere Parijzenaren zijn – lijken een politieke reden te hebben om mee te lopen. Gevraagd naar de reden voor aanwezigheid, noemen mensen eerst zaken als „het tonen van eenheid” en „het vieren van de waarden van de republiek”. Maar vervolgens beginnen ze over partijpolitiek. Zo zegt de gepensioneerde Marion Friedman (67) dat ze meeloopt om zich uit te spreken tegen „het gevaar dat uitgaat van islamisme (politieke islam, red.)” dat volgens haar wordt aangewakkerd door de radicaal-linkse partij LFI. Als een groepje parlementariërs van de radicaal-rechtse partij Rassemblement National eraan komt, stuift een aantal mensen weg. „We moeten niet naast RN lopen”, zegt een van hen.
Het komt doordat politiek in Frankrijk nooit ver weg is, maar ook omdat de politieke partijen er afgelopen week alles aan hebben gedaan om de neutrale antisemitismemars politiek te maken. Het begon ermee dat het Rassemblement National als een van de eerste partijen met veel lawaai bekendmaakte aanwezig te zullen zijn.
Joodse betoger over het Rassemblement NationalBrigitte We weten dat ze nooit degenen zullen zijn die vooraan lopen in de strijd tegen antisemitisme, maar de dreiging komt niet meer vanuit hen
Deze partij staat van oudsher bekend als antisemitisch, vanwege omstreden uitspraken van partijprominenten als oprichter Jean-Marie Le Pen, die meermaals de Holocaust bagatelliseerde. Voor zijn opvolger en dochter Marine Le Pen is deelname een manier om te tonen dat ze deze geschiedenis ver achter zich heeft gelaten. Ook kan ze indirect kritiek uiten op moslims – de kern van haar politieke strijd – omdat de meeste antisemitische daden van de afgelopen weken uit islamitische hoek lijken te komen. „We accepteren het antisemitisme dat onze Joodse landgenoten raakt niet, en we bestrijden het islamititische fundamentalisme”, schreef ze voorafgaand aan de mars op X.
De aanmelding van RN leidde tot een discussie in de Franse politiek of men wel naast RN-politici wil lopen, waarna de meeste partijen concludeerden dat de strijd tegen antisemitisme belangrijker was. Maar zoals zo vaak besloot de radicaal-linkse partij LFI anders. Deze partij weigerde vanwege de aanwezigheid van RN mee te doen. Hierbij lijkt mee te spelen dat de partij in alles wat zij doet, wil laten zien dat zij aan de kant van Palestina staat in het conflict tussen Israël en Hamas.
Onvoorwaardelijke steun
De afgelopen weken weigerden LFI-parlementariërs Hamas te veroordelen als terroristische organisatie en kwam partijprominent Jean-Luc Mélenchon meermaals onder vuur te liggen vanwege kritiek op mensen die Israël steunen. Zo stelde hij dat parlementsvoorzitter Yaël Braun-Pivet tijdens haar bezoek aan het land „in Tel Aviv kampeert om het bloedbad aan te moedigen”. Deze week noemde hij bezoekers van de antisemitismemars „de vrienden van onvoorwaardelijke steun voor bloedbaden”.
De politieke strategieën leiden ertoe dat terwijl RN verder normaliseert – iets waar Le Pen al jaren hard aan werkt – men vooral naar LFI kijkt als het over antisemitisme gaat. Zo stelt de Joodse Brigitte (50, ze wil haar achternaam niet delen, zoals de meeste Franse joden de afgelopen tijd) dat LFI-parlementariërs „mede-verantwoordelijk zijn voor de haat die wij ervaren”. „Zij weigeren te erkennen dat het antisemitisme nu uit islamitische hoek komt.” Ook Friedman stelt dat LFI medeverantwoordelijk is voor de toegenomen haat. „Het is een electorale strategie om immigranten te behagen.”
Lees ook Israël verdeelt de Harvard-campus. ‘Jullie steunen terroristen’
En intussen is men over RN bijzonder coulant. Zo zegt Brigitte blij te zijn dat de radicaal-rechtse partij aanwezig is. „We kennen allemaal de geschiedenis van die partij en we weten dat ze nooit degenen zullen zijn die vooraan lopen in de strijd tegen antisemitisme, maar de dreiging komt niet meer vanuit hen.”
President Emmanuel Macron hield lang in het midden of hij aanwezig zou zijn bij de mars en maakte kort van tevoren bekend dat hij niet zou komen – waarschijnlijk zodat hij zich kan tonen als een staatshoofd dat boven partijgeschillen uitstijgt. Wel stuurde hij een brief aan zijn landgenoten, waarin hij onderstreepte dat „de strijd tegen het antisemitisme ons nooit mag verdelen”.
