In het handjedrukken met de Hongaarse premier Viktor Orbán heeft de Europese Unie een nieuw instrument op het oog: de internationale financiële markten. In Brussel gaat een ambtelijke notitie rond met plannen om de Hongaarse economie te ondermijnen als Orbán blijft dwarsliggen, berichtte de Financial Times maandag.
Het is een pikant plan met verstrekkende gevolgen, dat de verhouding met Hongarije verder op scherp kan zetten. Dat in Brussel inmiddels openlijk over dit soort opties wordt gespeculeerd, toont hoezeer het geduld met Orbán er op is.
Het nieuws komt in aanloop naar een belangrijke EU-top, aanstaande donderdag, waar regeringsleiders het eens willen worden over een steunpakket van 50 miljard euro voor Oekraïne. Een vorige poging overeenstemming te bereiken mislukte half december, door een blokkade van Orbán. Gehoopt werd destijds dat door tijd te kopen Hongarije uiteindelijk alsnog met de steun zou kunnen instemmen. Nu de topbijeenkomst nadert en de onderhandelingen met Boedapest nog altijd uiterst moeizaam verlopen, wordt de druk verder opgevoerd.
Keihard spelen
In het stuk, geschreven door het secretariaat van EU-raadsvoorzitter Charles Michel, wordt de status van de Hongaarse economie beschreven, aldus een ingewijde. In het stuk zou geen concreet plan staan om de Hongaarse economie te verzwakken, maar het bevat wel de suggestie dat regeringsleiders kunnen opmerken dat Hongarije niet in aanmerking komt voor EU-fondsen als het de steun voor Oekraïne blijft tegenhouden. Op dit moment is al een deel van de EU-fondsen voor Hongarije geblokkeerd vanwege zorgen over de rechtsstaat.
Door er openlijk op te zinspelen dat ál het Europees geld voor Hongarije gestaakt wordt, zou het vertrouwen van internationale investeerders in de Hongaarse economie een flinke knauw krijgen. Het zou ertoe kunnen leiden dat de Hongaarse rente op staatsleningen stijgt en dat de Hongaarse forint zakt in waarde. Dat zo’n scenario niet irrëeel is, werd maandag direct duidelijk: in reactie op het bericht in de FT daalde de forint 0,7 procent. De Hongaarse economie staat er al niet goed voor; het land kampt onder meer met een bovengemiddeld hoge inflatie.
Lees ook Escaleren of verzoenen? De EU worstelt met Viktor Orbán
Vanuit Boedapest werd direct met grote verontwaardiging gereageerd. De Hongaarse minister van EU-zaken János Bóka betichtte Brussel op X van „chantage”, terwijl zijn land volgens Bóka altijd „constructief” in de onderhandelingen heeft gestaan.
Waren regeringsleiders in december nog bereid om met Orbán te discussiëren en hem het hof te maken, nu willen ze het alleen nog maar keihard spelen, aldus een hoge EU-functionaris. In december belden verschillende regeringsleiders Orbán op, EU-raadsvoorzitter Michel ging bij hem op bezoek en de Franse president Emmanuel Macron fêteerde Orbán op een diner op het Elysée.
Dat in Brussel inmiddels openlijk over dit soort opties wordt gespeculeerd, toont hoezeer het geduld met Orbán er op is
Nu heeft het charme-offensief plaatsgemaakt voor verhulde dreigementen. Zo wordt ook steeds openlijker gesproken over de mogelijkheid om Hongarije stemrecht te ontnemen middels een zogeheten artikel-7-procedure. Het afnemen van stemrecht geldt in consensusmachine Brussel als de „nucleaire optie”. Over die mogelijkheid is vaker gesproken in het al jaren slepende conflict over Hongaarse minachting van democratie en rechtsstaat.
Politieke concessie
Om de druk hoog te houden op Boedapest wordt ook al weken geschermd met de mogelijkheid om een steunpakket voor Oekraïne met de overige 26 EU-landen op te tuigen. Maar dat is tijdrovend, ingewikkeld en er is parlementaire toestemming voor nodig. Bovendien is het een politieke concessie aan Hongarije die sommige regeringsleiders niet willen doen.
In december kozen de regeringsleiders voor zachte instrumenten in hun strijd met Orbán. Ze probeerden hem te paaien in het debat over geld voor Oekraïne. Een besluit over de opening van toetredingsonderhandelingen met Kyiv, waar Orban ook tegen was, werd genomen toen Orbán – na overleg – even de vergadering had verlaten. Nu ligt de nadruk op meer of minder verhulde dreigementen. Donderdag moet blijken hoe effectief die aanpak is.
Lees ook Commentaar NRC: Orbán laat opnieuw zien dat vetomacht de EU kan verlammen
