Er zijn geen metselaars, dus metselt de robot maar

Een klein karretje op vier wielen met twee robotarmen hobbelt rustig langs een half afgemetselde muur. De linkerarm van de robot draait richting de muur. Een hard bromgeluid klinkt. Grrrroooeeeeee. Een flinke dot donkerbruine mortel wordt vanuit de arm op een baksteen gespoten.

Ondertussen pakt de rechterarm een nieuwe baksteen van het karretje. De arm draait richting de muur – bzzzzzzz – en legt de steen keurig boven op de mortel. Voorzichtig wordt de steen aangedrukt. De opzichter naast de robot, achter een laptopscherm met camerabeelden van de muur en vol grafieken, knikt tevreden.

Hier in een oud schoolgebouw aan de Amsterdamse Overtoom worden metselrobots getest. Het is de thuisbasis van Monumental, een start-up die in 2021 werd opgericht door de Amsterdamse ondernemer Salar al Khafaji (38) met zijn compagnon Sebastiaan Visser (40). Het duo werkte eerder samen bij databedrijf Silk, dat in 2016 werd verkocht aan het Amerikaanse techbedrijf Palantir.

Vorige week maakte Monumental (vijftien werknemers) bekend 25 miljoen euro te hebben opgehaald bij investeerders. Daarmee wil het bedrijf nieuwe werknemers aantrekken en het aantal robots (nu vier) de komende jaren fors uitbreiden. Dergelijke grote miljoeneninvesteringen zijn behoorlijk uitzonderlijk voor Nederlandse start-ups. Zeker als ze, zoals Monumental, nog volop in ontwikkeling zijn. Tot nu zijn de robots bij een handvol bouwprojecten ingezet. In Assendelft, Wormerveer, Zaanstad en Muiden zijn met hulp van metselrobots muurtjes neergezet.

Monumental heeft de tijd mee. De bouw kampt met gigantische personeelstekorten en is dringend op zoek naar slimme oplossingen. Ondertussen profiteren roboticabedrijven van de snelle ontwikkelingen in artificiële intelligentie (AI), waardoor de technologie snel stappen maakt. Werden robots vroeger volledig geprogrammeerd, de nieuwste generatie robots is meer ‘zelflerend’. Door de robots te voeden met grote hoeveelheden camerabeelden slagen ze er steeds beter in om hun omgeving te begrijpen of sneller objecten te herkennen.

Grootste tekort aan metselaars

Monumental ontwerpt en bouwt zijn robots zelf, vertelt Al Khafaji tijdens een rondleiding door zijn werkplaats. De voormalige klaslokalen liggen bezaaid met zakken cement, werkbanken vol gereedschap en half afgebroken muurtjes. Op een ijzeren stellingkast staan 3D-printers te ratelen, waarmee de onderdelen van de robots worden gemaakt.

Dag in dag uit worden hier muurtjes opgebouwd en weer afgebroken. Door al dat testen worden de robots steeds slimmer, vertelt Al Khafaji. Dat testen is nodig, want metselen is niet eenvoudig te automatiseren omdat het veel handelingen vereist in steeds wisselende omstandigheden. Een robot moet rekening houden met het weer. In de bouw worden honderden verschillende soorten mortel gebruikt. En elke baksteen is weer anders qua kleur, structuur en vorm.

Maar het grootste probleem met metselen: niemand wil meer metselaar worden. Van alle beroepen in Europa is aan metselaars het grootste tekort, blijkt uit onderzoek van het Europese onderzoeksbureau Eures (European Employment Services). In Nederland werken nu naar schatting zo’n 3.500 tot 4.000 metselaars. In 1990 waren dat er nog 26.000.

De droom: een metselrobot

Om dit tekort op te lossen droomt de sector al decennia van een metselrobot. In 1969 schreef de Leeuwarder Courant al over een nieuwe robot die „volgens deskundigen driehonderd stenen per uur kan verwerken (hetgeen neerkomt op vervanging van 24 geroutineerde metselaars)”. Toch duurde het nog decennia tot de eerste robots echt op de bouwplaats zouden rondrijden.

In 2016 was het Amerikaanse Construction Robots een van de eerste bedrijven die erin slaagde. SAM heette de robot, een machine op rails die meereed naast metselaars en vooral werd gebruikt voor grote, simpel ontworpen gebouwen. SAM kon drieduizend bakstenen per dag leggen, maar had de mens nog nodig als ‘assistent’ om het voegwerk te doen.

De robot van Monumental scant continue zijn omgeving met camera’s.

Foto’s: Lebrina Latupeirissa

Daarna kwam de Hadrian X van het Australische roboticabedrijf FBR, een vrachtwagen vol bakstenen met een enorme robot-hijskraanarm. De nieuwste versie van de Hadrian X kan zelfs huizen van drie verdiepingen bouwen, maar heeft een groot nadeel. De robot kan alleen werken met zelf ontworpen betonblokken en speciale mortel, die de stenen aan elkaar lijmt. Ook is de robot niet geschikt voor de gevarieerde Nederlandse gevels en ingewikkeld ontworpen gebouwen.

Monumental zegt zich van de concurrentie te onderscheiden door zijn metselrobot te laten functioneren als een soort zelfrijdende auto, die continu met camera’s zijn omgeving scant. De beelden worden vervolgens door slimme software geanalyseerd en geïnterpreteerd. Een werknemer van Monumental – de operator – stuurt de robots aan vanachter een laptop. In de toekomst, zo is het idee, moet één operator meerdere robots op de bouwplaats tegelijkertijd kunnen overzien.

Monumental laat zich straks verhuren voor dezelfde prijs als een reguliere metselaar, zegt Al Khafaji. Metselaars, die per steen of per vierkante meter worden betaald, krijgen zo’n 100 euro per gemetselde vierkante meter. Een geoefend metselaar kan tot duizend stenen per dag leggen, de robot van Monumental komt tot een vergelijkbaar aantal. Voor het zover is, moet het bedrijf eerst nieuw personeel aannemen en productie leren draaien op grote schaal, zegt Al Khafaji. Monumental zegt te hopen binnen twee jaar honderden robots in heel Nederland aan het werk te hebben.

‘Robots zijn nooit ziek’

Moet de metselaar nu vrezen voor zijn baan? Al sinds de jaren vijftig, toen de eerste robots werden ontworpen, wordt er gevreesd dat robots massaal mensen gaan vervangen op de werkvloer.

Tien jaar geleden voorspelde toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher (PvdA) nog dat de opkomst van robots zou kunnen leiden tot massawerkloosheid. „Robots zijn goedkoop, snel, nooit ziek, werken 24 uur per dag en vragen nooit om loonsverhogingen”, zei Asscher destijds. „Voor een aanzienlijk deel van de bestaande banen zijn zij daardoor in staat om werknemers te vervangen.”

Die angst is onterecht gebleken. Het aantal banen is door automatisering en internet alleen maar verder toegenomen. Hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen van de Universiteit van Tilburg ziet dat ook niet snel veranderen, zegt hij. „In de huidige arbeidsmarkt is alle technologie die iets kan overnemen van mensen welkom.”

De robot wordt steeds slimmer, leert van zijn fouten. De robot komt onder onsTon Wilthagen hoogleraar arbeidsmarkt

Volgens Wilthagen zijn niet robots de grote bedreiging, maar de forse personeelstekorten waardoor momenteel een deel van de samenleving stilvalt. Op dit moment zijn er 410.000 vacatures op slechts 360.000 werklozen en daalt de Nederlandse arbeidsproductiviteit. De komende decennia vergrijst de samenleving de bovendien verder. „Een ongekende ontwikkeling met steeds minder mensen die in de samenleving het geld verdienen”, zegt Wilthagen. Door de grote woningnood en de energietransitie neemt het aantal banen ondertussen verder toe.

Wilthagen ziet dat door AI „de robot nu langzaam uit zijn kooi komt. De robot wordt steeds slimmer, leert van zijn fouten. De robot komt onder ons.” Dat is een goede zaak, zegt hij. „Dat mensen vrezen voor hun baan is onterecht. Misschien zijn er groepen die er last van krijgen, de hoogbetaalde kennisbanen waar mensen vooral een pdf naar een excel verplaatsen. Je kunt je afvragen hoe erg dat is.”

„We willen 900.000 woningen bouwen en dat gaat om allerlei redenen niet lukken. De belangrijkste: we hebben te weinig mensen”, zegt Wilthagen. „Het is heel simpel. We hebben robots gewoon nodig.”

Lees ook Snel veel nieuwe woningen? De fabriek ervoor staat er al

Delen Mail de redactie