Eenzame ouderen en beschadigde kinderen in één huis? Win-win, denken ze in België

En of ouderen de limbo kunnen dansen, begeleid door kinderen die de stok op een schappelijke hoogte houden. Daarna spelen ze ezeltje prikje, blikgooien. Het klettert van jewelste in de brasserie van Domaine des Lys, een bejaardentehuis in Vottem, gemeente Luik, waar op deze doordeweekse dag een verlaat carnavalsfeest wordt gevierd.

In het tehuis wonen sinds september vorig jaar twaalf kinderen in de leeftijd van 3 tot 12 jaar die om uiteenlopende redenen uit huis werden geplaatst, samen met een tweehonderdtal ouderen. Het internaat waar de kinderen doordeweeks verbleven, in het nabijgelegen dorpje Milmort, werd grondig gerenoveerd en men zocht een noodoplossing. Bij Domaine des Lys was plek zat, want net als in veel bejaardentehuizen in Wallonië stonden er veel bedden leeg.

Fermabel, een Belgische koepelorganisatie in de ouderenzorg, becijferde in augustus 2020 dat zo’n 10 procent van de bedden in de Waalse bejaardentehuizen leeg blijft, bijna twee keer zo veel als voor de coronapandemie. Dat komt enerzijds door het grote aantal doden in de hoogste leeftijdscategorie. Maar er is meer aan de hand.

Door de hoge inflatie in België als gevolg van de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis zagen veel ouderenzorginstellingen zich genoodzaakt de voorbije maanden de tarieven te verhogen, zei Vincent Fredericq, voorzitter van de Waalse federatie voor rusthuizen tegen RTL info. Gemiddeld werd een bed in een Waals verzorgingstehuis vorig jaar zo’n 150 euro duurder, tot 1.800 per maand. Wie dat afzet tegen het Waalse minimumpensioen van zo’n 1.600 euro ziet dat ouderen bij een verhoging in de problemen kunnen komen. Daarom moeten ze langer thuis blijven wonen en blijven verzorgingstehuizen met lege bedden zitten.

Spelmiddag in bejaardenzorgcentrum Domaine des Lys in Vottem.

Foto Chris Keulen

In het geval van Domaine des Lys ging het om zo veel lege ruimte dat er gemakkelijk een hele vleugel van het pand beschikbaar kon worden gesteld aan de kinderen. Zo ontstond er onbedoeld een sociaal experiment met in potentie een win-win-win-situatie. Kon het zo zijn dat gebutste kinderen in de nabijheid van een grootouderfiguur rust vinden en ouderen omgekeerd niet langer eenzaam hoeven te zijn omdat kinderen hen gezelschap houden, terwijl ze tegelijkertijd samen voor een betere bezetting van het tehuis zorgen?

Bescheiden succes

Een half jaar onderweg lijkt het experiment een bescheiden succes, in elk geval als er wat te vieren valt. Medewerkers van zowel het internaat als het verzorgingstehuis lopen na lunchtijd in clownspak of verkleed als Nintendo-figuur Mario rond. Tientallen ouderen kijken al dan niet vanuit een rolstoel naar het schouwspel vooraan in het zaaltje; daar dansen kinderen en ouderen sámen. „Als we ouder worden, gaan we terug naar onze kindertijd”, zegt Jean-Marie Moermans (78), die vorige week zijn vrouw Alberta naar Domaine des Lys heeft gebracht. In de zaal gaan pijpjes Jupiler-bier rond. Voor de kinderen zijn er cupcakes.

De 92-jarige Maria, decennia geleden geëmigreerd uit Sicilië, vindt het allemaal zo aanstekelijk dat ze de begeleiding wenkt. „Ik wil ook dansen”, roept ze, en even later schuifelt ze aan de hand van een medewerker in haar bloemetjesjurk naar voren. Daar moet ze oppassen dat ze niet omver wordt gereden door een jongetje in een Aladin-pak die met een oude dame in een rolstoel door de ruimte sjeest. Genevieve Vasbinder, directrice van het bejaardentehuis, kijkt er vanaf een afstandje met een glimlach naar.

Contact met kinderen doet me goed, dan mis ik die van mij even niet zo

Paolo (76) bewoner bejaardentehuis

Ze vertelt dat haar organisatie niet lang hoefde na te denken toen het internaat vroeg of er bij haar nog kamers vrij waren. Maar in de praktijk bleek het een uitdaging om momenten te vinden waarop het tijdschema van de kinderen en de ouderen overlapten. „De kinderen komen meestal pas om vier uur terug van school en dat is net moment waarop veel ouderen hun avondmaaltijd willen. Daarna willen ze het rustig aan doen tot ze gaan slapen. We hadden al snel door dat feestdagen de beste momenten zijn om de twee groepen samen te brengen.”

De voedselbanken in België kunnen de vraag nauwelijks aan

Zo vierden de kinderen en ouderen de afgelopen maanden al samen Sinterklaas, Kerst en Halloween. „Met Sinterklaas zag je dat de ouderen als grootouders fungeerden. En tijdens Kerst was niemand eenzaam bij ons.”

Clown in ziekenhuizen

In de brasserie gaat men vrolijk door met het volgende spel. De 65-jarige François Goulon, een man zonder al te veel tanden in zijn mond, geniet zichtbaar van het carnavalsfeest. „Vroeger werkte ik als clown in ziekenhuizen, om kinderen op te vrolijken. Nu doen ze dat bij mij”, zegt de voormalig brandweerman, die door een arbeidsongeval in het verzorgingstehuis terechtkwam. Paolo (76) heeft zich voor de gelegenheid als een pandabeer laten schminken. „Contact met kinderen doet me goed. Dan mis ik die van mij even niet zo.”

En de kinderen zelf, wat vinden die er eigenlijk van? Eden (10), verkleed als ninja, was het niet gewend om met ouderen om te gaan. Zijn eigen vader ziet hij al nauwelijks. „Als we met hen zijn, betekent het dat we iets leuks gaan doen. En ik ben eigenlijk wel aan ze gewend nu”, zegt hij. Shun (12) en Gabriel (12) zijn minder enthousiast. Ze vinden het maar „gênant” om met ouderen te praten, omdat de onderwerpen waarover „ze” het willen hebben niet aansluiten bij wat zij leuk vinden. En toch ziet Antonella Mannoia (37), begeleider van de kinderen, de laatste tijd iets moois ontstaan. „Hoe vaker ze bij elkaar zijn, hoe meer ze aan elkaar wennen. Ze ontspannen door en met elkaar.”

Het experiment in Domaine des Lys loopt alleen ook weer op z’n eind. Op 1 juli zou de verbouwing van het jeugdinternaat klaar moeten zijn en dan gaan de kinderen terug. Maar, zegt directrice Vasbinder, „we blijven feestdagen gezamenlijk vieren. We hebben gezien dat dit voor beide groepen grote voordelen heeft.” Of het experiment elders in België navolging krijgt, is nog niet bekend.

Oudere en jonge bewoners van zorgcentrum Domaine des Lys brengen vooral samen tijd door als er iets te vieren is.

Foto Chris Keulen