‘Huilen komt na de oorlog. Nu moet ik mensen redden.’ Ook onder vuur laat Charkiv de moed niet zakken

Op de negende verdieping van haar gebombardeerde flat in Charkiv scharrelt Natalija Koezikova rond tussen de brokstukken. Boven haar hoofd steunt het ingezakte en gescheurde betonnen plafond op een houten noodconstructie. Het is hier behoedzaam rondlopen. Wie weet wat je volgende stap voor gevolgen kan hebben, met al die scheuren, ook in de muren. Hier kijkt de dood mee.

Koezikova (39) en Maksym Sinajevski lagen in bed te slapen toen een Russische drone-aanval in de nacht van 3 op 4 april het veertien verdiepingen tellende flatgebouw trof. Betonnen brokstukken vielen op het stel. Bijna twee weken later loopt Sinajevski (33) rond met onder zijn pet drie sneeën op zijn hoofd en verwondingen aan zijn gezicht. Koezikova heeft overal op haar lichaam blauwe plekken. Hun balkon is haast volledig weggeslagen. „Vroeger waren we niet bang”, zegt ze met de schrik in haar stem. „Nu gaan we meteen schuilen als het luchtalarm klinkt.” Koezikova en Sinajevski wonen momenteel ergens anders in Charkiv, op een kamer met alleen een bed. Vandaag kijken ze wat ze mee kunnen nemen uit hun huis.

De nacht van 3 op 4 april bleek bloedig voor Charkiv. De stad werd op meerdere plekken getroffen door zeker vijftien drones met vier doden en twaalf gewonden als gevolg. Maar heel maart en april zijn verwoestende maanden voor de tweede stad van het land (1,5 miljoen inwoners) gebleken. Met drones, raketten en bommen vernietigt Rusland gebouwen, huizen en energiecentrales. De Russische druk op Charkiv, zijn inwoners en hulpverleners neemt toe.

De schade aan het wooncomplex na de inslag van een Russische drone.

Foto’s: Foto Kostyantyn Chernichkin

En ook aan het front zitten de Oekraïense troepen in de verdrukking nu ze geleidelijk terrein verliezen. Het komt allemaal samen nu de westerse steun aan Oekraïne hapert en tekorten aan luchtafweer en munitie oplopen.

De drone-aanval op Koezikova en Sinajevski raakte meerdere etages en verwoestte deels de tiende verdieping. Een gapend gat zit er in de woning van Zoja, die daar direct boven Sinajevski en Koezikova woonde. Ze kwam als enige om bij de aanval. Reddingswerkers droegen haar lichaam zonder hoofd naar buiten, herinnert Koezikova zich. Voor Zoja’s dichtgetimmerde deur ligt op een stuk beton een bos rode anjers. Sinajevski: „De vreedzame mensen lijden.”

‘Hallo, ben je daar?’

Het bleek ook een dodelijke nacht voor drie reddingswerkers. Ze overleden bij een dubbele Russische aanval elders in de stad: na een eerste bombardement kwamen ze bij de getroffen locatie, waarop precies op die plek een tweede aanval volgde, een zogeheten double tap.

Het was „een verschrikkelijke nacht”, zegt Joeri Oelinytsj, hoofd van eenheid 9, in zijn kazerne. Iedereen was via de telefoon op zoek naar collega’s: ‘Hallo, ben jij daar? Hoe gaat het? Waar ben je?’ „Deze aanval was duidelijk bedoeld om ons te doden. De jongens hadden niet de tijd om weg te komen.”

Tot dan toe was het altijd gelukt om elkaar op tijd te waarschuwen, zegt Oelinytsj (38). Via Telegramkanalen werd in de gaten gehouden hoe de Russische projectielen vlogen. Zo konden de hulpverleners tijdig schuilen. Die nacht lukte het niet. Sinds de drie doden bij de dubbele aanval is het werk veranderd, zegt hij. „Iedereen voelt spanning. De meesten zouden misschien Charkiv wel willen verlaten.”

Lees ook Druk op NAVO-landen om meer luchtafweer te leveren aan Oekraïne – desnoods ten koste van bijdrage aan NAVO-verdediging

Terwijl ze al ruim twee oorlogsjaren vol bloed en dood hebben gezien. Vanaf het begin van de grootschalige Russische invasie op 24 februari 2022 neemt Rusland Charkiv onder vuur. De aanvallen komen onregelmatig. Soms is het maandenlang stil, dan gaan ze opeens wekenlang door. Het is de norm geworden voor Charkiv. „Je weet nooit wanneer de raketten komen”, zegt Oelinytsj. „Het lijkt erg stil te zijn en dan bam!, komen de raketten neer. Feit is dat onze lucht niet is beschermd.”

Charkiv is extra kwetsbaar. De stad ligt zo dicht bij de Russische grens, veertig kilometer verderop, dat de luchtafweer niet op tijd kan reageren op bepaalde Russische raketten. S-300’s , zegt Oekraïne, bereiken de stad in veertig seconden. De luchtafweer van Kyiv heeft meer tijd nodig om te reageren.

De reddingswerkers moeten branden blussen, mensen evacueren en de doden uit het puin graven. Ze zien afgerukte ledematen. Oelinytsj – kort haar, blauw uniform aan – dwingt zichzelf om niet naar de gezichten van de doden te kijken. Anders blijft hij die voor zich zien. „Dode kinderen zijn helemaal verschrikkelijk. Er bestaat waarschijnlijks niks ergers.”

Oelinytsj geeft zich niet de ruimte om zijn emoties te uiten. Hij moet zijn werk doen, als een plicht voor zijn land. „Huilen komt na de oorlog. Nu moet ik mensen redden.”

Patriot-batterijen

Een andere noodlottige dag voor Charkiv was 22 maart. Rusland vernietigde de twee energiecentrales van de stad volledig, met stroomuitval als gevolg. Inmiddels heeft de stad weer elektriciteit dankzij centrales uit de regio. Om het kwetsbare netwerk niet te overbelasten zijn volgens een schema wijken om de beurt afgesloten van elektriciteit. Op straat klinkt het geluid van brommende generatoren, net als in de winter van 2022-2023, toen Rusland ook de Oekraïense energievoorzieningen bombardeerde.

De verwoesting bij een plaatselijke centrale is zo groot, dat het de vraag is of die voor de volgende winter weer zal functioneren. Het scheelt dat het lente is en dat het langer licht is. Daardoor komen er geen dramatische beelden van noodlijdende Oekraïners naar buiten. Het maakt helaas ook de urgentie om Oekraïne te helpen minder groot.

Maar de inwoners van Charkiv smachten juist naar betere luchtafweer en verse westerse militaire steun. Die steun kan er komen, als zaterdag het Amerikaanse Congres een militair hulppakket ter waarde van 61 miljard dollar (57 miljard euro) aan Oekraïne goedkeurt, dat onder meer artilleriegranaten, luchtdoelraketten en raketten tegen landdoelen omvat. Voor Kyiv geldt momenteel als prioriteit de luchtafweer.

Lees ook Minister Koeleba: ‘Als Oekraïne deze oorlog wint zal er decennialang geen oorlog zijn in Europa’

Oekraïne vraagt het Westen om zeven Patriot-luchtverdedigingssystemen. Duitsland zegde deze maand al een extra Patriot-batterij toe, bovenop de twee die het al heeft geleverd. Maar andere westerse landen, waaronder Nederland dat wel al eerder een deel van een Patriot-systeem leverde, houden die vooralsnog voor zichzelf. De behoefte aan luchtafweer bleek afgelopen week weer toen bij een Russische raketaanval op Tsjernihiv zeker zeventien doden vielen. Vrijdagochtend lag Dnipro onder vuur. Daarbij vielen ten minste acht doden.

Volgens president Volodymyr Zelensky proberen de Russen met hun bombardementen Charkiv onleefbaar te maken, en zo de inwoners te dwingen de stad te verlaten. Kyiv ziet de beschietingen als de opmaat naar een nieuw Russisch offensief, verwacht in mei of juni. Op sociale media duikt Russische nepinformatie op die de burgers oproept te evacueren, omdat de stad omsingeld zou worden.

Straatbeelden uit Charkiv.

Foto’s: Kostyantyn Chernichkin

Maar de inwoners peinzen er niet over om te vertrekken. Want Charkiv is hún stad. Een stad met inwoners van gewapend beton, zegt reddingswerker Oelinytsj, verwijzend naar een bekend gebouw van gewapend beton in het centrum van Charkiv. De burgers van Charkiv geloven niet dat de Russen hun stad kunnen innemen. Zeker niet omdat het Oekraïense leger inmiddels beter is uitgerust dan toen de grootschalige invasie begon. Buiten de stad rijden vrachtwagens met boomstammen en betonplaten naar nieuw te bouwen verdedigingslinies.

Pizza en cognac

De inwoners laten zich niet kennen. Als het luchtalarm klinkt, gaat niemand de diepliggende metrostations in. Dat doen ze pas na een raketinslag. Een muziekfestival gaat door. Cafés en restaurants zijn open. Mensen staan in de rij te wachten bij een bushalte, terwijl het luchtalarm net heeft geklonken.

In de noordoostelijke buitenwijk Saltivka, zwaar getroffen door Russische bombardementen, zit een groep vrienden ’s avonds op een caféterras. Op tafel staan kaarsen en een fles cognac. Ze eten pizza. Thuis hebben ze geen elektriciteit. Het belangrijkste is dat ze nog leven, houden ze lachend de moed erin.

In de woning van Maksym Sinajevski en Natalija Koezikova kijkt de gebutste Sinajevski ontspannen rond. Hij kan nog altijd lachen. „Waarom zou ik huilen?”

Koezikova daarentegen zoekt gehaast naar spullen. Haar ogen schieten alle kanten op. Ze wil het liefst zo snel mogelijk haar woning verlaten. „Het is hier gevaarlijk.” Ook zij en haar man blijven in Charkiv, ze houden van hun stad.

Als het luchtalarm klinkt, kijkt Koezikova verschrikt op en zegt opgejaagd: „Oei, oei, laten we weggaan. Het is eng hier.” Anderhalve minuut later doet Sinajevski de voordeur van de woning op slot en lopen hij en Koezikova naar buiten met een magnetron, een toetsenbord en en een mop.

Delen Mail de redactie