Een ‘watertaks’ voor het opblaaszwembad? Dat liever niet

„Wie raak je met een watertaks? Niet de rijken”, zegt Geoffrey de Jongh (72) uit Purmerend. „Die kunnen het zich wel permitteren om meer te betalen voor hun overmatig waterverbruik. Het zijn de gezinnen die niet op vakantie kunnen en een badje voor de kinderen in de tuin laten vollopen die zo dubbel gestraft worden.”

Kan een heffing op overmatig verbruik mensen stimuleren om minder drinkwater te verspillen? Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat laat onderzoeken of prijsprikkels zoals de watertaks kunnen helpen bij het tegengaan van watertekorten. België doet het al zo. Daar betalen consumenten een basisprijs voor het waterverbruik van een gemiddeld huishouden. Voor alles wat zij daarboven verbruiken, betalen ze extra. Onderzoeksbureau Berenschot kijkt in Nederland namens het ministerie of dit een mogelijkheid is die kan bijdragen aan zuiniger drinkwatergebruik bij huishoudens.

Want de droogte van deze zomer is geen eenmalig fenomeen. De afgelopen jaren was er vaker sprake van langdurige droogte. En ook toen ontstonden er knelpunten in de drinkwatervoorziening. Bovendien neemt de vraag naar drinkwater toe, onder meer omdat de bevolking groeit én omdat Nederlanders steeds meer drinkwater verbruiken per persoon. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft daarom ingezet op drinkwaterbesparing om de vraag en het aanbod van drinkwater „in balans” te brengen.

Sproeien met mate

Maar een taks op overmatig waterverbruik vindt Rudy Nobel (62) in beginsel „een slechte zaak”. Je kan de mensen wel bewust maken van hun verbruik, maar een heffing? Dat vindt hij te ver gaan. En áls er dan een taks zou komen, dan moet die gaan gelden voor mensen die écht overmatig verbruiken, vindt hij. Bijvoorbeeld voor mensen met een groot zwembad in de tuin of mensen die elke dag hun tuin sproeien.

Zelf sproeit Nobel ook zijn tuin, maar met mate: „Om de vier dagen.” Dat doet hij bewust, hij let al op zijn waterverbruik.

Nobel betaalt nu een paar tientjes per maand voor zijn waterrekening. „Het is niet veel, maar als het weer verhoogd wordt, dan is dat een slechte zaak… De mensen kunnen amper rondkomen. Jonge gezinnen betalen zich al scheel. Als je ook nog eens de waterrekening gaat verhogen, dan leg je een strop om de mensen heen. Dat schijnen ze in Den Haag niet zo te snappen.”

Op een bankje in winkelcentrum Weidevenne in Purmerend zit Willem Wollersheim (81) bij te komen na een tochtje naar de supermarkt. Hij heeft net boodschappen gedaan en woont in een seniorenappartement op een paar minuten lopen van het winkelcentrum. „Ik koop nu meer water uit de winkel. Het bespaart me op de rekening.” Hij weet al hoe het is om extra te betalen als je meer water verbruikt. Zijn waterrekening zit inbegrepen in de huur van zijn appartement, waar hij sinds het overlijden van zijn vrouw alleen woont. „Ik ben niet anders gewend. Iedereen betaalt in principe hetzelfde. Als ik te veel verbruik, dan betaal ik meer. Dit kan werken voor iedereen.”

Gedragsverandering

Ook hoogleraar hydrologie aan de Universiteit Utrecht Marc Bierkens denkt dat financiële prikkels kunnen helpen om waterverspilling tegen te gaan. „Je moet er alleen voor zorgen dat je met de ‘watertaks’ geen mensen belast die het zich slecht kunnen veroorloven.” Laat normaal watergebruik goedkoop, zoals de consument nu gewend is. En vraag aan „excessieve gebruikers” een hoger tarief, zegt hij. „Denk aan de mensen die gedurende hittegolven en droogtes uitgebreid hun gazons besproeien of grote zwembaden gaan vullen. Dat soort watergebruik kun je extra belasten.”

Maar het moet niet alleen blijven bij het belasten van slecht gedrag, vindt Bierkens. Goed gedrag, van mensen die minder verbruiken dan gemiddeld, moet óók beloond worden. Zij zouden juist een lager tarief kunnen gaan betalen voor hun water.

Dan zijn er nog de niet-financiële prikkels die gedragsverandering kunnen stimuleren. „Geef de mensen meer inzicht in hun waterverbruik. Laat zien wat een vergelijkbaar huishouden verbruikt. Of wat iemand een jaar eerder aan water heeft verbruikt. Dat maakt je bewuster.” Volgens Bierkens kan dat mensen aansporen om minder water te gebruiken. „Dat gebeurt nu ook bij de gas- en elektrarekeningen.”

Ook het ministerie laat nog andere maatregelen onderzoeken die kunnen bijdragen aan zuiniger watergebruik. Zoals tijdelijke sproeiverboden, verplichte opvang van regenwater bij nieuwe woningen of subsidies voor de aanschaf van regentonnen. De resultaten van het Berenschot-onderzoek verschijnen volgende maand.

Geoffrey de Jongh let wel degelijk op zijn watergebruik. „Ik douche zo koud en kort mogelijk. Altijd gedaan.” Nu het steeds vaker droger en warmer is, is hij zich er nog meer bewust van. Hij woont in een vrijstaand huis met een tuin en is net terug van vakantie. Zijn planten stonden er droog bij, zegt hij. „Ik heb ze water gegeven. Maar met mate en met een gietertje.”

Bij een taks op overmatig watergebruik heeft De Jongh een dubbel gevoel. „Ik zie liever dat de overheid overtollig verbruik bij de grote bedrijven meer belast.”