Een Till voor een nieuwe generatie

Het verhaal van Emmett Till had makkelijk kunnen verdwijnen. Verloren kunnen raken in de geschiedenis, zoals duizenden andere verhalen van racistisch geweld. Maar de moeder van Emmett, Mamie, liet dat niet gebeuren. Zij stond erop dat de onherkenbaar verminkte Till in een open kist lag. Duizenden zwarte Amerikanen kwamen kijken. De foto van Mamie die gebroken naar haar zoon kijkt, schudde de wereld wakker. Emmett werd niet vergeten, hij werd de stuwkracht van de burgerrechtenbeweging. Komiek Dave Chappelle zei het al in zijn show Sticks and Stones: „Emmetts moeder was een fucking gangster.”

In de jaren sinds de moord is het verhaal van Emmett Till talloze keren geïnterpreteerd in kunstwerken. Elke kunstenaar belichtte het vanuit een ander perspectief, maar dat van de zwarte vrouw bleef achter. Tot nu.

Eerst de basisfeiten. De 14-jarige Emmett Till werd in augustus 1955 gemarteld, vermoord en gedumpt in een rivier in Mississippi, waar hij familie bezocht. Hij zou naar de 21-jarige witte vrouw Carolyn Bryant hebben gefloten. Zijn moordenaars, Carolyns man en diens halfbroer, werden vrijgesproken nadat Carolyn in de rechtszaal beweerde dat ze was verkracht. Eén jaar later bekenden ze alsnog, vrijwillig: ze verkochten hun verhaal aan een tijdschrift voor 4.000 dollar.

Till vertelt deze gebeurtenissen waarheidsgetrouw, maar de focus blijft op Mamie. Zij bereidt Emmett voor op het brute racisme van het zuiden van Amerika en blijft bezorgd achter, wachtend op een zoon die nooit terug zal komen.

Danielle Deadwyler is indrukwekkend als Mamie; in staat tegelijkertijd kracht en naar de keel grijpende emotie te acteren. Het moment dat ze het lijk van haar zoon voor het eerst ziet, instort, en zich opricht met de vastberadenheid van een neergeslagen bokser, is het hoogtepunt van Till.

De jaren vijftig zijn goed in beeld gebracht. De straten, auto’s en jurken zijn pastel, schitteren in American Dream-licht, maar die pracht is in scherp contrast met het racisme dat ettert, als onderhuidse wond.

Tears and blood

Till verschilt met vroege interpretaties van de moord op Emmett Till, omdat het niet focust op de gruwel zelf. Poëet Langston Hughes schreef in 1955 een gedicht waarin hij wel focuste op de moord: „Oh, what sorrow, Pity, pain, That tears and blood Should mix like rain In Mississippi!” Al hadden zijn woorden ook een cynische ondertoon: hij was niet verbaasd, maar juist verontwaardigd óver de verbazing.

Bob Dylan poogde met zijn ballade ‘The Death of Emmett Till’, in 1962, om het perspectief van de zwarte Amerikaan in de witte folk-protestsongtraditie te gieten. Met halfslachtig resultaat: Dylan ving vooral zijn eigen horror.

Till focust niet op horror, maar op de randvoorwaarden daarvoor. Dat is slim. In plaats van het lynchen, zien we hoe zwarte mensen achterin de trein moeten zitten als ze Mississippi binnenrijden. Niet de boom maar de wortel: de processen die het geweld mogelijk maken.

Het lijkt daarin meer op het toneelstuk dat James Baldwin op de gebeurtenissen baseerde, Blues for Charlie, waarin hij de stereotypen van witte en zwarte mensen wisselde, wat mensen dwong om over vooringenomenheid na te denken.

Of op het toneelstuk van Toni Morrisson over Till. Dreaming Emmett, uit 1986, gaat over een tijdreizende Till, die na zijn dood terugkomt om wraak te nemen. Het stuk richtte de blik voor het eerst naar binnen: wat kon de Afro-Amerikaanse gemeenschap leren van de moord?

In latere decennia was er een soort degradatie. Till kwam eigenlijk alleen nog voor in hiphop. Niet als verhaal, maar als referentie, of als grapje. Kanye West rapte dat zijn gezicht er na een auto-ongeluk uitzag als Till. Lil Wayne raakte in opspraak door de songtekst „Beat the pussy like Emmett Till”. Maar met de Black Lives Matter-beweging werd opnieuw serieus gekeken naar Emmett Till, ditmaal als referentiepunt: hoe ver zijn we nu écht gekomen, in de 65 jaar na de moord?

Till probeert het verhaal van Emmett Till in die heropleving opnieuw te definiëren voor een nieuwe generatie. Eentje die behoefte heeft aan Afro-Amerikaanse heldenverhalen, zoals die van Hidden Figures, The Woman King, zelfs Black Panther. Till gaat dus over de kracht van Mamie, die de gemeenschap boven haar pijn plaatste om echte verandering te creëren.

Een nobel streven, maar de vraag is of het ook echt gelukt is. Want een écht goede film is Till niet. Het is traag, vaak saai. Met een overdaad aan emotionele scènes die proberen de kijker te laten sympathiseren met de personages, maar eigenlijk alleen maar afstompen.

Emmett zelf wordt in Till een archetypisch lief, onschuldig kind, zonder gelaagdheid, waardoor de film begint te voelen als fictie, in plaats van realiteit. Om overeind te blijven tussen eerdere Till-verhalen, moet de film sterk genoeg zijn. De boodschap is er, maar is de film meeslepend genoeg? De tijd zal het leren.

Lees ook: Dit zijn de beste films in de bioscoop