Duurzaam of juist niet: de Winterspelen van 2030 in Frankrijk

Bij de bobsleebaan van het Franse Alpendorp La Plagne waan je je in de jaren negentig. Naast het anderhalve kilometer lange ijskanaal, dat als een witte rups over een spaarzaam besneeuwde helling ligt, toont een grijs bord met ledlampjes de route. De gebouwtjes naast de baan zijn van hout of grauwig beton – op verschillende plekken bladdert de verf af. Bordjes geven in primaire kleuren en ouderwets aandoende lettertypen informatie over de negentien bochten waar bobsleeërs met snelheden tot ruim 120 kilometer per uur doorheen vliegen.

Ook de baan zelf is ouderwets, zegt de Franse bobsleester Margot Boch (24), afkomstig uit La Plagne. „Het is een heel technische baan, met veel grote bochten. Dat was toen mode.”

In en rondom de baan keren vijf elkaar overlappende ringen terug, die herinneren aan de oorsprong van deze bobsleebaan: de piste werd gebouwd voor de Olympische Winterspelen van Albertville in 1992. En de Spelen keren terug in de Franse Alpen; vorige maand werd bekend dat Frankrijk het enige land is dat nog in aanmerking komt voor de organisatie van de Winterspelen van 2030.

De bobsleebaan is niet de enige installatie uit 1992 die opnieuw gebruikt zal worden: ook de skischansen van Courchevel Le Praz – die met hun overdaad aan hout en piepende kabelbaan eveneens nineties ademen – zullen in 2030 opnieuw olympische sporters verwelkomen. De duurste noodzakelijke installaties voor Olympische Winterspelen staan er dus al – reden voor de organisatie om te spreken van de „meest duurzame Winterspelen” tot dusver.

Volgens de organisatie is 95 procent van de benodigde ‘structuren’ aanwezig en hoeft slechts 5 procent te worden bijgebouwd. Zo worden de kabelbaan en de tribune van de skischansen in Courchevel Le Praz vervangen en krijgt de bobsleebaan in La Plagne onder meer een nieuw ‘vertrekcentrum’. De enige installatie die van de grond af moet worden opgebouwd, is een schaatsbaan in Nice – ruim 200 kilometer zuidwaarts.

De bobsleebaan in La Plagne wordt gerenoveerd en opnieuw gebruikt voor de Winterspelen van 2030.

Sabine Greppo

Lees ook Met een fat bike over de kinderpiste vanwege gebrek aan sneeuw

‘Steuntje in de rug nodig’

De duurzaamheidsbelofte zorgt voor twee kampen in de Franse Alpen, blijkt tijdens een bezoek half december. Enerzijds degenen die de Spelen zien als een manier om de klimaattransitie te versnellen. Anderzijds degenen die het evenement beschouwen als signaal dat men nog altijd de kop in het zand steekt als het om klimaatproblematiek gaat.

De 54-jarige Bruno Thomas, oud-bobsleekampioen en directeur van de bobsleebaan in La Plagne, hoort bij de eerste groep. Hij vindt de terugkeer van de Spelen „een geweldige kans om stappen te zetten met de uitdagingen waarvoor klimaatverandering ons stelt”. Niet alleen hoeft er in zijn Alpen minder gebouwd te worden voor de Spelen dan in andere landen zou moeten, ook ziet Thomas les Jeux als dé kans om de Alpen toekomstbestendiger te maken. „We kunnen onze gebouwen en hotels energiezuiniger maken. Dat zouden we anders ook doen, maar de Spelen dwingen ons deze veranderingen in zeven jaar tijd door te voeren, terwijl dit anders vijftien tot twintig jaar had geduurd.” De miljoenen die voor de Spelen beschikbaar worden gesteld door lokale overheden en private partners, helpen daarbij.

Ook in Courchevel Le Praz wordt zo geredeneerd. Aan de voet van de indrukwekkende skischansen stelt burgemeester Jean-Yves Pachod (66) – tevens skileraar – dat het geld voor de Spelen onder meer geïnvesteerd zal worden in het verbeteren van de treinverbindingen. „Daar zet ik mij met andere burgemeesters al jaren voor in, omdat treinreizen minder belastend zijn voor het milieu en omdat we in de winterweekenden te maken hebben met filevorming”, zegt hij – de hoge achtbaanachtige schansen steken achter hem de lucht in. Pachod wil onder meer dat de nachttrein van Brussel naar daldorp Bourg-Saint-Maurice hersteld wordt en dat er meer treinen komen tussen Bourg-Saint-Maurice en Moutiers, een voormalig industriestadje op twintig minuten rijden van Courchevel-Praz. „We hebben hier niet mee gewacht tot de Spelen, maar het geeft ons wel een extra argument om in te zetten op deze minder schadelijke manier van reizen.”

Locoburgemeester Jean-Christophe Vidoni (62) denkt dat de Fransen zo’n steuntje in de rug nodig hebben. „Die Angelsaksische mentaliteit van: ‘dat gaan we regelen’ kennen wij niet in Frankrijk. Wij zijn geneigd bij uitdagingen te zeggen: c’est pas possible.”

Lees ook Op zoek naar sneeuw en ijs: hoe ziet de toekomst eruit voor de Olympische Winterspelen?

‘Uitstervend business-model’

In het andere kamp zitten bergbewoners met een pessimistischer kijk op de toekomst van de wintersporten in de Franse Alpen. Zoals Valérie Paumier (54), die jarenlang in het bergtoerisme werkte, maar sinds 2016 met haar organisatie Résilience Montagne aandacht vraagt voor klimaatproblematiek in de Franse Alpen. Zij vindt dat met de organisatie van de Winterspelen „miljoenen worden gestoken in een uitstervend business-model”. „De Franse Rekenkamer berekende in 2011 al dat het skimodel dat we nu kennen in de Franse Alpen, niet toekomstbestendig is vanwege klimaatverandering”, benadrukt ze. „Door de Spelen hier te organiseren wordt het signaal afgegeven dat we die wetenschappelijke informatie negeren.”

Paumier maakt zich onder meer zorgen over de benodigde hoeveelheid water en elektriciteit. „Voor het koelen van de 40 centimeter dikke ijslaag van de bobsleebaan, voor het besneeuwen van de skischansen en voor het creëren van sneeuw voor de pistes”, somt ze op. „Men doet alsof we hier kou en sneeuw in overvloed hebben, maar dat is simpelweg niet meer zo. U ziet het zelf: het is half december en het regent op 2.600 meter hoogte.”

Hoe hoog het verbruik van elektriciteit en water bij de Spelen van 2030 precies zal zijn, is op dit moment niet te zeggen. Maar zeker is dat het steeds warmer wordt in de Alpen – in het berggebied is de temperatuur gedurende de vorige eeuw al met twee graden toegenomen. In het hele departement Auvergne-Rhône-Alpes komt momenteel al 45 procent van de sneeuw op pistes uit sneeuwkanonnen – de oranje gevaartes zijn in de skigebieden niet meer weg te denken. Dit wordt de komende tijd opgeschroefd naar 70 procent.

In Courchevel, waar naast het schansspringen in 2030 ook het alpineskiën zal plaatsvinden, wordt de afname van de hoeveelheid natuurlijke sneeuw vooral gezien als een uitdaging. „We doen al aan snowfarming” [waarbij natuurlijke sneeuw wordt opgeslagen en een volgend seizoen hergebruikt], zegt locoburgemeester Vidoni. „We hebben drie wateropslagplaatsen. En we prepareren onze pistes steeds meer, door stenen weg te halen, gras te maaien en dieren te laten grazen, zodat de sneeuw langer blijft liggen.”

Bobsleedirecteur Thomas benadrukt dat er bij zijn bobsleebaan al een aantal wijzigingen is doorgevoerd om de ecologische voetafdruk te verkleinen. „Toen de energieprijzen vorige winter fors toenamen, hebben we de procedure voor de ijsproductie voor de baan omgegooid. Daarmee hebben we 30.000 euro bespaard.” Ook gebruikt de baan tegenwoordig zuiniger lampen en een minder schadelijk antivriesmiddel voor het op temperatuur houden van het ijs. „We zitten al volop in de transitie.”

Lees ook Vrolijke klimaatactivist Camille Etienne zet haar achtergrond als bergbewoonster in als troef in verdeeld Frankrijk

Bergeconomie

Valérie Paumier ziet dergelijke stappen vooral als bewijs van de illusie dat de mensheid met technologische oplossingen uit de klimaatcrisis kan komen. „In de kern blijven we leunen op een systeem dat niet toekomstbestendig is, in plaats van te investeren in de ontwikkeling van een économie d’après-ski”, zegt zij, doelend op een naderend tijdperk waarin skiën in de Franse Alpen niet meer mogelijk is.

„Het is én-én”, brengt burgemeester Pachod daar tegenin. „Wij zeggen: skiën blijft mogelijk, maar we moeten blijven diversifiëren. Zo waren we aanvankelijk enkel op de winter gericht, maar zetten we de laatste jaren ook in op de zomerseizoenen.” Courchevel Le Praz heeft tegenwoordig onder meer een golfbaan en een zwembad met sauna en sportcomplexen. „Maar dat proces kost tijd en momenteel draait de bergeconomie nog op skiën. Het is onverantwoord dat zomaar te beëindigen.”

In het hele departement Auvergne-Rhône-Alpes komt momenteel al 45 procent van de sneeuw op pistes uit sneeuwkanonnen.

Sabine Greppo

Het is een feit dat de economie in de bergen grotendeels draait om wintersporten: zo werken in heel Frankrijk meer dan 120.000 mensen in de skisector; elke winter sluiten duizenden seizoenswerkers zich bij hen aan. „Tegen activisten die zeggen dat we alles moeten stilleggen, zeggen wij: wat moeten die mensen dán doen?”, zegt Vidoni. „In het dal is geen werk meer, de paar fabrieken die daar stonden zijn gesloten.”

Voor de mannen uit Courchevel speelt trots ook een rol. „In de jaren dertig, veertig, vijftig was Courchevel heel arm”, benadrukt Pachod. „We zitten aan de verkeerde kant van de berg, hebben geen zon, dus konden we geen landbouw bedrijven. En skiën heeft sinds de jaren vijftig alles veranderd.” Courchevel is uitgegroeid tot een van de chicste ski-bestemmingen in de Franse Alpen, waar bovendien geregeld skikampioenschappen worden gehouden. „Dat willen we behouden en beschermen.”

Over één ding kunnen beide kampen het eens zijn: klimaatverandering dwingt een onontkoombare verandering af voor de Olympische Winterspelen en wintersport in het algemeen – hoewel de meningen dus sterk verschillen over hóe die eruit zal zien. Bobsleebaandirecteur Thomas spreekt over een „nieuwe olympische eeuw”. Hij vindt het logisch dat Frankrijk daar het voortouw in neemt. „Wij, Fransen, hebben de moderne Olympische Spelen gecreëerd. Nu is het aan ons om ze opnieuw uit te vinden.”

Delen Mail de redactie