DNB waarschuwt: niet te veel compenseren voor koopkracht

Een nieuw koopkrachtpakket van het kabinet moet volgens Sleijpen binnen de perken worden gehouden en zich „echt (…) richten op de hardst getroffen huishoudens.”

Compensatie kan inflatie versterken

De belangrijkste vrees van DNB is dat omvangrijke compensatie de inflatie vérder kan aanwakkeren. Miljardensteun kan volgens de centrale bank goed verdedigbaar zijn als de economische vraag wegvalt, zoals tijdens de coronacrisis, waarin de overheid te hulp schoot met miljarden aan steun om de economie draaiend te houden.

Maar daar is volgens DNB nu geen sprake van. De hoge inflatie in Nederland (bijna 12 procent in juli, volgens de Europese definitie), komt volgens DNB – en veel economen – vooral door tekorten aan de aanbodkant: van producten en diensten. Als de overheid consumenten gaat steunen in zulke tijden van schaarste, is een economische les „dat de prijzen dan zullen stijgen”, aldus Sleijpen.

Brede stimulering van de economie door de overheid bemoeilijkt volgens het DNB-directielid de pogingen van de Europese Centrale Bank om de inflatie te temmen. De ECB, waarbinnen DNB meebeslist, verhoogde vorige maand de rente en heeft gezinspeeld op verdere renteverhogingen. Bij een hogere rente wordt lenen duurder, wat de economische activiteit – en uiteindelijk de inflatie – moet beteugelen. „De ECB probeert met haar beleid de vraag af te remmen”, zo houdt Sleijpen politici in Den Haag voor. „Als de overheid tegelijkertijd het gaspedaal indrukt, helpt dat niet om de bestemming te bereiken.”

Lees ook: Alles wordt duurder, dat vergroot de verschillen verder. Maar het ergste moet nog komen

Veel gezag, niet altijd gehoord

DNB is in het Haagse wereldje een stem met redelijk gezag, al vallen lang niet alle ongevraagde beleidsadviezen van het in Amsterdam gevestigde instituut in vruchtbare aarde. Al jaren pleit DNB-president Klaas Knot bijvoorbeeld vergeefs voor verdere afbouw van de hypotheekrenteaftrek en voor aanscherping van leennormen voor een koophuis.

Nu kiest DNB de publiciteit op een strategisch moment: deze woensdag komen de coalitiepartijen van Rutte IV bij elkaar. Ze voeren deze weken topoverleg over de vormgeving van de reparatie van de koopkracht, als deel van de begrotingsonderhandelingen voor Prinsjesdag. Eerder verlaagde het kabinet de btw op energie en de benzineaccijnzen en kwam er een energietoeslag voor lage inkomens. Dat kost in totaal 6,5 miljard euro.

Het kabinet is zelf ook niet tevreden met de ongerichte manier waarop het geld tot nu toe werd uitgegeven, en zint op preciezere maatregelen. „We moeten beseffen dat we collectief een stukje armer zullen worden”, zei minister van Financiën Sigrid Kaag (D66) aan het begin van de zomer. „Het continu willen of kunnen compenseren is gewoon niet mogelijk, is financieel niet houdbaar.”

Het probleem: gerichte maatregelen, zoals een snellere verhoging van het minimumloon of van de zorgtoeslag om de kwetsbare groepen te helpen, zijn vaak complexer om uit te voeren. Dat geldt helemaal voor grotere vraagstukken, zoals een verschuiving van de belasting op arbeid naar die op vermogen, waarover geen politieke overeenstemming heerst.

Kabinet wijst ook op rol werkgevers

Om toch een snelle oplossing te vinden voor de huishoudens die in de problemen komen, wees het kabinet dinsdag ook op de verantwoordelijkheid van werkgevers. „Een groot gedeelte van de koopkrachtreparatie moet van loonstijgingen komen”, aldus minister Karien van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, CDA).

Ook DNB is voorstander van loonstijgingen, al vindt Sleijpen het niet wenselijk dat de rekening „volledig  bij het bedrijfsleven” wordt neergelegd. De loonstijgingen moeten „betekenisvol” zijn, maar ook „passend”. „We zijn niet gebaat bij het onverkort doorwerken van de inflatie naar de lonen”, schrijft hij, verwijzend naar de jaren 70, waarin hoge loonstijgingen de piekende inflatie verder voedden.

De volgende ronde kabinetssteun moet volgens DNB vooral niet te duur zijn. Begrotingsdiscipline, schrijft Sleijpen, is extra belangrijk omdat Nederland tijdens deze energiecrisis „simpelweg armer” wordt. Nederland betaalt nu veel meer aan geïmporteerde energie – geld dat wegvloeit naar energie-exporterende landen. „Inkomenscompensatie financieren met een hogere staatsschuld betekent dat de rekening wordt doorgeschoven naar volgende generaties.”

Lees hier het opiniestuk van Olaf Sleijpen: DNB: kabinet moet terughoudend zijn met compensatie voor inflatie