Dertig jaar Crossing Border: van blowen in de boekwinkel tot succesvol festival

In het kantoor van Crossing Border in Den Haag, waar de pallets boeken hoog staan opgetast, zijn medewerkers hard bezig de laatste voorbereidingen te treffen voor het festival dat woensdag begint. Voor, in de ruime en lichte BorderKitchen waar tijdens het festival gegeten wordt, zitten oprichter Louis Behre (75) en zijn zoon en opvolger Michel Behre (48). Zij kijken terug op dertig jaar Crossing Border. Maar eigenlijk willen ze dat niet, zegt Louis Behre. „Wij zijn bezig met wat er nu gebeurt en met wat we nog willen, ik vind het altijd een beetje moeilijk om terug te kijken. Ik kan gaan praten over Lou Reed of Madeleine Albright die zijn geweest, maar ik ben niet nostalgisch aangelegd.”

Als ze beginnen te vertellen blijkt er inderdaad genoeg te zeggen over hoe het nu gaat met het festival, dat in 1993 begon aan het Zuiderstrand in een kraakpand, met illegaal afgetapte stroom – maar al wel geopend door toenmalig cultuurminister Hedy d’Ancona.

Zo zijn er dit jaar meer kaarten verkocht dan in de afgelopen vier jaar, zegt huidig festivaldirecteur Michel Behre. „Dit is de best lopende editie in jaren, terwijl je overal hoort dat dingen moeten worden afgelast omdat er te weinig mensen komen. Ook de losse programma’s door het jaar heen lopen goed, we hadden recent schrijver Orhan Pamuk, dat was stijf uitverkocht.” Er zijn inmiddels ook edities van Crossing Border in Londen en in Antwerpen, en volgend jaar gaan ze naar Duitsland.

Wat hij ook merkt; er is veel jong publiek. „Ze zeggen wel dat je spoken word moet doen voor het trekken van jonge mensen, maar wij hebben gewoon literatuurprogramma’s en daar komen veel jongeren op af.”

Twee jaar geleden werd het voortbestaan van Crossing Border plotseling bedreigd toen de gemeente Den Haag besloot alleen het literair festival Winternachten subsidie te verlenen – dat is meer nadrukkelijk divers en inclusief. Een van de problemen met Crossing Border, zei de verantwoordelijk wethouder, was dat het geen externe programmacommissie heeft.

Dat klopt: Louis en Michel Behre maken zelf het programma. „Maar je hoeft maar een avond binnen te lopen om te zien hoe divers het is”, zegt Louis. „Dat gaat overigens vanzelf, daar zijn we helemaal niet mee bezig.”

In de aanloop naar deze editie had Louis op Facebook gepost dat dichter Mustafa Stitou komt, waarop Abdelkader Benali opmerkte dat ze allebei al negen keer op Crossing Border hadden gestaan. „Ik ging kijken wanneer dat was, en zag dat hier al in 1994 dichters als Hafid Bouazza (1970-2021) en Naima El Bezaz (1974-2020) optraden. Dat was natuurlijk niet omdat ik dacht; ‘oh jongens ik ga Marokkaanse auteurs programmeren’. Een divers programma is bij ons altijd normaal geweest.”

Kopje thee met een joint

Hoe ze dan komen tot de selectie? Dan is het toch goed om even terug te gaan naar het begin. Louis Behre had een boekwinkeltje in Amsterdam, gespecialiseerd in de beatgeneratie. Het was ook een hangout voor schrijvers, zegt Louis, en er kwamen artiesten langs als dichter Allen Ginsberg en zanger Nick Cave. „Die kwamen dan een kopje thee drinken, blowen, whatever. Er werden ook heel veel boeken geleend die helaas zelden werden teruggebracht.”

Toen de eigenaar van de grootste Amsterdamse coffeeshop-keten een zaak opende in de Spuistraat tegenover de Faculteit der Letteren, vroeg die Louis om daar literaire evenementen te organiseren. „Die schrijvers zeiden; we hebben al zoveel van je geleend, al je thee en koffie opgedronken, wij doen voor niets mee. Dus eens in de maand zaten daar op zondag schrijvers, en het was altijd vol.”

Louis Behre vond het zo leuk dat hij stopte met zijn boekwinkel en in Den Haag, waar hij woonde, het Zuiderstrandfestival opzette – dat later Crossing Border werd. Hij schiep daarmee wat hij zelf noemt een „democratische ruimte” voor muziek en literatuur. „Dat het één niet in dienst staat van het andere.” Die gelijkwaardige mix van muziek en literatuur bepaalt nog steeds de sfeer van het festival.

Toen hij begon, waren literaire festivals „heilig”, zegt Louis. „Als er iemand kuchte, zat iedereen achterom te kijken. Terwijl ik het belangrijk vind dat iedereen zich prettig voelt. Het is niet dat ik per se iets anders wilde doen; ik wist niet anders. Zo informeel deed ik het in Amsterdam.”

Ook eigen aan Crossing Borders is dat het merendeel van de artiesten zich mengt onder het publiek; ze gaan ook zelf naar andere optredens in het festival. Dat is volgens de Behres een van de redenen dat veel artiesten graag komen. Schrijver Dave Eggers noemde de sfeer op het festival dan ook ooit „eclectic, electric and fun-loving”.

Programmeren op gevoel

Michel en Louis kiezen de mensen op gevoel. Michel: „Er kunnen heel veel aanleidingen zijn. Het werk, de uitstraling, iemand die in zijn tijdsspanne bijzonder is.” Daarvoor is geen programmacommissie nodig, zegt Michel, hij en zijn vader hebben een enorm netwerk. „Je weet nooit wanneer er in Australië ineens een dichter opstaat die bijzonder is, maar ik krijg dan een tip; daar moet je eens naar kijken.” En het is ook veel research, zegt Louis, ze zijn er voortdurend mee bezig: lezen, filmpjes op internet bekijken, met mensen praten. Zo kan het dat Mumford & Sons op het festival stonden voor hun grote doorbraak, en Ed Sheeran.

Vooruit, toch één anekdote uit de beginjaren dan. Het festival was eind jaren ’90 zo groot dat het een aantal jaar in het Nederlands Congrescentrum stond, waar altijd mensen probeerden binnen te sneaken. De toen 18-jarige Michel bewaakte met zijn neef een artiesteningang en had al per ongeluk een slimmerd met gereedschap binnengelaten die ‘een probleem bij podium 3 kwam oplossen’. Dus toen een man en een vrouw door de ingang kwamen fietsen, pakten ze de man op en smeten hem naar buiten – terwijl de man uitriep; „Ik ben Lou Reeeeeeeed.”

Louis: „Dat klopte, hij was er voor zijn boekpresentatie. De vrouw was Laurie Anderson. Gelukkig vatte hij het sportief op – hij had niets gebroken.”