Demonstraties tegen de Gaza-oorlog op klimaatconferentie in Dubai

Elders in de Verenigde Arabische Emiraten is iedere vorm van protest verboden, maar hier, in de door de VN bestuurde blauwe zone van klimaattop COP28, hebben zich ruim honderd activisten verzameld voor het paviljoen van het gastland.

Een van hen leest namen voor van de duizenden doden in Gaza.

Het Gaza-protest is wel strikt gereguleerd. De organisatoren, waaronder de Climate Justice Coalition, hebben van tevoren toestemming gevraagd.

„Volgens de VN-regels mocht er niet worden verwezen naar natiestaten”, vertelt Dylan Hamilton, een negentienjarige Schotse activist verbonden aan Fridays for Future en Alliance of Non-Governmental Radical Youth, die bij het protest was. „Israël mocht niet worden genoemd. Palestijnse vlaggen waren verboden.”

De locatie van het protest was niet toevallig: de Emiraten zijn gastland van de top, en onderhouden sinds de Abraham-akkoorden in 2020 betrekkingen met Israël. „De Emiraatse regering vertegenwoordigt niet de wil van de bevolking”, meent Hamilton, verwijzend naar de impopulariteit van de akkoorden onder de Emiraatse bevolking. „Maar demonstreren is voor Emirati’s te riskant.”

Op het terrein van de top lopen diverse activisten rond die hun naamkaartje dragen aan een koord met de kleuren van de Palestijnse vlag, of die een keffiyeh omhebben, een Palestijnse sjaal. Zo ook de 26-jarige Ethiopisch-Canadese klimaatactiviste Seble Samuel, die aanwezig was bij het protest. „Palestijnen hebben recht op leven en op land, maar dit wordt hen al driekwart eeuw ontnomen. Het is geen misdaad om een Palestijn te zijn.”

‘Veel lawaai voor niets’

De Gaza-oorlog drukt ook een stempel op het officiële gedeelte van COP28. In toespraken en tijdens persconferenties is stevige kritiek geuit op het Israëlische optreden. De Turkse en Zuid-Afrikaanse presidenten beschuldigden Israël van oorlogsmisdaden. De emir van Qatar bekritiseerde het onvermogen van de internationale gemeenschap om het geweld in Gaza een halt toe te roepen. Op de dag waarop het staak-het-vuren in Gaza werd beëindigd, arriveerde de Israëlische president Isaac Herzog op de top. Hij zou een toespraak houden, maar die werd afgeblazen.

Pal tegenover de ingang van het Emiraatse paviljoen ligt het Israëlische paviljoen. Met de slogan ‘klimaat van innovatie’ presenteert Israël zichzelf daar als een belangrijke speler op het gebied van technologie en de strijd tegen klimaatverandering.

Door de oorlog in Gaza is de Israëlische deelname aan COP28 beperkt. In plaats van een delegatie van duizend leden, zijn er honderd gekomen. Premier Netanyahu en Israëlische ministers bleven thuis. „Deelnemers uit de private sector en het maatschappelijk middenveld konden niet komen omdat zij ofwel zijn opgeroepen als reservist, ofwel het land niet wilden verlaten in de huidige situatie”, vertelt Raphael Morav in het Israëlische paviljoen. Hij is als diplomaat bij het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken betrokken bij klimaatzaken. Volgens Morav aarzelde Israël van tevoren over deelname aan de COP28 vanwege de oorlog, maar hebben de Emiraten aangedrongen dat het toch zou komen. „We moeten laten zien dat wij onderdeel zijn van de internationale gemeenschap.”

Bezoekers van het Israëlische paviljoen worden begroet door een breed lachende Saoud Saqer, een Emiraatse ingenieur. Hij is trots op de banden tussen de Emiraten en Israël. „De Abraham-akkoorden zijn stabiel en zullen blijven voortbestaan. De Emiraten hebben gedaan wat zij konden om beide zijden in de oorlog te steunen.”

In de Verenigde Arabische Emiraten is protest verboden, maar in de door de VN beheerde blauwe zone rond de klimaattop in Dubai kunnen activisten – onder strenge voorwaarden – aandacht vragen voor de oorlog in Gaza.

De Gaza-demonstratie maakte op Morav weinig indruk. „Veel lawaai voor niets”, noemt hij het, en „pathetisch”, een demonstratie van „nog geen honderd man” die wordt opgeblazen door de media. „We zijn hier niet om het over politiek te hebben, maar over het klimaat. Er zijn genoeg internationale fora om het over de oorlog te hebben, maar niet hier. Het leidt alleen maar af.”

Desalniettemin is een hoekje van het Israëlische paviljoen ingericht voor de Israëlische gijzelaars in Gaza. ‘Breng ze nu naar huis’, staat er op een banier. Op een tafeltje ligt een opengeslagen boek met daarin de foto’s en namen van alle gijzelaars en her en der gele stickers met de tekst ‘vrijgelaten’. Ernaast ligt een geblinddoekte teddybeer.

Regionale samenwerking

De oorlog in Gaza heeft ook de recente toenadering tussen Israël en verschillende Arabische landen onder druk gezet. Sinds de Abraham-akkoorden tussen Israël en de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en later Marokko en Sudan, zijn verschillende regionale initiatieven en onderhandelingen gestart op het gebied van klimaat en energie.

„Voor 7 oktober heerste het gevoel dat het onderwerp klimaat een ingang bood voor regionale samenwerking in het Midden-Oosten”, zegt Karim Elgendy, een klimaatdeskundige verbonden aan de Britse denktank Chatham House, in een hotellobby in de blauwe zone. „De banden tussen Israël en verschillende Arabische landen waren daar onderdeel van. Die tijd is nu voorbij.”

In 2021 ondertekenden Israël en Jordanië, die sinds 1994 een vredesverdrag hebben, een overeenkomst onder bemiddeling van de Emiraten waarbij Israël ontzilt water aan Jordanië zou leveren in ruil voor zonne-energie. Onlangs trok Jordanië vanwege het Israëlische oorlogsgeweld in Gaza de stekker uit die overeenkomst.

Morav maakt zich echter weinig zorgen. „Ik zie het als een tijdelijke opschorting, geen beëindiging van de overeenkomst. Jordanië heeft het water hard nodig en wij hebben de zonne-energie nodig. De belangen zijn te groot, net als bij andere samenwerkingsprojecten.”

Recht op water

Even verderop in de blauwe zone ligt het paviljoen van Palestina. Het is voor het eerst dat de Palestijnse Autoriteit een eigen paviljoen heeft op de top sinds de Palestijnse ondertekening van het klimaatakkoord van Parijs in 2016. „We zijn met maar tien deelnemers doordat we het contact hebben verloren met veel activisten uit Gaza en doordat anderen door de oorlog niet konden komen”, vertelt Hadeel Ikhmais, klimaatexpert voor de Palestijnse Autoriteit. Voor Palestijnse deelnemers uit de bezette Westelijke Jordaanoever betekent de reis naar Dubai een lange weg langs Israëlische checkpoints en de grensovergang met Jordanië. 

Lees ook ‘Water is een centraal element in de oorlog tussen Israël en Hamas’

„We zijn hier om onze stem te laten horen tegen de schendingen van het klimaat in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever”, zegt Ikhmais. Water speelt een centrale rol in de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden, benadrukt Ikhmais. „Israël dumpt afvalwater op de Westelijke Jordaanoever. We hebben geen recht om zelf water uit de grond te halen, maar moeten water kopen van het Israëlische bedrijf Mekorot.”

Voor de oorlog was 96 procent van het water in Gaza al ondrinkbaar. Ikhmais noemt het nog nijpendere watertekort sinds de totale blokkade van Gaza na 7 oktober „onbeschrijflijk”. „De hele wereld heeft het over klimaatrechtvaardigheid, maar wat betekent dat als wij niet eens basale mensenrechten hebben, het recht op toegang tot water en een veilige plek om te wonen? Er vindt een genocide plaats terwijl de wereld toekijkt.”

Kloof tussen noord en zuid

Volgens Elgendy heeft de Gaza-oorlog nog andere gevolgen: het heeft de incoherenties in het Europese klimaat- en buitenlandbeleid in de Palestijnse gebieden voor het voetlicht gebracht. „De EU steunt daar allerlei klimaatprojecten, zonder dat het de kern van de problemen, het machtsonevenwicht, adresseert.”

De Gaza-oorlog heeft bovendien bijgedragen aan polarisatie in de multilaterale klimaatonderhandelingen, meent Elgendy. „Net als bij de oorlog in Oekraïne, leidt de oorlog in Gaza tot een bestendiging van de scheidslijnen tussen het mondiale noorden en het mondiale zuiden. Economische belangen en veiligheid gaan voor, ten koste van het klimaat.”

Leeslijst Mail de redactie