De Tour de France kijk je niet alleen, je hóórt hem ook. Maar zijn al die geluiden echt?

Het is 7 juni, op Eurosport wordt de derde etappe van het Critérium du Dauphiné uitgezonden. Met zijn bekende Alpencols staat de meerdaagse wielerkoers in het zuiden van Frankrijk bekend als voorbereiding op de Ronde van Frankrijk. Voor de renners zelf – wie is in vorm, wie niet, en misschien komt dat nog onderweg. Maar evengoed voor de Franse televisie.

Want die doet ontegenzeggelijk haar best. De route voert van het Zuid-Franse stadje Saint-Paulien richting de Auvergne, onderweg brengt de helikopter groen glooiende bergweides in beeld. Boven een bosrand cirkelen twee roofvogels, hun vlucht wordt een tijdje gevolgd. Eronder is het schrille gegil van een wouw of buizerd te horen – tot zover strookt het nog met het beeld. Maar dan hapert het geluid even. En groeit het vermoeden: was dit wel echt?

„Wielrennen kijken, is kijken naar groeiend gras. Grote delen van de koers zijn gewoon best wel saai”

Groeiend gras

Of een wielerkoers zich nu afspeelt in Frankrijk, België of Italië; het is een vakantie op televisie, een visitekaartje voor het land. Alpenweides, riviertjes, historische dorpen en kastelen – niemand kijkt een koers enkel voor het wielrenen, al geven wielerfanaten dat zelden toe. Niet voor niets leggen Europese steden gigantische bedragen neer om startplaats te mogen zijn van een grote koers als de Tour de France, die deze vrijdag van start ging. En niet voor niets worden zulke rondes met een colonne televisiehelikopters en cameramotoren gefilmd, en krijgen wielerjournalisten ieder jaar weer een heel boekwerk aan informatie over de bezienswaardigheden langs de route mee.

Het betekent ook dat alles eraan is gelegen om de boel zo filmisch mogelijk in beeld te brengen. Getuige het geluid van de roofvogels, dat er niet alleen in de Dauphiné, maar ook in de Tour gewoon onder wordt gemonteerd. Karsten Kroon, oud-wielrenner en wielercommentator, staat erom bekend geen dier langs de kant van de weg onbenoemd te laten. Dus vanzelfsprekend was dat vogelgeluid hem al opgevallen. „Ik weet nog dat ik die roofvogel voor het eerst in een koers op televisie hoorde. Ik dacht: dit slaat helemaal nergens op, welke microfoon kan dit geluid nou zo goed vangen? Volkomen krankzinnig.” Al snapt hij, natuurlijk, waarom dit soort kunstgrepen worden uitgevoerd. „Wielrennen kijken, is kijken naar groeiend gras. Grote delen van de koers zijn gewoon best wel saai.” Daarom zijn al die dingen die náást de weg gebeuren minstens zo belangrijk.

Lees ook: In de Tour de France is het Tadej Pogacar tegen de rest en het virus

‘Tjaktjak’

Maar misschien nog wel gevoeliger ligt het geluid van de helikopter. Wie ooit zelf langs het parcours van een grote koers heeft gestaan, weet: hoor je de helikopter, dan komen ze eraan. Het draagt bij aan de spanning – of het nou op televisie is of in een snikhete Franse berm. ‘Dat geluid… zachtjes is het, meestal kabbelt het wat op de achtergrond’, schreef wielerjournalist Thijs Zonneveld in 2019. ‘Tjaktjak – hoeveel mensen zouden er nu eigenlijk net als jij op de bank voor de tv liggen?’ Kroon hoort ook vaak dat mensen bij het rustgevende, monotone geluid op televisie in slaap vallen. „Het is gewoon een lekker geluidje”, zegt hij. De helikopter van de Vuelta, de Ronde van Spanje, heeft zelfs zijn eigen twitteraccount.

Onder de beelden die door de televisiehelikopter zijn gefilmd, wordt inderdaad „‘fake-geluid’ gemixt door de klanktechnicus”, vertelt Gunther Herregodts, al dertig jaar tv-regisseur van de Vlaamse wielerkoersen. Dat heeft een eenvoudige reden, zegt hij. „Als er een microfoon aan de helikopter zou hangen, dan is dat geluid niet te gebruiken vanwege de wind die erlangs raast.” Dus inderdaad; het geluid van vogels of koeien in een bergweide, dat wordt onder de camerabeelden van de helikopter gemonteerd. En ja, dat geldt ook voor het geluid van de helikopter zelf. Op de Franse televisiebeelden is eveneens „sprake van geluidseffecten”, laat een woordvoerder van de ASO, de organisator van de Tour de France, weten.

Wat Herregodts en zijn collega’s van de VRT wel doen is geluid, opgenomen door de cameramotoren, bij helikopterbeelden van het peloton of van het publiek mixen. Zodat je ook écht sfeergeluid hebt. En: die cameramotor registreert op de grond natuurlijk ook het geluid van de helikopter. Herregodts: „Zeker als de heli redelijk dicht bij de renners vliegt.” Niet al het geluid van de helikopter op televisie is dus nep. En dat juichende publiek al zeker niet. Een hele opluchting.