Als de klimaatactivisten hun zin krijgen, blijft er „weinig” over van het bedrijf en dat is „niet in het belang” van de andere aandeelhouders, noch van de wereld als geheel. De activisten pushen een „extreme agenda” en maken daarbij „misbruik” van een procedure die vol „gebreken” zit.
De opvallende aanklacht die het Amerikaanse oliebedrijf ExxonMobil deze week indiende tegen milieugroep Follow This en een andere activistische ‘groene’ aandeelhouder, de Amerikaanse vermogensbeheerder Arjuna Capital, liegt er niet om. Follow This en Arjuna probeerden de afgelopen jaren steeds via speciale ‘klimaatresoluties’ op de jaarlijkse aandeelhoudersvergaderingen Exxon onder druk te zetten om sneller te verduurzamen.
Maar als het aan Exxon ligt, is het nu afgelopen met dat ‘resolutiecircus’. Het heeft een rechtbank in zijn thuisstaat Texas verzocht om zich uit te spreken tegen de nieuwste resolutie, bedoeld voor de komende vergadering in mei, zodat die van de agenda kan worden geveegd.
Als Exxon zijn zin krijgt bij de naar verluidt conservatieve rechtbank, bestaat de kans dat het in de toekomst moeilijker wordt voor groene aandeelhouders om via deze weg oliebedrijven onder druk te zetten om te verduurzamen. Dan is er immers jurisprudentie. Mark van Baal van het gedaagde Follow This: „Exxon lijkt erop uit te zijn om resoluties over het terugdringen van emissies in de ban te doen.”
De andere grote westerse oliebedrijven, Shell, Chevron, TotalEnergies en BP, zullen de zaak daarom vermoedelijk ook met belangstelling volgen. Ook zij werden de afgelopen jaren geconfronteerd met klimaatresoluties van Follow This. De organisatie heeft zich ontpopt tot de grote klimaatplaaggeest van de ‘olies’.
Unicum
Het is voor het eerste dat een groot oliebedrijf naar de rechter stapt om een onwelgevallige motie van de agenda voor de aandeelhoudersvergadering te krijgen, zegt directeur Rients Abma van Eumedion, de Nederlandse branchevereniging van grote beleggers. Tot nu hebben oliebedrijven zich ook wel in meer of mindere mate verzet tegen zulke acties, maar dan meer op de achtergrond. „In de VS is de gebruikelijke weg om zulke resoluties te weren via [de Amerikaanse beurswaakhond] de SEC.”
Daar kunnen bedrijven om een soort ‘goedkeuring’ vragen van de toezichthouder om resoluties te weren, als die bijvoorbeeld zouden neerkomen op het ‘micro-managen’ van het bedrijfsbestuur. Onder meer Chevron, Exxon en ConocoPhillips hebben deze weg in het verleden bewandeld bij vergelijkbare resoluties, al was dat de laatste jaren steeds tevergeefs. „Dat Exxon die stap overslaat en direct naar de rechter stapt, is uniek. Al zijn er wel andere, niet-fossiele bedrijven die het ook deden.”
In het Verenigd Koninkrijk, waar Shell gevestigd is, bestaat deze route niet. Alleen als aandeelhouders heel weinig aandelen hebben of te laat zijn met hun moties, kunnen ze worden geweerd. Shell heeft naar eigen zeggen daarom nooit getracht om klimaatresoluties op deze gronden af te houden. Maar Shell en de andere in Europa gevestigde oliebedrijven praten voor en achter de schermen wel stevig in op andere beleggers, om hen te overtuigen vooral niet voor de klimaatresoluties te stemmen.
Bij de vorige vergadering, in 2023, zei Shell dat een resolutie van Follow This „het klimaat niet helpt”, omdat olie afbouwen zonder voldoende alternatieve schone energie (wind en zon) er alleen maar toe zou leiden dat Shell zijn eigen bedrijf om zeep helpt, en andere olieproducenten vervolgens meer zouden gaan produceren. Het zou ook slecht bestuur zijn, aldus Shell, want beleggers horen de koers van een bedrijf niet te bepalen.
Maar Exxon neemt dus de handschoen op, ziet Abma. En is blijkbaar bereid om daarbij pijn te incasseren. De rechtszaak kan Exxon veel negatieve pr opleveren. Exxons belangrijkste klacht is overigens in de kern dezelfde als de bezwaren van de Europese olieconcerns: milieubewegingen moeten niet op de stoel van het management gaan zitten, want dat weet heus beter wat het juiste is.
Daarnaast is er nog een argument dat alleen in de VS kan worden aangevoerd: de agenderingsregels staan daar niet toe dat beleggers steeds dezelfde (of grotendeels gelijke) moties indienen. Zeker niet als de andere aandeelhouders die eerder in meerderheid hebben afgekeurd. Bij Exxon heeft Follow This meerdere malen geen meerderheid gekregen.
‘Logisch gevolg’
De strijd tussen oliebedrijven en het ‘groene kamp’ werd opmerkelijk genoeg de afgelopen jaren vooral andersom gevoerd, zegt Willem Schramade, hoogleraar finance aan de Nyenrode Business Universiteit en een expert op het gebied van de verduurzaming van het bedrijfsleven. „Het waren natuurlijk de milieugroepen die begonnen met rechtszaken. Ik vind het zelf een slechte actie van Exxon, maar de stap is misschien een logisch gevolg van de verharding van het spel.”
Er zijn steeds meer van dat soort ‘klimaatzaken’. Wereldwijd lopen er nu bijna 2.500, volgens een recent onderzoek van de universiteit van Oxford (al zijn die niet allemaal tegen oliebedrijven). In Nederland dwong Milieudefensie drie jaar geleden nog via de rechter af dat Shell sneller moet verduurzamen. Vorige week kondigde de milieugroep aan ook achter een bank aan te gaan, ING. Ook Exxon, Chevron, BP en Total hebben inmiddels rechtszaken tegen zich lopen.
Dat het uitgerekend Exxon is dat als eerste bij de rechter terug knokt, hoeft ook niet te verbazen, zeggen bronnen in de olie-industrie die anoniem willen blijven omdat ze zich liever niet uitspreken over kwesties bij concurrenten. Van alle grote westerse oliebedrijven houdt Exxon het fanatiekst vast aan olie. Het concern investeert fors minder in schone energie dan bijvoorbeeld Shell en BP. En het heeft, als enige van de westerse oliereuzen, geen doelen om de CO2-emissies terug te dringen die vrijkomen bij het gebruik van hun brandstoffen door klanten. Dat moeten die klanten zelf maar doen, vindt topman Darren Woods.
En meer dan de Europese oliebedrijven is Exxon ook vertrouwd met de gang naar de rechter. Omdat de VS nu eenmaal een land is waar gemakkelijker wordt geprocedeerd. Exxon is een doorgewinterde juridische vechtjas.
Kantelend sentiment
In het klimaatkamp mag de verontwaardiging groot zijn. Daar heb je die vieze oliebedrijven weer, die de wereld om zeep helpen uit puur winstbejag en nu met hun duurbetaalde advocaten alles uit de kast halen om gewoon door te kunnen blijven gaan met vervuilen, is daar de gedachte.
Maar vanuit het perspectief van Exxon is het om nog een reden niet vreemd om nu terug te slaan, denkt hoogleraar Schramade. In de VS is de laatste tijd een sterk sentiment gegroeid tegen al te rigoureuze verduurzaming. Vermogensbeheerders en andere grote institutionele beleggers die ‘groen’ willen investeren, worden daarover publiekelijk aangevallen door Republikeinse politici.
„De politieke wind is gunstig voor ze”, zegt Schramade. „Ze surfen mee op een populistische golf. Exxon speelt deze zaak heel bewust nu op.” Een extra stimulans is dat ook de Democraten Exxon geregeld argumenten geven om vast te houden aan zijn strategie. President Joe Biden hekelde vorige jaar nog dat Exxon „meer geld verdiende dan God”, terwijl miljoenen Amerikanen leden onder de extreme energieprijzen. Maar in één adem opperde hij toen ook dat Exxon maar wat méér olie moest oppompen, om de prijzen aan de pomp laag te houden. Schramade: „Dat zijn natuurlijk perverse prikkels.”
Bij de laatste aandeelhoudersvergadering merkte Exxon het kantelende sentiment heel concreet. De klimaatresolutie van Follow This behaalde toen aanmerkelijk minder steun dan eerder: 11 procent tegenover 28 procent in 2022.
Meer polarisatie
Waar het heen gaat, is nog afwachten. Mocht Exxon bij de rechter succes boeken, dan zouden andere oliebedrijven het voorbeeld kunnen volgen, denkt Schramade. En hij denkt ook dat er dan weer een tegenreactie komt van de groene aandeelhouders. Die gaan zo’n uitspraak ongetwijfeld aanvechten, of via politieke lobby’s de agenderingsregels proberen te veranderen. Dat gevecht kan zomaar jaren duren. „Dit houdt voorlopig niet op. We kunnen meer polarisatie verwachten.”
Follow This gooit de strijdbijl er inderdaad niet bij neer. Oprichter Van Baal zegt desgevraagd dat hij zich gesterkt voelt in het idee dat zijn organisatie op de goede weg zit. „Kennelijk zijn ze bij Exxon bang dat de aandeelhouders ons voorstel toch een keer gaan steunen. Anders zouden ze het wel aan hen voorleggen.”
Ook in de oliewereld zelf leven zorgen over de verharding van het spel. Al dat juridisch gesteggel, daar heeft uiteindelijk niemand wat aan, menen ingewijden. Als je via de rechter vergroening van oliebedrijven wilt afdwingen, zullen de activisten ze in theorie uiteindelijk allemaal voor de rechter moeten dagen. Inclusief de grote oliereuzen die niet beursgenoteerd zijn, maar in handen zijn van staten als Saoedi-Arabië, Iran en Rusland. Die zijn verantwoordelijk voor het leeuwendeel van alle olieproductie en dus de CO2-uitstoot in de wereld. Dat wordt een gebed zonder eind, is het argument.
Beter zou dus zijn toch de ‘dialoog’ te voeren. Waarbij de critici van oliebedrijven overigens ook naar zichzelf zouden moeten kijken, zeggen de ingewijden in de oliewereld. Want uiteindelijk begint de transitie toch bij de klanten, menen ze. Hun bedrijven kunnen wel meer schone energie gaan produceren, maar als er bij de klanten geen vraag naar is omdat het te duur is, wordt het natuurlijk nooit wat.
Dat kun je als uitspraken van de olielobby zien, maar er zijn ook activistische groene aandeelhouders die de opvatting lijken delen. Het pensioenfonds van de Church of England – een van de grotere beleggers in het Verenigd Koninkrijk, die vorig jaar aankondigde zijn aandelen van Shell van de hand te doen – maakte onlangs bekend dat het nu ook groene resoluties gaat indienen bij klanten van oliebedrijven. Dat gaat om bijvoorbeeld cementfabrieken en vliegtuigmaatschappijen. Ook die moeten meer doen, vindt het fonds. In Nederland kondigde pensioenfonds PMT, met veel deelnemers die actief zijn in de olie-industrie, soortgelijke stappen aan.
Zorgen
Buiten de sector klinken ook zorgen. Directeur Abma van beleggersvereniging Eumedion vindt de route via de aandeelhoudersvergadering juist de gulden middenweg. Dat Milieudefensie deze week aankondigde ook achter ING aan te gaan, betreurt hij dan ook. „Liever had ik gezien dat de milieubeweging het via die de aandeelhoudersvergadering had gespeeld, omdat dit constructiever is.”
Dat zoiets in Nederland moeilijker is dan in de VS, beseft hij. Door het vennootschapsrecht zijn klimaatresoluties zoals Follow This die wil indienen op Nederlandse aandeelhoudersvergaderingen in feite „kansloos”. Ironisch genoeg is dat een gevolg van traumatische ervaringen uit het verleden, waarbij activistische aandeelhouders die puur op winst uit waren via resoluties hun zin probeerden te krijgen, zonder oog voor de eventuele maatschappelijke gevolgen van hun eisen. Denk aan hedgefonds TCI dat ABN Amro in 2008 in stukken wilde scheuren.
Maar Abma hoopt dat dit binnenkort gaat veranderen. Zijn organisatie lobbyt in Den Haag om het indienen van ‘algemeenbelangresoluties’ op de een of andere manier toch mogelijk te maken. Of beleggers in ieder geval de mogelijkheid te geven jaarlijks te stemmen over het duurzaamheidsverslag van bedrijven.
Voorlopig lijkt verdere escalatie echter het devies. Schramade concludeert: wat we nu zien is inherent aan een transitie. Als er aan een gevestigd systeem gemorreld wordt, waar een bedrijf als Exxon zo lang bij gebaat was, krijg je vanzelfsprekend conflicten. „Maar uiteindelijk voeren die oliebedrijven toch een achterhoedegevecht”, denkt hij. Vroeg of laat zullen ze moeten veranderen. „Al gaat dat nog een aantal pijnlijke jaren duren.”
