De Indonesische metal-scene is teleurgesteld in ‘hun’ president die ook van Metallica hield

De snoeiharde gitaren van de Indonesische metalband Down for Life gieren over de duizenden hoofden van de liefhebbers die zich hebben verzameld in Fort Vastenburg. Voorman Stephanus Adjie (46) springt headbangend naar voren en grunt zijn teksten voor een scherm waarop gestileerde gebalde vuisten zijn geprojecteerd. Hij treedt op in Solo, de meest beleefde, ingetogen stad van Java, waar sinds 2004 elk jaar het heavymetalfestival Rock in Solo plaatsvindt. De bands bekritiseren de heersende macht en stellen sociaal onrecht, zoals corruptie, aan de kaak. Maar voor de meeste fans geeft de muziek vooral een gevoel van vrijheid.

Javaan Danang Maikalundo (36) is vanuit zijn woonplaats Madiun naar het festival gereisd. Geduldig staat hij in de lange rij voor een kaartje. Hij is zanger van zijn eigen metalband. „We heten Moritus. Want we zijn geboren om te sterven”, voegt hij eraan toe. „Wat heavy metal voor mij betekent? In één woord: vrijheid. Ik gebruik heavy metal om mezelf te verkennen. Via de muziek kan ik emoties aanboren die diep in mij verborgen zitten.”

Achter hem staat Anisha Rachmayasa (24), een accountant uit Jakarta. Ze vertelt hoe de muziek haar helpt om te gaan met moeilijkheden in het leven. „Als ik verdrietig ben, dan luister ik naar heavy metal en voel ik me gelijk beter. Omdat de muziek mij energie geeft, luister ik graag tijdens mijn werk.” Rachmayasa is samen met haar broer Taufan (32) naar het festival gekomen. Zijn favoriete band is de Amerikaanse band Slipknot. „Het gaat vaak over sociale kwesties en de dood. Het pept me op.”

https://www.youtube.com/watch?v=FMoI8dBEA7c

Op het podium, binnen de witte muren van het achttiende-eeuwse fort, projecteert de thrashmetalband Dazzle uit het Javaanse Malang teksten over de tragedie in voetbalstadion Kanjuruhan, waar in 2022 door grof politieoptreden 135 mensen omkwamen. Enkele fans vormen een bescheiden moshpit. Headbangend botsen ze in een kring tegen elkaar.

Maar het is slechts een kleine groep die uitbundig uiting geeft aan zijn emoties. De meeste fans staan urenlang keurig naast elkaar of kijken zittend in het gras geconcentreerd naar het podium. Voor de Australische deathcoreband Thy Art is Murder, een van de hoofdacts, is het even wennen. „Get ready to party!” schreeuwt de zanger boven de rauwe, machinegeweerachtige gitaarsalvo’s uit. Maar de Javaanse gereserveerdheid zit diep. Tot veel meer dan een enkel duivelshoorngebaar en ritmisch hoofdgeknik komt het niet.

Springkasteel en borstvoedingsruimte

Ooit werd metal alleen beluisterd in een obscure undergroundscene, maar sinds de huidige president Joko Widodo verklaarde fan te zijn is de muziekstroming alom geaccepteerd. Tot ver in de middag staan hele families, echtparen, vaders en enkele moeders met zoons of dochters in rijen voor de entree van het fort. Allen in het zwart gekleed. Bijna iedereen draagt een T-shirt van zijn favoriete band. Tatoeages en T-shirts tonen schedels, pentagrammen, kruisen en slogans die de dood uitdagen of verwelkomen.

Omdat de meeste fans overtuigd moslim zijn, heeft het festival op de gebedstijden pauzes ingelast. Naast een springkasteel en een borstvoedingsruimte is een gebedstent neergezet. Dat veel teksten vol godslastering zitten kan de meeste Indonesische fans niet deren. De tengere Nanang (38) uit Malang komt voor Behemoth, een satanische band uit Polen. De deathmetal-liefhebber houdt van hun apocalyptische, bombastische optredens. „Ken je hun uitspraak ‘God is Dog’?” Hij grinnikt. „De zanger bedoelt juist het omgekeerde. Het is sarcasme.”

Omdat de meeste fans overtuigd moslim zijn, heeft het festival op de gebedstijden pauzes ingelast

De Javaanse stad Surakarta, ofwel Solo, heeft een lange traditie waarbij muziek en politiek met elkaar zijn verbonden. In het hart van de stad ligt het paleis van de sultan, de kraton, waar gamelanmuziek eeuwenlang sfeer gaf bij de beroemde wayangvoorstellingen, het Indonesische verteltheater. „En in 1956 richtte Soekarno, de eerste president van Indonesië, in Solo het muzieklabel Lokananda op om Indonesische muziekproductie te stimuleren,” vertelt Adjie, festivalorganisator en zanger van Down for Life aan een houten picknicktafel voor de artiestententen. „Het label produceerde krontjong, gamelanmuziek, Indonesische pop en jazz.”

Sex Pistols

Deze traditionele muziekstromingen zijn nog altijd populair, maar nadat generaal Soeharto in 1965 de macht had overgenomen, zo vertelt Adjie, veranderde de muziekcultuur. Terwijl politieke en artistieke vrijheden tijdens het regime van Soeharto drastisch werden beknot, ging de deur voor de handel met het westen open en arriveerde in de jaren zeventig punk in Indonesië.

„En die stroming heeft ons voortgebracht,” vertelt keyboardspeler van techmetalband MTAD Firman Prasetyo (39), die naast Adjie heeft plaatsgenomen. De muzikant draagt een T-shirt van Marilyn Manson. Hij wenkt bandlid Jalu om aan te schuiven. „Ik luisterde in de Soeharto-dagen naar metal en punk uit Europa,” vertelt Gang Jalu Bhinuko (43). „Vooral naar de Sex Pistols. Elke dag gingen we hier in Solo naar het Sriwedari-park en dan speelden we hun covers. Anarchy in de UK, God Save the Queen. De muziek was ons verzet. We sliepen ook in het park.” Hij grinnikt bij de herinnering.

„MTAD is ontstaan uit het gevecht tegen de dictatuur,” vult Prasetyo aan. „De protesten tegen Soeharto zijn ons referentiekader. Verzet tegen onderdrukking zit in ons DNA. We vechten nu tegen de dominantie van de technologie en het gevaar voor de individuele vrijheid.” Op zijn bovenarm is het jaartal 1984 getatoeëerd. Een verwijzing naar het boek van George Orwell? „Het is mijn geboortejaar!” roept hij en laat een bulderende lach horen. „Ik kende het boek toen nog niet. Maar hoe mooi is het dat de tattoo zo’n rake dubbele betekenis blijkt te hebben!”

Oprechte metalfan

Solo is tevens de geboortestad van de huidige president Joko Widodo, ook wel Jokowi genoemd. „In 2011, toen Jokowi burgemeester van Solo was, nodigde hij ons uit om te spelen op het stadhuis,” vertelt Adjie.

Firman Prasetyo (rechts) en Gang Jalu Bhinuko van de band MTAD. „Verzet tegen onderdrukking zit in ons DNA”, zegt Prasetyo. Foto Ridhwan Ermalamora Siregar

Jokowi bleek een oprechte metalfan. „Hij heeft me wel eens verteld, dat hij tijdens zijn studie Bosbouw voor het eerst met heavy metal in aanraking was gekomen. Op andere faculteiten, zoals Economie, luisterde iedereen naar jazz, maar op de een of andere manier was bij Bosbouw heavy metal populair. Hij voelde zich thuis bij de metalcultuur.” Adjie en Jokowi werden vrienden. „Ja, dat zou je zo kunnen zeggen. We hadden dezelfde ideeën over ongelijkheid, strijden voor een rechtvaardige samenleving. Ik kwam wel eens bij hem thuis. En dan hadden we daar gesprekken over.”

In 2014 won Jokowi de presidentsverkiezingen. Even leek de Indonesische president, fan van Napalm Death, Metallica, Lamb of God en vriend van het Solo metalfestival, bondgenoot van de gewone man. „Hij was een selfmade man. Hij kwam niet uit de politieke elite. Niet uit het leger. Hij was een meubelhandelaar uit een bescheiden middenklasse van Solo.” Jokowi was mateloos populair. Ook Adjie geloofde dat met Widodo een nieuwe democratische politiek was aangebroken.

Lees ook Omstreden uitspraak Indonesische rechter maakt weg vrij voor politieke dynastie Widodo

Maar die hoop is inmiddels vervlogen. Tijdens zijn tweede termijn voerde Jokowi allerlei wetten in die burgerrechten sterk beperken. Adjie heeft inmiddels geen contact meer met de president. Wel appt hij nog sporadisch met Jokowi’s zoons. Maar sinds Gibran, de oudste zoon van Jokowi, afgelopen oktober is benoemd tot vicepresidentskandidaat van Prabowo, een oud-generaal van autocraat Soeharto, is de breuk volledig. „De familie is veranderd,” zegt Adjie. „Jokowi heeft gekozen voor macht en geld. Ik weet niet precies wat er is gebeurd, maar ergens nam hij een afslag, terwijl wij op hetzelfde pad zijn gebleven.”

Autocratische tijden

In februari 2024 zijn er opnieuw presidentsverkiezingen. Jokowi kan geen derde termijn dienen. Volgens de meeste analisten wijzen ontwikkelingen, zoals de benoeming van zijn zoon Gibran, erop dat hij er alles aan wil doen om zijn macht te behouden, zodat hij zijn nalatenschap, zoals de bouw van een nieuwe hoofdstad, veilig kan stellen.

Zal 2024 een terugkeer naar autocratische tijden betekenen? „Het ziet er niet goed,” reageert Adjie. Het huwelijk tussen de metal-scene en hun rock-president is voorbij. De zanger heeft weinig vertrouwen in de huidige politieke situatie en vermoedt dat zijn achterban de rug naar de politiek heeft toegekeerd.

Hij vreest dat de voormalige Soeharto-generaal de verkiezingen zal winnen. „Prabowo’s team heeft veel geld en invloed. Ze zullen die invloed optimaal gebruiken. En ze hebben de politie en het leger aan hun kant.” De zanger waagt zich niet aan een voorspelling over de komende maanden. „Wat ik wel weet, is dat ik weer scherpe teksten ga maken. I’ll give ‘em hell.”

En de achterban? Samack (40), journalist uit Malang en metalhead van het eerste uur, had altijd al weinig vertrouwen in de politiek. Hij gaat niet stemmen. Terwijl de lucht achter hem roze kleurt, vertelt hij hoe de muziek zijn leven heeft gered. „Toen ik jong was, zat ik in een bende en was ik verslaafd aan drugs. Metal gaf mij de energie om gezond te worden.” Heavy metal leerde hem tevens kritisch naar de overheid te kijken. „Ik heb veel opgestoken van de Britse band Napalm Death. Nooit je overheid vertrouwen. Je moet jezelf redden.”

Delen Mail de redactie