Een levensgroot Mariabeeld houdt de wacht bij de ingang van A. van Liempd Sloopbedrijven in het Brabantse Sint-Oedenrode. Verderop, in een verbouwde schuur aan de oever van het riviertje De Dommel, zit operationeel directeur Sjors van Gorp – armen over elkaar – naast zijn advocaat. Die heeft hij er maar gelijk bij gevraagd. Van Gorp is voorzichtig.
NRC komt op bezoek met vragen over de asbestsanering van museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam die Van Liempd twee jaar geleden heeft uitgevoerd. Van Gorp heeft de recente artikelen gelezen waaruit bleek dat bij de honderden miljoenen euro’s kostende renovaties van het Rotterdamse Boijmans en concertgebouw De Doelen mogelijk sprake was van fraude en corruptie.
Projectleider Ruud (geen achternaam om reden van privacy), die namens de gemeente de asbestsanering van onder meer het Boijmans leidde, had via privébedrijven een kwart miljoen euro ontvangen van een installatiebedrijf waaraan hij als ambtenaar opdrachten gaf. Hij is inmiddels door de gemeente geschorst.
Het was deze Ruud die er in 2015 voor zorgde dat Van Liempd mocht meedoen aan een pilotproject van de gemeente voor ‘innovatief saneren’. Twee jaar lang kreeg het Brabantse bedrijf zo opdrachten voor de sanering van gemeentelijke panden. Ruud schreef in zijn startnota voor de pilot dat Van Liempd een bedrijf is dat niet gaat voor „de hoogste maar voor de laagst mogelijke prijs voor de opdrachtgever waarbij veiligheid en wet- en regelgeving uiteraard gewaarborgd” blijven.
Afgelopen tien jaar kreeg Van Liempd voor samen 4,6 miljoen euro zestien opdrachten van Rotterdam. Daarvan werden er tien gegund zonder dat andere bedrijven konden meedingen. Projectleider Ruud was „bij meerdere opdrachten betrokken”, zegt de gemeente.
Vervolgens regelde Ruud dat Van Liempd voorafgaand aan de aanbesteding van het Boijmans als enige bedrijf een „proefsanering” mocht uitvoeren in het museum. De projectleider laat desgevraagd weten dat hij Van Liempd uitkoos vanwege de „kennis en inbreng” in de pilot vanaf 2015.
Daarna deed het sloopbedrijf mee aan de aanbesteding van de sanering en haalde de opdracht binnen. Van Liempd was een van de duurste aanbieders, maar kreeg de klus. Het bedrijf speelde in zijn plan van aanpak met succes in op de wens van de gemeente om op een innovatieve manier te saneren. Ook zou Van Liempd kansarme jongeren bij het werk betrekken.
Maar juist op die twee onderdelen ging het mis.
Of zijn bedrijf Ruud wel eens iets heeft toegeschoven? In Sint-Oedenrode trekt Van Gorp een verbaasd gezicht: „Niet naar wij weten.” Een paar dagen later zal de advocaat per e-mail toevoegen dat „van onze zijde geen giften of betalingen gedaan zijn”.
De vraag aan Van Gorp was niet vreemd. Op basis van gesprekken met bronnen en tientallen documenten had NRC ook ontdekt dat de gemeente Rotterdam miljoenen euro’s te veel betaald had voor de asbestsanering door Van Liempd. De asbestsanering is nu ook onderwerp van extern forensisch onderzoek dat de gemeente laat doen.
Had de gemeente kunnen weten dat ze veel minder gemeenschapsgeld kwijt had kunnen zijn? Daar zijn volop aanwijzingen voor. Al tijdens de aanbesteding waren bedrijven verrast over wat de asbestverwijdering mocht, nee zelfs móést kosten. De gemeente gaf in het bestek een richtprijs van 7,8 miljoen euro. Minder bieden zou de kans op het verkrijgen van de prestigieuze klus niet of nauwelijks vergroten. En dus vroegen ze allemaal zo’n 7,8 miljoen, of meer.
Bedrijven die meedongen naar de opdrachten vertelden NRC dat ze de klus voor 4, hooguit 5 miljoen euro hadden kunnen en willen doen. Zelfs de eigen asbestadviseur van de gemeente, KP Adviseurs, noemde een soortgelijk bedrag. KP staat voor Koenders en Partners. Het bedrijf maakte op verzoek van de gemeente een raming van de kosten.
Veilig en snel
In zijn plan van aanpak beloofde Van Liempd bij de sanering van de volledige 5,7 kilometer aan asbesthoudende luchtkanalen in de muren van het museum, te „onderzoeken of er een verwijderingsmethode (foamshield) te gebruiken is”.
Foamshield is een klein bedrijf uit Emmeloord dat een methode heeft om asbest veilig en snel weg te halen door het te verpakken in biologisch afbreekbaar schuim. Vergeet de witte pakken, de tenten. Ideaal voor een kwetsbaar rijksmonument als museum Boijmans.
Direct na het winnen van de aanbesteding had Van Liempd-directeur Sjors van Gorp de eigenaar van Foamshield, Foppe de Haan, uitgenodigd in Sint-Oedenrode. Het sloopbedrijf had vier medewerkers, van wie slechts één de papieren had om toezicht te houden op asbestprojecten. Natuurlijk kon het de enorme sanering niet zelf uitvoeren. Wat als Foamshield het grootste deel zou doen?
Met de waarschuwingen van Foppe de Haan van Foamshield gebeurde niets
De sfeer was goed. En zo kwamen De Haan en Van Gorp begin januari 2021 opnieuw bijeen voor een vergadering met zes anderen, in de kantine van het voor het publiek gesloten Boijmans. Eigenaar Van Liempd van het sloopbedrijf was er ook, twee mannen van KP Adviseurs, iemand van TNO en projectleider Ruud van de gemeente.
De hele vergadering ging het over de schuimmethode, waarbij kankerverwekkende asbestvezels onschadelijk worden gemaakt door ze met schuim in te kapselen. De eerste test was mislukt, er kwamen toch nog te veel asbestvezels in de lucht. Maar het enthousiasme was groot. Er zouden nieuwe testen komen, en een nieuw plan van aanpak. Zonder een goed plan zou Monumentenzorg de sanering niet goedkeuren, waarschuwde projectleider Ruud.
Ook de tweede en derde schuimtest mislukten – te veel vezels, te veel vocht. Maar de vierde slaagde, twee weken na die vergadering. De Haan stuurde op 1 maart 2021 een offerte naar het Brabantse sloopbedrijf. Voor 3,4 miljoen euro zou Foamshield in opdracht van Van Liempd het Boijmans vrij maken van asbest. Voor het sloopbedrijf zouden alleen steigerbouw, wat bouwkundig werk en de asbestafvoer overblijven.
Vanaf toen ging het mis.
De offerte van Foamshield – een fractie van de 8,6 miljoen euro die het sloopbedrijf er zelf van de gemeente voor kreeg – vond Van Gorp te hoog. Er moest eerst flink onderhandeld worden.
En toen in april de goedkeuring van Monumentenzorg kwam voor het gebruik van de schuimmethode (Van Gorp aan De Haan: „Eindelijk goed nieuws”), gold die volgens Van Gorp alleen voor de zolder van het museum. Ook de 425.000 euro die De Haan toen maar voor de zolder rekende, vond Van Gorp te veel. De onderhandelingen liepen stuk.
Van Liempd liet het museum uiteindelijk saneren door een ander bedrijf, aannemer Asbestpartners Brabant. Voor de zolder gebruikte dat bedrijf een andere innovatieve methode dan Foamshield. Directeur Danny van Kasteren van Asbestpartners Brabant wil niet vertellen wat hij ervoor kreeg.
Minder dan 4 miljoen?
Van Kasteren: „Zéker niet meer dan 4 miljoen.”
Misstanden bij het Boijmans
In de zomer van 2021, nadat Foamshield aan de kant was geschoven, zat Foppe de Haan gefrustreerd thuis, achter zijn toetsenbord. Hij waarschuwde de Arbeidsinspectie, Rotterdamse wethouders en raadsleden voor de „misstanden” die hij bij het Boijmans zag. Er wordt „wellicht wel rond de vijf miljoen euro!” te veel betaald, mailde hij aan Robert Simons, toen raadslid voor Leefbaar Rotterdam, tegenwoordig wethouder Economie. „En dan blijkt ook nog eens dat er een derde minder asbest aanwezig is dan in de rapportage staat vermeld.”
Met zijn waarschuwingen gebeurde niets. De asbestverwijdering in het Boijmans was toen net begonnen. Toenmalig wethouder Bouwen en Wonen Bas Kurvers (VVD) wees als ‘portefeuillehouder asbestsanering’ De Haans grieven over de kosten en het saneren af.
Lees ook De tekenen van corruptie waren duidelijk. Toch keek Rotterdam weg
Foppe de Haan is niet de enige die een bittere nasmaak heeft overgehouden aan de asbestsanering. Gracilio Pigot heeft een vergelijkbaar gevoel. Hij is directeur van stichting RoffaBOP, die voortijdige schoolverlaters naar de arbeidsmarkt begeleidt.
Behalve met schoolverlaters was Pigot, samen met projectleider Ruud, vanaf 2011 ook in de weer met talentvolle jonge voetballers, meldt de website van Talent Takes Control (TTC). Van dat bedrijf was Ruud directeur, naast zijn ambtenarenbaan. Hij liet TTC financieren door het installatiebedrijf dat hij als ambtenaar opdrachten gaf bij renovaties – dit is de kwestie die voor de gemeente eind vorig jaar aanleiding was om Ruud te schorsen. Volgens de website was Pigot de „sociaal manager” van TTC. Pigot en Ruud ontkennen dat nu. Pigot zegt „nooit iets gedaan” te hebben voor TTC. „Dat ik genoemd werd, was voor de show.”
Een jaar voor de aanbesteding van het Boijmans was het volgens Pigot projectleider Ruud die zijn stichting RoffaBOP hielp bij een project om voortijdige schoolverlaters aan werk te helpen. Pigot: „Hij zei: ‘Ik weet wel bedrijven voor jullie te vinden’.” Een van de bedrijven die de projectleider aandroeg was Van Liempd, zegt hij. Ruud ontkent dit en stelt dat Pigot zelf de bedrijven benaderde.
In zijn winnende plan van aanpak voor de sanering van het Boijmans noemde Van Liempd daarna RoffaBOP en het opleiden van de jongeren. Mede hierdoor kreeg Van Liempd de klus.
Pigot maakte afspraken met de gemeente en Van Liempd. Vijf ‘kansenjongeren’ zouden tijdens de sanering van het museum worden opgeleid tot „assistent bouwen, wonen en onderhoud”.
„Daarna liep het anders dan verwacht”, zegt Pigot. „De jongeren zijn niet allemaal opgeleid en in plaats van de afgesproken 160.000 euro kregen wij maar 26.000 euro van Van Liempd.” De gemeente Rotterdam zegt in een brief aan de stichting, die NRC gezien heeft, niet aansprakelijk te zijn en verwijst naar het sloopbedrijf.
Van Liempd was dus duurder, maar kreeg de klus mede dankzij kansarme jongeren en een vernieuwende manier van saneren. Uiteindelijk zijn geen vijf jongeren via RoffaBOP opgeleid en is het grootste deel van het museum niet innovatief gesaneerd. Gemeente en projectleider Ruud deden er niet moeilijk over.
Minder asbest verwijderd
En dan is er nog iets. De asbestbedrijven die in hun berekeningen op de helft uitkwamen van de richtprijs van de gemeente, baseerden die berekeningen op de geschatte 5,7 kilometer aan asbesthoudende luchtkanalen. Maar hoeveel kilometer aan asbest liet Van Liempd nu echt verdwijnen? En waarom saneerde het nauwelijks innovatief, terwijl het daarmee wel de klus had binnengehaald?
In de vergaderzaal in Sint-Oedenrode vertelt Van Gorp dat hij blij was toen hij de sanering van het Boijmans in 2022 kon afronden. Het was het grootste asbestproject dat het bedrijf ooit aannam.
Ze kregen de 8,6 miljoen euro van de gemeente voor 5,7 kilometer aan asbesthoudende luchtkanalen?
Van Gorp: „Ja, het was een grote klus.”
Klopt het dat er in de praktijk slechts zo’n 2,5 kilometer asbest was?
„Dat zegt me niets.”
Ja, er is minder asbest verwijderd, erkent Van Gorp uiteindelijk. Maar „er zijn ook zaken bij gekomen, zoals plukjes asbesthoudende cementpasta” die verspreid op andere kanalen bleken te zitten waardoor die kanalen ook gesaneerd moesten worden.
Waarom saneerde Van Liempd nauwelijks innovatief, terwijl het daarmee wel de klus had binnengehaald?
Het klopt ook, zegt hij, dat Van Liempd de opdracht mede binnenhaalde met het vooruitzicht op een innovatieve werkwijze en dat Foamshield genoemd is in zijn plan van aanpak. „Maar let op, wij schreven dat wij het gebruik van Foamshield wilden onderzóéken. Niet meer en niet minder.”
Foamshield is nooit toegepast bij het Boijmans. Het was volgens Van Gorp de gemeente die opeens bang was voor schade door vocht. En ja, Van Gorp kon het met Foamshield niet eens worden over de prijs, geeft hij toe.
Hoeveel miljoenen hield Van Liempd aan het project over? „Wij hebben het uiteindelijk positief afgerond”, is het enige dat Van Gorp daarover wil zeggen. Zijn advocaat voegt later nog toe: „Van Liempd herkent zich niet in de gang van zaken zoals derden die in dit artikel schetsen.”
Al met al zat Foppe de Haan er niet ver naast met zijn waarschuwingen. Waarom liet toenmalig wethouder Kurvers geen onderzoek doen toen De Haan twee jaar geleden de gemeente waarschuwde?
Kurvers wil alleen per e-mail reageren. Hij schrijft geschrokken te zijn van de eerdere berichten over mogelijke fraude en corruptie. „De onderste steen moet boven.” Persvragen wil hij niet beantwoorden, in het belang van „een goed en zuiver verloop” van het onderzoek door de gemeente. Projectleider Ruud laat, ook per e-mail, weten nooit een wederdienst van Van Liempd te hebben aangenomen.
Voor Foppe de Haan en Gracilio Pigot is de kwestie nog niet voorbij, laten ze weten. Pigot: „Stichting RoffaBOP heeft een klacht ingediend bij de Rotterdamse ombudsman.” Die heeft de zaak in onderzoek. De Haan: „Dit klopt van geen kant. Ik hoop dat het onderzoek van de gemeente de waarheid boven tafel haalt.”
