De ex-KLM’er die terechtkwam in het vliegland waar alles kan: op pad met Pieter Elbers in India

Eén schoolmeisje herkent hem direct. Het is Pieter Elbers, fluistert ze tegen haar vriendinnen. De baas van IndiGo, de grootste luchtvaartmaatschappij van India.

Het is een zonnige zaterdagmorgen, half januari in Hyderabad, met tien miljoen inwoners een van de grote metropolen in India. De zon brandt nog niet zo fel als later die dag.

Met haar klas brengt het meisje een bezoek aan het monumentale complex van Qutb Shahi, de graftombes in het westen van de stad. Het meisje kent Elbers omdat een familielid op de lokale luchtvaartschool zit, blijkt later.

Terwijl haar klasgenoten spelen op de gerestaureerde muren en in de schaduw van de bomen, komt zij dichterbij. Ze roept haar vrienden en niet veel later is de Nederlander omringd door dertig Indiase meisjes en jongens. Allemaal in grijsblauw geruit schooluniform.

Selfies, een groepsfoto, nog een foto. De ex-topman van KLM straalt. Dit is nog eens wat anders dan boze demonstranten op Schiphol of klagende Tweede Kamerleden.

Sinds anderhalf jaar is Pieter Elbers (Schiedam, 1970) topman van de Indiase budgetmaatschappij IndiGo. Hij is in Qutb Shahi omdat zijn bedrijf de restauratie sponsort van een van de tombes. Een Heritage Walk noemt IndiGo deze zaterdagse excursie voor medewerkers en lokale betrokkenen.

Het schoolmeisje vertelt dat ze later misschien piloot wil worden. „Mooi!”, zegt Elbers. „Weet jij dan hoeveel piloten in de wereld vrouw zijn?” Hij geeft zelf het antwoord: „5 procent. En hoeveel piloten in India zijn vrouw? 15 procent. Girl power!” De werving van nieuwe piloten – net als elders is ook in India een tekort aan vliegers – gaat door buiten kantoortijd.

Het is Elbers ten voeten uit, blijkt na drie dagen in het kielzog van de IndiGo-topman. Zo bevraagt hij de mensen die hij spreekt wel meer. Hij geniet van India, draagt trots zijn mouwloze Nehru-jasjes – „Een stropdas heb ik hier nog maar één keer om gehad” – en hij praat graag over de rol van de luchtvaart in het land en zijn bedrijf. Tijdens gesprekken wiebelt hij weleens met zijn hoofd, zoals in India gebruikelijk is.

NRC ging drie dagen met hem op pad tijdens een werkreis naar Hyderabad: tijdens de luchtvaartshow Wings India, naar de IndiGo-basis op het Rajiv Gandhi International Airport, en bij de Heritage Walk.

„En nu allemaal: IndiGo!”, roept Elbers tegen de kinderen. Ze gillen, zwaaien met hun armen. Opnieuw foto’s. Het zijn niet de eerste groepsportretten tijdens deze drie dagen met Elbers. En ook niet de laatste.

Knokken

Eigenlijk begint het Indiase avontuur van Pieter Elbers in januari 2022 als hij uit de ‘blauwe familie’ wordt gezet. De raad van commissarissen van KLM wil niet met hem verder. Elbers wordt niet voorgedragen voor een derde termijn als president-directeur.

Waarom niet? Elbers wil er niet veel over kwijt tijdens een gesprek op vrijdagochtend in zijn hotel in Hyderabad. De IndiGo-topman woont in Gurgaon, een satellietstad van Delhi waar ook het hoofdkantoor is gevestigd. Elbers’ relatie met Air France-KLM-topman Ben Smith, tevens commissaris bij KLM, was altijd al moeizaam. Smith zou liever een nieuwe KLM-baas willen, werd gezegd. Misschien een Fransman. Het werd Marjan Rintel van NS.

„Het was wel eens knokken”, laat hij zich ontvallen. Maar dat was functioneel, voegt hij er snel aan toe. Voor de positie van KLM – op dat moment. KLM moest niet ondersneeuwen binnen de Frans-Nederlandse groep.

„Bij KLM heb ik prachtige dingen kunnen doen, met geweldige collega’s gewerkt”, zegt hij in het hotel in Hyderabad. „Ik begon er op mijn 22ste en kon doorgroeien tot de hoogste positie.” Hij zat in Japan, Griekenland en Italië. Werkte bij grondafhandeling, netwerkplanning, commercie en acht jaar als ceo, eerste man. „Covid was ongelooflijk zwaar, maar uiteindelijk kwamen we daar met elkaar doorheen.”

Maar goed, zegt hij, dan ben je 52 en dan ga je nadenken. „Wat wil ik doen? Ik kreeg wel vaker belletjes, maar nu was het out in the open dat KLM zou ophouden. IndiGo benaderde me in het voorjaar. Toen is het heel snel gegaan.”

Bij KLM heb ik prachtige dingen kunnen doen, met geweldige collega’s gewerktPieter Elberstopman vliegtuigmaatschappij IndiGo

Heeft hij het naar zijn zin in India? En bij veruit de grootste luchtvaartmaatschappij van het land? „Jazeker! Het is intensief. En er is volop ruimte om te ondernemen. De Indiase luchtvaart groeit enorm. En IndiGo speelt daarin een belangrijke rol. Binnen zes jaar willen we het bedrijf verdubbelen. Ik ben ervan overtuigd dat dat kan. Bedenk dat 65 procent van de wereldbevolking binnen het bereik woont van onze meestgebruikte vliegtuigen.”

IndiGo is wereldberoemd in India, maar onbekend in Europa. Waarom koos Elbers voor deze stap? „India is dé plek waar de komende jaren nog zoveel gaat gebeuren in de luchtvaart… Die groei ga je nergens meer zien. Niet bij Europese low cost-maatschappijen, niet in China, niet in de VS.” Maar, zegt hij, ik kan het je beter laten zien dan dat ik het onder woorden kan brengen.

Dat begon donderdag, op de luchtvaartshow.

Dag 1 Pieter Elbers op Wings India

Begumpet Airport is oud, stoffig en warm. Dit is het oude vliegveld van Hyderabad, gebouwd in 1930. Het vliegverkeer gebruikt sinds 2008 de hypermoderne luchthaven, 25 kilometer buiten de stad.

Vandaag,18 januari, staan op het oudste vliegveld van Hyderabad de nieuwste vliegtuigen van de wereld. Het tweejaarlijkse Wings India is de grootste airshow van Azië. Naar verwachting 50.000 bezoekers zullen zich vier dagen vergapen aan helikopterstunts, straaljager-capriolen en gloednieuwe vliegtuigen.

Boeing heeft een 777X overgevlogen. Dit nieuwe toestel voor intercontinentale vluchten is nog niet te koop; er zijn er pas vier gebouwd. Air India, Elbers’ grote concurrent, showt zijn nieuwe Airbus A350. Een dag eerder maakte Lufhansa hier bekend rechtstreeks te gaan vliegen tussen Frankfurt en Hyderabad.

Zo illustreert Wings India dit jaar het herwonnen vertrouwen van IndiGo’s concurrenten. Onderzoeksbureau CAPA noemde 2024 het jaar waarin de strijd zal toenemen tussen marktleider IndiGo en met name de Air India-groep van Tata, in Nederland bekend van de Tata Steel-hoogovens. Budgetdochter Air India Express aast op dezelfde passagiers als IndiGo, net als de onafhankelijke nieuwkomer Akasa Air.

En de grootste luchtvaartmaatschappij van het land? Die steelt niet de show tijdens Wings India. IndiGo toont alleen een voor goederentransport omgebouwde A320; Elbers wil ook groeien in luchtvracht.

Dat was juni vorig jaar anders tijdens de airshow in Parijs. Daar ging het alleen maar over India en IndiGo. Elbers tekende er de grootste vliegtuigbestelling in de geschiedenis van de luchtvaart: vijfhonderd Airbus A320/321neo’s. Ook Air India deed een mega-bestelling: 470 vliegtuigen (deels Airbus, deels Boeing).

Improviseren

Het is druk in het blauw-witte paviljoen van IndiGo met uitzicht op het platform. Elbers stapt even naar buiten, van de airco in de zon. Met twee collega’s bereidt hij voor wat hij straks wil zeggen tijdens een debat met andere ceo’s. Hoe laat dat begint, is lang onduidelijk. „Het is hier continu improviseren”, lacht hij.

In de vergaderzaal krijgt eerst Lufthansa het woord, dan volgen de kleinere Indiase maatschappij Vistara en Air India. Minzaam sluit Elbers de rij. Hij bedankt de voorzitter, prijst de overheid, deelt een plaagstootje uit aan de Nieuw-Zeelandse topman van Air India.

Losjes weeft hij IndiGo’s sterke punten in zijn verhaal: op tijd vliegen, betaalbaar, zonder gedoe. Elbers bepleit betere toegang voor buitenlandse toeristen: zij moeten sneller een visum krijgen of visumvrij vakantie kunnen vieren.

Het gaat hem gemakkelijk af. „Nou, dat lijkt misschien zo”, zegt hij na afloop. „Maar ik besteed heel veel tijd en energie aan de voorbereiding. Zorg dat ik cijfers en cases paraat heb. Die geven me houvast.”

Dat blijkt ook als hij een halfuurtje later de Indiase pers ontvangt in de IndiGo-huiskamer. In een kwartiertje loopt hij de actuele thema’s door. Van de recente vertragingen door dichte mist in Delhi, die zelfs het zuidelijk gelegen Hyderabad bereikte, en alle nieuwe bestemmingen tot de vanwege de inflatie gestegen ticketprijzen en de technische problemen met de motoren van Pratt & Whitney.

IndiGo moet zeker vijftig toestellen met P&W-motoren aan de grond houden, totdat de Amerikaanse fabrikant de problemen heeft opgelost. Wanneer dat zal zijn, is onduidelijk. IndiGo huurt vervangende vliegtuigen.

Een Indiase journalist stelt: IndiGo heeft nu zo’n groot marktaandeel dat het niet meer om zijn klanten zou geven. Elbers wordt even Nederlands-direct. „Laat ik bot tegen je zijn: dat is nonsens! Dat kan geen enkele maatschappij zich veroorloven.” En wat vindt Elbers van de passagier die laatst een IndiGo-piloot sloeg aan boord? De man was boos vanwege de vertraging door mist – de video was overal op sociale media. „Onacceptabel!”, zegt Elbers boos. „Verder wil ik daar niks over kwijt. Het is in handen van de autoriteiten.”

Marktleider

Het zeventien jaar oude IndiGo is marktleider in India. De budgetmaatschappij heeft een marktaandeel dat schommelt rond 60 procent. Air India en dochtermaatschappijen hebben samen ruim een kwart. IndiGo kon sterk groeien, zeggen analisten, doordat het heel trouw bleef aan de principes van een budgetmaatschappij: geen (gratis) extra’s aan boord, zeer efficiënt de vloot benutten (snel vertrekken na aankomst) en scherp letten op de kosten. Ook groeide IndiGo omdat Air India vele jaren kwakkelde en lang geen echte concurrent was.

IndiGo is vooral groot in binnenlandse vluchten. Van elke drie passagiers die in India een binnenlandse vlucht maken, doen bijna twee dat met de maatschappij van Elbers. Op vluchten naar het buitenland is IndiGo’s aandeel nog relatief klein.

Internationale groei is een van Elbers’ opdrachten. Dat lijkt een zware taak, want in deze markt is de positie van maatschappijen uit het Midden-Oosten sterk. Zijn andere opdracht, het bedrijf uit de covidcrisis leiden, lijkt al gelukt nu IndiGo voor het vijfde kwartaal op rij winst maakt.

In 2023 vervoerde IndiGo voor het eerst meer dan 100 miljoen passagiers (2022: 78 miljoen). Dat is een record in India; 90 miljoen vlogen binnenlands, 14 miljoen gingen naar het buitenland. Ter vergelijking: KLM had in 2023 ruim 30 miljoen passagiers, Air France-KLM samen 77 miljoen.

Elbers’ maatschappij maakt tweeduizend vluchten per dag. IndiGo vliegt op 86 binnenlandse en 32 internationale bestemmingen. De drukste route is tussen New Delhi in het noorden en Mumbai in het westen. Tijdens Wings India kondigde IndiGo de nieuwe route Hyderabad-Bangkok aan. IndiGo heeft ruim 350 vliegtuigen en ’s werelds jongste vloot. Dit jaar krijgt het er elke week een toestel bij.

Deze cijfers bezorgen IndiGo een plaats in de top-10 van grootste luchtvaartmaatschappijen ter wereld (gemeten in aantal vluchten), na de grote Amerikaanse en Chinese maatschappijen. En ruim voor Air France-KLM.

Aan de wieg van IndiGo staan twee Indiase ondernemers: Rahul Bhatia, actief in onder meer de reiswereld, en Rakesh Gangwal, ex-topman van US Airways. Ze begonnen hun luchtvaartmaatschappij in 2006. Beiden hebben er nog steeds een substantieel belang in.

Bhatia, volgens zakenblad Forbes goed voor een vermogen van 5,8 miljard dollar, is nog betrokken bij IndiGo. Hij vervult een belangrijke rol achter de schermen, klinkt in het bedrijf. Elbers spreekt hem af en toe, maar niet zo vaak. Bhatia laat zich weinig zien bij officiële gelegenheden. Gangwal (5,4 miljard dollar, volgens Forbes) is bezig zijn aandelen te verkopen. Beiden raakten acht jaar geleden in onmin over de zeggenschap en besluitvorming in het bedrijf. In 2021 legden zij hun dispuut bij.

Na moeilijke jaren tijdens de pandemie gaat het financieel weer goed met IndiGo. In het boekjaar 2022/2023 verdubbelde de omzet tot 559 miljard roepies (6,2 miljard euro). Door valuta-effecten maakte de maatschappij nog wel 33 miljoen euro verlies. Ter vergelijking: KLM boekte in 2022 10,7 miljard euro omzet en 728 miljoen brutowinst.

IndiGo heeft 35.000 medewerkers (en nog eens 15.000 bij het eigen grondafhandelingsbedrijf). Sinds Elbers de baas is, zijn bijna 10.000 nieuwe mensen aangenomen. KLM heeft circa 28.000 werknemers.

Dag 2Elbers met zijn medewerkers op Hyderabad Airport

Stel, je werkt een paar maanden als grondstewardess bij de grootste luchtvaartmaatschappij van het land en de baas komt op bezoek. Durf je dan kritiek te geven? Dat is binnen de soepele arbeidsverhoudingen in Nederland vaak al moeilijk, laat staan in het veel hiërarchischer India. Elbers weet het, zegt hij later. Toch probeert hij de zeventien jonge medewerkers ertoe uit te dagen die hij vrijdag ontmoet in een zaaltje van het Rajiv Gandhi-vliegveld. Dit is een belangrijke basis voor IndiGo, in grootte de derde na Delhi en Bengaluru.

Sommige medewerkers, meest twintigers, zijn een paar maanden in dienst, anderen een paar jaar. Eén is stewardess, de meeste vrouwen werken aan de incheckbalies, de mannen in grondafhandeling en onderhoud.

Zij kunnen wel een hart onder de riem gebruiken, vertelt hun manager. Afgelopen zondag zorgde de mist nog voor veel vertragingen. Na een vijftal dagen is de on-time performance, een bijna heilige parameter bij IndiGo, weer onder controle, meldt ze. „De meiden waren geweldig”, vertelt de vrouwelijke chef van de basis. „Passagiers waren gefrustreerd. Maar door het gedecideerde optreden van de meiden liep de situatie niet uit de hand.”

Ook Elbers zegt hoe trots hij is. Hij benadrukt de girl power die IndiGo overal uitdraagt. In het eigen tijdschrift aan boord van de vliegtuigen staat een advertentie met stoer kijkende vrouwen in IndiGo-outfit. „The future is female.” En op alle trappen naar vliegtuigen van IndiGo staat #girlpower. Voor zijn komst voerde de maatschappij al beleid om de participatie van vrouwen te vergroten, vertelt Elbers. Hij probeert het meer uit te dragen.

Aan het einde van het bezoek vertelt een jonge collega hoe zijn ouders een telefoontje kregen van vrienden. „Jullie zoon werkt toch bij IndiGo?” Een kennis was een koffer kwijtgeraakt tijdens de vertragingen. Kon de zoon daar iets aan doen?

„Jugaad!”, reageert Elbers en iedereen lacht. Jugaad is een van zijn favoriete uitdrukkingen in het Hindi, had hij eerder verteld. Het staat voor het creatieve improvisatievermogen van Indiërs, voor een lifehack. Dat heeft Elbers leren waarderen. Maar te veel improviseren, te veel de dingen pas op het laatst regelen, maakt hem ook onrustig. Hij heeft begrip voor de groeistuipen van het bedrijf – „Hier zijn nog niet alle procedures uitontwikkeld, zoals bij KLM” – maar eist ook discipline en structuur. Zoals hij zichzelf discipline oplegt. Hij sport elke ochtend, probeert gezond te eten.

Vraag, geen mening

Hyderabad is een knooppunt van de techindustrie in India. Dat merk je deze vrijdag tijdens het tweede bezoek. Elbers en collega’s gaan langs bij het Innovation Exchange-centrum van luchthavengroep GMR. IndiGo tekende een samenwerkingsverband met de groep, die vliegvelden in Delhi, Hyderabad en Goa exploiteert.

Het techlab ziet eruit als een hip techbedrijf in Silicon Valley: primaire kleuren, speelse inrichting. Elbers luistert aandachtig naar de stortvloed aan projecten. Dan stelt hij een vraag over de voortgang van een project en merk je een misverstand tussen oost en west. De innovatiedirecteur schrikt van de vraag. Hij put zich uit in verontschuldigingen. Elbers zegt snel: „Een vraag betekent niet dat ik kritiek heb. Dat zeg ik ook altijd binnen IndiGo. Ik wil hier juist meer over weten.”

Elbers weet wat hij wil en wat niet. Daarin merk je z’n Nederlandse ongeduld. Software die via beeldherkenning en andere AI de doorstroming op een luchthaven in kaart brengt – dat ziet hij wel zitten.

Grote interesse heeft de IndiGo-topman ook voor software om de ecologische voetafdruk te bepalen van je activiteiten. Bouw je een luchthaven en koop je bijvoorbeeld cement bij leverancier A, dan berekent de software wat je CO₂-uitstoot is. Koop je het cement bij partij B, dan toont een dashboard hoe de impact verandert.

Maar een virtuele assistent bij belastingvrij winkelen op het vliegveld vindt hij niks. Bovendien, zegt hij, is de digitale dame wit en blond. „Zorg in elk geval voor iemand met een Indiaas uiterlijk.”

Vooruitgang

In India, legde Elbers eerder uit in zijn hotel, heeft de luchtvaart een andere maatschappelijke positie dan in Nederland. Rond Schiphol gaat het over krimp, geluidhinder, vliegschaamte. In India is connectiviteit belangrijker. Vliegen moet het enorme land meer verbinden, meer welvaart geven. „Als je vroeger van Mumbai naar Gwalior in het noordoosten twee dagen onderweg was met de trein, en je kan nu in twee uur vliegen, dan is dat vooruitgang.”

De Indiase regering van premier Modi investeert miljarden in infrastructuur, van snelwegen en rails tot luchthavens. „En bijvoorbeeld ook in het betalingsverkeer”, zegt Elbers. „Ik kan hier overal met mijn telefoon betalen – al is het 20 roepies voor thee op straat.” 20 roepies is nog geen kwartje.

Krimp, geluidhinder, vliegschaamte. Die discussies spelen in India helemaal niet

Zo profiteert IndiGo volop van de investeringen van de regering-Modi. Hoe warm zijn de banden tussen bedrijf en regering? „Wij willen ons verre houden van de politiek”, zegt Elbers. „Maar we hebben veel contact met de overheid – dat is niet anders dan bij KLM. Overal is de luchtvaart sterk gereguleerd. Ook in Nederland. We overleggen regelmatig over praktische zaken, over infrastructuur.” Het is bovendien niet zo dat de Indiase overheid alle touwtjes in de luchtvaart in handen wil houden, aldus Elbers. „Er is de afgelopen jaren veel geprivatiseerd. Van vliegvelden tot Air India.”

Pas als je hier bent, gaan de statistieken leven, zegt hij. Als hij in Delhi is bijvoorbeeld, in het opleidingscentrum waar IndiGo dagelijks 1.800 medewerkers traint. „Al die klasjes, iedereen in uniform, allemaal gepassioneerd.” Of als hij over Mumbai vliegt en hij ziet die enorme stad. Of toen hij in januari 2023 de opening van de tweede luchthaven van Goa bijwoonde. „In de eerste week hadden wij direct 168 vluchten gepland. Ja, dat geeft wel een gevoel van: jeetje mina, dit is groot.”

Dag 3Elbers over duurzaamheid: ‘meer dan CO₂-reductie’

De wandeling langs de tombes van Qutb Shahi is zaterdagmorgen nog geen half uur onderweg of Pieter Elbers weet al alles van cement. „In de twintigste eeuw smeerden ze dus al die prachtig versierde muren dicht met cement?”, vraagt hij nogmaals aan de gids.

Elbers kan er niet over uit. Net zomin als over het feit dat deze necropolis uit de 16de en 17de eeuw in de jaren tachtig als parkeerterrein werd gebruikt. „Hier stonden zeshonderd auto’s”, zegt de gids. „Wij herstellen de integriteit van deze bijzondere plek.”

De wandeling gaat verder. Nog meer tombes, graven, trapputten. Het kan niet op. En dat lijkt het centrale thema van dit driedaagse bezoek. ‘Het kan niet op’ geldt ook voor de luchtvaart in India. Nog meer vliegtuigen, passagiers, luchthavens, bestemmingen.

Uiteindelijk kan het natuurlijk wel op. Al die groei brengt het klimaat ernstige schade toe. Wereldwijd zorgt de luchtvaart voor 2 tot 3 procent van alle CO₂-uitstoot . Dat is nog zonder de zogenoemde non-CO₂-uitstoot, zoals de condensstrepen in de lucht die ook bijdragen aan opwarming van het klimaat. Andere sectoren, zeggen experts, vergroenen bovendien sneller dan de luchtvaart.

„Als grootste luchtvaartmaatschappij van India nemen wij onze verantwoordelijkheid om te verduurzamen”, zegt Elbers. „De luchtvaart is een mondiale business. De klimaatuitdagingen zijn overal hetzelfde.” Op de korte termijn zijn nieuwe zuinige vliegtuigen het belangrijkst. „Onze vloot is de jongste van alle grotere maatschappijen in de wereld. Dat geeft ons de laagste CO₂-uitstoot per passagier.”

Verder doet hij wat hij ook deed bij KLM. Vliegroutes verbeteren, grondtransport elektrificeren. „In Hyderabad zijn de bussen elektrisch. En op veel locaties hebben we zonne-energie.” Biokerosine is nog niet beschikbaar in India.

Het verbaast Elbers als bezoekers zeggen dat duurzaamheid in India niet leeft. „Nou, dat leeft enorm. Alleen de omvang van het land, 1,4 miljard inwoners… dat heb je niet zomaar geregeld. Bovendien staan die mensen op een andere plek van de welvaartscurve dan elders in de wereld.”

Duurzaamheid is meer dan CO₂-uitstoot verminderen, benadrukt Elbers. Hij vertelt trots over het maatschappelijk verantwoord ondernemen bij IndiGo. Grote bedrijven in India moeten er jaarlijks 2 procent van hun winst (gemiddeld over drie jaar) aan besteden. Goededoelentak IndiGo Reach financiert projecten voor jongereneducatie, vrouwenemancipatie, milieu en cultureel erfgoed. Zie de restauratie in Hyderabad.

Dat heeft niks met duurzaamheid te maken in de zin van CO₂-reductie, zegt Elbers. „Maar je draagt wel bij aan de vooruitgang van een gemeenschap. Zo willen wij onderdeel zijn van de samenleving. Zo wil ík onderdeel zijn van wat iemand laatst omschreef als het complexe, maar prachtige mozaïek dat India is.”

Dan is het weer tijd voor een groepsfoto.

Delen Mail de redactie