De Europese Groenen zullen nu vuile handen moeten maken

Op een mooie dag in 2017, toen Sebastian Kurz nog niet eens kanselier was, ging de top van het Oostenrijkse ministerie van Binnenlandse Zaken bootje-varen op de Donau. Een dagje uit, om ‘groepsgevoel’ te kweken. Een adviseur van de conservatieve minister maakte wat onverdachte bewegingen. Twee vaartuigjes ramden elkaar. De helft van het gezelschap viel overboord, onder wie topambtenaar Michael Kloibmüller.

Je verzint het niet, maar die adviseur is toevallig de vrouw van de huidige kanselier, Karl Nehammer. En indirect brengt dit conservatieve uitje nu, jaren later, de Groene coalitiepartij in Oostenrijk in grote verlegenheid. Vorige week dook er namelijk een geheime annex op bij het Groen-conservatieve regeerakkoord uit 2020, waarin de Groene partijleiding afstand doet van diverse ethische standpunten, en toekomstige benoemingen ‘weggeeft’ aan de conservatieven. Net als in Duitsland, waar de principes van de Groene minister Annalena Baerböck over Nord Stream 2 of mensenrechten in Rusland nu al schuren met de politieke en geopolitieke realiteit, zorgt dit in Oostenrijk voor vertwijfeling en irritatie bij de achterban, en zelfs toponderhandelaars die van niets wisten: mag je als idealistische partij eindelijk meeregeren, worden je idealen achter je rug om verkwanseld.

Mag je als idealistische partij eindelijk meeregeren, worden je idealen achter je rug om verkwanseld

Meer dan honderd jaar geleden schreef de Duitse socioloog Max Weber veel moois over het dilemma waar Groenen in Europa nu mee worstelen maar waar ze nooit echt een oplossing voor zullen vinden. De Groenen hebben ‘gezindheidsethiek’ hoog in het vaandel: de overtuiging dat je altijd volgens je principes moet handelen. Dat staat haaks op ‘verantwoordelijkheidsethiek’, waarbij je de gevolgen van je daden meer meeweegt. Als oppositiepartij zijn de Groenen zeer trouw aan hun morele beginselen. Daar zijn ze afgelopen tijd populair mee geworden in allerlei Europese landen. Maar als regeringspartij worden ze gedwongen compromissen te sluiten en bredere overwegingen te hebben, zoals ’s lands veiligheid en stabiliteit. Kortom, dan moeten ze praktisch, verantwoordelijk handelen. Vuile handen maken om hun goede doel te bereiken.

Terug naar die boottocht. Want niet alleen ambtenaren gingen overboord, maar ook hun telefoons. Later werden die teruggevonden. Dataspecialisten van de veiligheidsdienst BVT werd gevraagd of er iets te redden viel. Een van die specialisten wist data uit de telefoon te vissen van Kloibmüller, al twintig jaar een invloedrijk man op het ministerie. Hij vond onthullende chats met conservatieve partijgenoten, onder wie een razende rechter die promotie eiste. Ze had de conservatieve partij eerder een dienst bewezen door openbaar aanklager in Wenen te worden, een degradatie voor haar. Intussen, in 2022, zit deze vrouw bij het Hooggerechtshof. Daar mogen rechters helemaal niet politiek benoemd worden. De dataman speelde die chats door naar de onthullingensite Zackzack, gerund door een ontgoochelde, ex-Groene politicus. De vrouw is onlangs van haar managementfuncties bij het Hof ontheven, maar kan als rechter niet worden ontslagen.

Zoals eerdere chats die kanselier Kurz afgelopen najaar wegens corruptie en bedrog ten val brachten, openen ook deze een put vol Oostenrijkse partijpolitieke intriges. What’s new, zeggen velen, zo gaat het al decennia. Zeker. Maar de Groenen wilden daar juist een eind aan maken. En clean zijn. En eerlijk. Nu slikken ze de rechtse pensioendeals en anti-immigratiepolitiek van een coalitiegenoot, die bovendien de volgende eurocommissaris en de baas van de publieke omroep mag benoemen. In ruil kregen de Groenen een superministerie voor milieu, verkeer en energie, waar ze al veel groens voor elkaar hebben gekregen, zoals een OV-jaarkaart en CO₂-belastingen.

Als ze hier niet mee blijven scoren, zal de achterban hen hard afstraffen. Realpolitik, heet dat.